Καθημερινά όλοι μας δεχόμαστε μικρές δόσεις πολλών τοξικών ουσιών, οι οποίες περιέχονται σε προϊόντα ευρείας χρήσεως που θεωρούνται, κατά τα άλλα, αθώα! Οδοντόπαστες, καλλυντικά, κόλλες, εντομοκτόνα, παιδικές πιτζάμες και παιχνίδια, βαφές μαλλιών, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και έπιπλα «φιλοξενούν» επικίνδυνα χημικά, τα οποία, όπως αποδεικνύει η επιστημονική έρευνα, απειλούν την ανθρώπινη υγεία, αν και κυκλοφορούν νόμιμα. Μελέτη του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα στις αρχές της εβδομάδας, συνδέει τις χημικές ουσίες parabens – που αποτελούν συστατικά σε αποσμητικά, σαμπουάν κτλ. – με πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Ιχνη των ουσιών αυτών ανιχνεύθηκαν σε δείγματα ιστών που ελήφθησαν από 20 γυναίκες οι οποίες έπασχαν από τη συγκεκριμένη μορφή καρκίνου. Πριν από μία εβδομάδα, άλλη μελέτη αποκάλυψε ότι η παραγωγή του ανθρώπινου σπέρματος, εξαιτίας των parabens, έχει μειωθεί κατά ένα τρίτο, στο διάστημα από το 1989 ως σήμερα.
Πριν από περίπου έναν χρόνο, η Greenpeace είχε δημοσιεύσει μια λίστα με τα προϊόντα και τις χημικές ουσίες που απειλούν τη δημόσια υγεία. «H εντύπωση ότι αυτά αφορούν άλλες χώρες και όχι τη δική μας αποτελεί κλασική περίπτωση στρουθοκαμηλισμού» λέει ο διευθυντής του ελληνικού γραφείου της οργάνωσης κ. N. Χαραλαμπίδης και προσθέτει: «Σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά, όπου τα περισσότερα από τα προϊόντα των πολυεθνικών έχουν κάνει τον γύρο του κόσμου προτού φθάσουν στα χέρια μας, δεν υπάρχει τίποτε πιο επικίνδυνο από το να προσποιείσαι ότι ζεις σε μια αποστειρωμένη κάψουλα. Αν η κινδυνολογία ενοχλεί κάποιους, ο αδικαιολόγητος εφησυχασμός σκοτώνει!».
* Οι ταξικοί εισβολείς
H κατανάλωση βιολογικών προϊόντων, το φιλτράρισμα του πόσιμου νερού, ο καλός αερισμός των δωματίων μπορεί να μας κάνουν να αισθανόμαστε πιο ασφαλείς, αλλά δεν μας προστατεύουν από τους… τοξικούς εισβολείς, οι οποίοι κατακλύζουν καθημερινά τα σπίτια μας και συσσωρεύονται απειλητικά στον οργανισμό μας. Πολλά χημικά, που χρησιμοποιούμε ευρέως στο σπίτι, σταδιακά εισχωρούν ύπουλα από το δέρμα (με την επαφή) ή τους πνεύμονες (με την εισπνοή) στον ανθρώπινο οργανισμό και, σύμφωνα με τον διευθυντή του Εθνικού Κέντρου Ερευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» (ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος») κ. N. Κατσαρό, στην καλύτερη περίπτωση προκαλούν αλλεργίες, αλλά και προβλήματα στειρότητας ή καρκίνο. Περιέχονται σε υφάσματα, τοίχους, πλαστικά, είδη υγιεινής, μπιμπερό, μπογιές, ακόμη και σε καθαριστικά και απορρυπαντικά. Κανείς δεν γνωρίζει ποιες θα είναι τελικά οι επιπτώσεις στον γενικό πληθυσμό καθώς, όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες, χωρίς να έχουμε δώσει τη συγκατάθεσή μας παίρνουμε μέρος στο μεγαλύτερο πείραμα που έχει γίνει ποτέ στην ανθρωπότητα.
* Το κάπνισμα
Πάντως, οι πιο επικίνδυνοι ρύποι που συγκεντρώνονται στους εσωτερικούς χώρους, όπως επισημαίνει ο κ. Κατσαρός, προέρχονται από το κάπνισμα, αφού η νικοτίνη και οι υπόλοιπες χημικές ουσίες που περιέχονται στον καπνό του τσιγάρου απορροφώνται από το δάπεδο, τις μοκέτες, τις κουρτίνες και επηρεάζουν την ποιότητα του αέρα. Ακολουθούν οι μπογιές, τα αποσμητικά, τα εντομοαπωθητικά και τα απορρυπαντικά που περιέχουν αμμωνία ή χλώριο. «Ιδιαίτερα επικίνδυνα είναι ακόμη ορισμένα σχολικά είδη, όπως οι μαρκαδόροι και οι αρωματικές γομολάστιχες, καθώς περιέχουν χημικά που προκαλούν αλλεργίες και ορμονικές διαταραχές» τονίζει ο κ. Κατσαρός.
Τα περισσότερα χημικά χρησιμοποιούνται για δεκαετίες χωρίς ποτέ να έχουν γίνει τεστ ασφαλείας όσον αφορά τη χρήση τους. Οι χημικές βιομηχανίες δεν είναι υποχρεωμένες να δώσουν στοιχεία για όσες ουσίες έχουν κυκλοφορήσει στην αγορά πριν από το 1981 – δηλαδή για το 90% των χημικών που κυκλοφορούν σήμερα.
* Ο νέος κανονισμός
Μόλις πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Ενωση πρότεινε νέο κανονισμό, ο οποίος θα υποχρεώνει τις χημικές βιομηχανίες να αποδεικνύουν την ασφάλεια των προϊόντων τους. Αν το προτεινόμενο σχέδιο υιοθετηθεί τελικά το 2005, όπως αναμένεται, οι βιομηχανίες θα πρέπει να δημοσιοποιούν τα στοιχεία που αφορούν τα χημικά που παράγουν. H νέα νομοθεσία, γνωστή ως Reach (Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals) θα αντικαταστήσει 40 ισχύοντα νομοθετήματα! Οι ειδικοί χαρακτηρίζουν την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως τη σημαντικότερη περιβαλλοντική νομοθεσία της τελευταίας δεκαετίας.
Μετά τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα επίπεδα ασφαλείας όσον αφορά την έκθεση στα χημικά είχαν βασιστεί στη λογική των δόσεων. Δηλαδή υπήρχε ένα ασφαλές επίπεδο, κάτω από το οποίο η έκθεση δεν προκαλούσε προβλήματα στην υγεία. Από τότε οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι δεν παίζει τόσο σημαντικό ρόλο η ποσότητα των χημικών στα οποία εκτίθεται ο άνθρωπος όσο ο χρόνος της έκθεσης. Και όσο προχωρεί η έρευνα τα δεδομένα αλλάζουν. Ετσι κάποια χημικά που θεωρούνταν ακίνδυνα στο παρελθόν, σήμερα έχουν απαγορευθεί – τουλάχιστον στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Και αυτό όμως δεν έλυσε το πρόβλημα. Για παράδειγμα, η χρήση φθαλικών ενώσεων στα παιδικά παιχνίδια που προορίζονται για παιδιά κάτω των τριών ετών απαγορεύεται στα κράτη-μέλη, όχι όμως και σε τρίτες χώρες. Ετσι, διά της πλαγίου… φθάνουν τελικά στην ευρωπαϊκή αγορά.
Τα χημικά βρίσκονται πλέον παντού – στη σκόνη, στα νερά των ποταμών, σχεδόν σε κάθε προϊόν που αγοράζουμε – και είναι ουσιαστικά αδύνατον να τα αποφύγουμε. Την ίδια στιγμή κανείς δεν γνωρίζει ακόμη ποιες είναι οι επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό από την έκθεση σε κοκτέιλ διαφορετικών χημικών ουσιών. Το μόνο σίγουρο είναι ότι όσο περισσότερο προσπαθούμε να κρατήσουμε το σπίτι μας καθαρό, απαλλαγμένο από βακτήρια και μικρόβια και ευωδιαστό, τόσο αυξάνεται ο αριθμός των χημικών στα οποία εκτιθέμεθα.
Οι πιο επικίνδυνες χημικές ουσίες
Φθαλικές ενώσεις: Είναι γνωστές και ως ενδοκρινικοί αποδιοργανωτές. Χρησιμοποιούνται ως πρόσθετα, κυρίως στα πλαστικά. Ως σήμερα απαγορεύεται η χρήση τους σε παιχνίδια και σε πιπίλες που προορίζονται για παιδιά κάτω των τριών ετών. Επηρεάζουν ενήλικους στην αναπαραγωγική ηλικία.
Φαινόλες: Είναι μικροβιοκτόνα και χρησιμοποιούνται σε ξύλινα έπιπλα, αποσμητικά χώρου, καθαριστικά κ.ά. Προκαλούν βλάβες στο ήπαρ και στους νεφρούς.
Διαλύτες: Περιέχονται σε βερνίκια, διαλυτικά, χαλιά, δάπεδα κτλ. και γίνονται ιδιαιτέρως επικίνδυνοι στους κλειστούς χώρους. Συνδέονται με καρκινογενέσεις σε ανθρώπους που εκτίθενται σε υψηλές συγκεντρώσεις διαλυτών και για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Μόλυβδος: Περιέχεται κυρίως σε παλιές μπογιές. Ο μόλυβδος ενοχοποιείται για την πρόκληση καρδιαγγειακών παθήσεων.
Παραδιχλωροβενζόλιο: Είναι εντομοκτόνο το οποίο χρησιμοποιείται ως φυτοπροστατευτικό προϊόν αλλά περιέχεται και σε αρωματικά τουαλέτας, σκοροκτόνα, κτλ. και συνδέεται με βλάβες στο ήπαρ.
Φορμαλδεΰδη: Βρίσκεται σε έπιπλα (φορμάικες) και στις συνθετικές μοκέτες. Είναι συντηρητικό και προκαλεί προβλήματα στο αναπνευστικό και στο ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού.
Triclosan: Είναι αντιμικροβιακό και χρησιμοποιείται εκτός από τα φυτοφάρμακα και στις οδοντόκρεμες. Συνδέεται κυρίως με βλάβες στο ήπαρ.
Paraben: Είναι μικροβιοκτόνο και περιέχεται σε αποσμητικά, σαμπουάν, κτλ. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι η χρήση αυτών των προϊόντων συνδέεται με πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού και με τη μείωση της παραγωγής ανθρώπινου σπέρματος.
Πώς θα προστατευθείτε
Τα παιδιά και ιδιαίτερα τα βρέφη εκτίθενται περισσότερο στα χημικά καθώς περνούν σχεδόν το σύνολο της ημέρας σε κλειστούς χώρους. Για να αντιμετωπιστεί το χημικό οπλοστάσιο του σπιτιού πρέπει:
* Να ανανεώνεται συχνά ο αέρας στο δωμάτιο των παιδιών και στους υπόλοιπους χώρους.
* Τα ρούχα να πλένονται με τα ειδικά αγνά σαπούνια πλυντηρίου.
* Να μη χρησιμοποιείται ναφθαλίνη για τη φύλαξη των ρούχων.
* Να καταργηθεί η χρήση εντομοκτόνων ή, αν είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν, να αερίζεται αργότερα καλά ο χώρος.
* Να μη χρησιμοποιείται ποτέ χλωρίνη.
* Να προτιμώνται έπιπλα από ατόφιο ξύλο χωρίς τοξικά βερνίκια (και όχι συνθετικά έπιπλα από MDF) ιδιαίτερα για τα βρέφη που συνηθίζουν να τα δαγκώνουν ή να τα γλείφουν.
* Να αποφεύγονται συνθετικά ρούχα ή ταπετσαρίες από βινύλιο και δερματίνη.
