Ο ούγγρος ναύαρχος και δικτάτορας Μίκλος Χόρτι ντε Νάγκιμπανια γεννήθηκε στο Κέντερες και προερχόταν από οικογένεια ευγενών γαιοκτημόνων. Σε ηλικία 14 χρόνων μπήκε στη ναυτική ακαδημία του Φιούμε (σημερινής Ριγέκας της Κροατίας), από όπου αποφοίτησε ως αξιωματικός του ναυτικού.
Το 1909-14 διετέλεσε υπασπιστής του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ και κατά τον A’ Παγκόσμιο Πόλεμο έλαβε μέρος σε ναυτικές επιχειρήσεις στην Αδριατική Θάλασσα. Το τέλος του πολέμου τον βρήκε με τον βαθμό του ναυάρχου στη θέση του τελευταίου ανώτατου διοικητή του στόλου της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας.
Ο καθοριστικός ρόλος του Χόρτι στις υποθέσεις της πατρίδας του Ουγγαρίας επρόκειτο να αρχίσει να ξετυλίγεται μετά το τέλος του πολέμου το 1918, όταν στον θρόνο είχε ανεβεί ο Κάρολος, μικρανεψιός του Φραγκίσκου Ιωσήφ, τον οποίο, αποβιώσαντα, είχε διαδεχθεί το 1916.
H ήττα των Κεντρικών Δυνάμεων στον A’ Παγκόσμιο Πόλεμο σήμανε και τον αποχωρισμό της Ουγγαρίας από την Αυστρία, η υποτέλειά της στην οποία είχε το 1867 μετατραπεί στη λεγόμενη Δυαδική Μοναρχία, όπου ο αυτοκράτορας του πολυεθνικού κράτους των Αψβούργων ήταν και βασιλιάς της Ουγγαρίας. Καθώς ο πόλεμος πλησίαζε προς το τέλος του ο ουγγρικός λαός διεκδίκησε δυναμικά την απαλλαγή του από τον ζυγό των Αψβούργων, και στις 16 Νοεμβρίου 1918, με την ανακωχή να έχει υπογραφεί στις αρχές του ίδιου μήνα, η Ουγγαρία ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη δημοκρατία με προσωρινό πρόεδρο τον κόμη Μίχαλι Κάρολι.
Δημοκρατία σοβιετικού τύπου
Αν και γόνος μιας από τις μεγαλύτερες γαιοκτημονικές αριστοκρατικές οικογένειες της Ουγγαρίας, ο Κάρολι διαπνεόταν από φιλελεύθερες ιδέες. Θέλησε να εφαρμόσει σειρά φιλολαϊκών μεταρρυθμίσεων και έδωσε ο ίδιος το παράδειγμα εποπτεύοντας τη διανομή των κτημάτων του στους χωρικούς. Αλλά ο Κάρολι δεν κατόρθωσε να υπερβεί τις αντίξοες συνθήκες που επικρατούσαν στην καθημαγμένη μεταπολεμική Ουγγαρία και να ολοκληρώσει τα προοδευτικά μέτρα του. H οικονομία είχε καταρρεύσει εντείνοντας τις αντιθέσεις στο εσωτερικό της χώρας, η οποία επιπλέον αντιμετώπιζε την εδαφική αρπακτικότητα των γειτονικών της κρατών που υποδαυλιζόταν από τις νικήτριες μεγάλες δυνάμεις.
Στην κυβέρνηση συνασπισμού των αριστερών δυνάμεων που διαδέχθηκε την κυβέρνηση του Κάρολι δέσποζε το κομμουνιστικό κόμμα, το οποίο είχε ιδρυθεί στις 20 Νοεμβρίου 1918, και ο αρχηγός του Μπέλα Κουν, δογματικός κομμουνιστής που διέθετε την εύνοια του Λένιν. Στις 23 Μαρτίου 1919 η Ουγγαρία ανακηρύχθηκε δημοκρατία σοβιετικού τύπου.
Το καθεστώς του Μπέλα Κουν δεν συμπλήρωσε ούτε έναν χρόνο ζωής. H στρατιωτική επέμβαση των γειτόνων της Ουγγαρίας και η αντίδραση των μεγάλων δυνάμεων αλλά και τα ίδια τα ακραία οικονομικά και πολιτικά μέτρα του το κατέστησαν ανίσχυρο απέναντι στις δυνάμεις της αντεπανάστασης που, με τη βοήθεια ρουμανικών στρατευμάτων, το ανέτρεψαν και εισήλθαν νικήτριες στη Βουδαπέστη τον Νοέμβριο του 1919 με επικεφαλής τον ναύαρχο Χόρτι.
H νέα κυβέρνηση, καταργώντας τα νομοθετήματα των καθεστώτων Κάρολι και Κουν, επανέφερε τυπικά τον θεσμό της βασιλείας, και τον Μάρτιο του 1920 ο Χόρτι διορίστηκε αντιβασιλέας. Οταν όμως τον επόμενο χρόνο ο Κάρολος ζήτησε να του αποδοθεί ο θρόνος του, το αίτημά του απορρίφθηκε και ο βασιλιάς διατάχθηκε να εγκαταλείψει την Ουγγαρία. Ο Κάρολος πέθανε τον Δεκέμβριο του 1921 αλλά ο Χόρτι εξακολούθησε να φέρει τον τίτλο του αντιβασιλέα ως το τέλος της πολιτικής του δράσης.
Στο πλευρό της Γερμανίας
H κατάσταση στην Ουγγαρία μετά την αλλαγή ήταν τραγική. H φτώχεια μάστιζε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, η ανεργία είχε φτάσει σε πρωτοφανή ύψη, ο πληθωρισμός κάλπαζε ανεξέλεγκτος. Επιπλέον κύμα τρομοκρατίας σάρωνε τη χώρα. Οι συλλήψεις, τα βασανιστήρια, οι εκτελέσεις βρίσκονταν στην ημερησία διάταξη. Στόχος των διώξεων ήταν όχι μόνο οι κομμουνιστές αλλά και οι απλοί δημοκράτες και κυρίως οι Εβραίοι, οι οποίοι, εκτός από το ρατσιστικό μένος της νέας εξουσίας, βαρύνονταν και με την ενοχή ότι είχαν παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην κομμουνιστική επανάσταση με προεξάρχοντα τον εβραϊκής καταγωγής Μπέλα Κουν. Υπολογίζεται ότι κατά την πρώτη μετασοβιετική περίοδο της Ουγγαρίας πάνω από 5.000 άνθρωποι εκτελέστηκαν και κάπου 70.000 φυλακίστηκαν. Πλήθος κομμουνιστές, δημοκράτες και Εβραίοι πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς.
Με τη Συνθήκη του Τριανόν, που υπογράφτηκε τον Ιούνιο του 1920, η Ουγγαρία έχασε τα δύο τρίτα σχεδόν του εδάφους της που τα μοιράστηκαν οι γείτονές της, η Ρουμανία, η Τσεχοσλοβακία και η Γιουγκοσλαβία. Κομμάτια της πήραν ακόμη και η Αυστρία, η Πολωνία, η Ιταλία. Ο πληθυσμός της, από 20 εκατομμύρια περίπου το 1910, έπεσε στα 7,5 εκατομμύρια περίπου το 1920.
Την πρώτη δεκαετία του καθεστώτος του ο Χόρτι δεν εμφανιζόταν στο προσκήνιο των πολιτικών εξελίξεων στην Ουγγαρία. Περιοριζόταν να διορίζει τις αντιδραστικές κυβερνήσεις της, οι οποίες, αφού κατάργησαν τα φιλελεύθερα μέτρα του Κάρολι και του Κουν, όπως το καθολικό δικαίωμα ψήφου και η ελευθερία της έκφρασης, αποκατέστησαν ένα μονόπλευρο κοινοβουλευτικό σύστημα.
Αργότερα, τη δεκαετία του 1930, ο Χόρτι ανέλαβε να διευθύνει πιο άμεσα τις τύχες της Ουγγαρίας, η οποία το 1927 είχε υπογράψει σύμφωνο φιλίας με τη φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι.
Βαθμιαία ο Χόρτι, παρά τη θρυλούμενη προσωπική αντιπάθειά του για τον Χίτλερ, του οποίου όμως συμμεριζόταν το μίσος για τους μπολσεβίκους, άρχισε να προσεγγίζει όλο και περισσότερο τη ναζιστική Γερμανία. Το σύμφωνό της με την Ιταλία ενέτασσε έμμεσα την Ουγγαρία στις δυνάμεις του Αξονα, ενώ η φασιστικοποίηση του καθεστώτος σημείωσε αποφασιστικό βήμα όταν θεσμοθετήθηκε ο αντισημιτισμός με νόμο που υποχρέωνε τους Εβραίους να φέρουν το κίτρινο άστρο.
Επίθεση κατά της ΕΣΣΔ
Χάρη στην υποστήριξη της Γερμανίας και της Ιταλίας η Ουγγαρία ανέκτησε πολλά από τα εδάφη που της είχε στερήσει η Συνθήκη του Τριανόν και όπου κατοικούσαν κατά πλειονότητα Ούγγροι. Τον Νοέμβριο του 1938 προσάρτησε τμήμα του εδάφους της Τσεχοσλοβακίας και τον Αύγουστο του 1940 απέσπασε από τη Ρουμανία το μεγαλύτερο μέρος της Τρανσυλβανίας.
Τον Νοέμβριο του 1940 η Ουγγαρία προσυπέγραψε το Τριμερές Σύμφωνο Γερμανίας – Ιταλίας – Ιαπωνίας. Την άνοιξη του 1941 τα γερμανικά στρατεύματα διήλθαν από το ουγγρικό έδαφος για να επιτεθούν κατά της Γιουγκοσλαβίας, μετά την ήττα της οποίας η Ουγγαρία κατέλαβε την Κροατία.
Οταν τον Ιούνιο του 1941 η Γερμανία επιτέθηκε κατά της Σοβιετικής Ενωσης, ο Χόρτι διέταξε και αυτός τα στρατεύματά του να εισβάλουν στο σοβιετικό έδαφος, όπου πολέμησαν στο πλευρό των γερμανικών δυνάμεων. Τον Δεκέμβριο του 1941 η Αγγλία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ουγγαρίας, και ακολούθως η Ουγγαρία κήρυξε τον πόλεμο κατά των Ηνωμένων Πολιτειών. Τον Ιανουάριο του 1943, κοντά στον ποταμό Ντον, νοτίως του Βορονιέζ, οι σοβιετικές δυνάμεις αποδεκάτισαν το ουγγρικό εκστρατευτικό σώμα, το οποίο έχασε περισσότερους από τους μισούς άνδρες του και το σύνολο των αρμάτων μάχης και του υπόλοιπου οπλισμού του.
Με τη συναίνεση του Χόρτι το 1944 γερμανικά στρατεύματα εγκαταστάθηκαν στην Ουγγαρία. Βοηθούμενοι από τις ουγγρικές αρχές οι Γερμανοί ενέτειναν και συστηματοποίησαν τον διωγμό των Εβραίων. Από τις 750.000 Εβραίους που ζούσαν στην Ουγγαρία χάθηκαν οι 550.000.
Ηδη όμως οι τύχες του πολέμου είχαν μεταβληθεί δραματικά κατά της Γερμανίας, η κατάρρευση της οποίας φαινόταν ότι δεν επρόκειτο να βραδύνει πολύ. Απέναντι σε αυτή την προοπτική ο Χόρτι επιχείρησε να έρθει σε συνεννόηση με τους Συμμάχους για τη σύναψη χωριστής ανακωχής. Οι προτάσεις του απορρίφθηκαν αλλά όταν οι ενέργειές του αυτές έγιναν γνωστές οι Γερμανοί τον συνέλαβαν και τον μετέφεραν στη Βαυαρία όπου ο Χόρτι κρατήθηκε ως το τέλος του πολέμου. Με την ήττα της Γερμανίας τον απελευθέρωσαν τα αμερικανικά στρατεύματα τον Μάιο του 1945. H Γιουγκοσλαβία ζήτησε να της παραδοθεί ο Χόρτι ως εγκληματίας πολέμου, αλλά οι Αμερικανοί αρνήθηκαν να ικανοποιήσουν αυτό το αίτημα. Ο Χόρτι πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του στο Εστορίλ της Πορτογαλίας.
KEIMENA: ΙΩΑΝΝΑ ΖΟΥΛΑ
