Αν η διαίσθηση των κατηγορουμένων είναι μια πρόγνωση ασφαλής για τη δικαστική κρίση που κυοφορείται, τότε η απόφαση για τη 17N, η οποία αύριο, εκτός απροόπτου, θα ανακοινωθεί, θα αποτελέσει πρώτου μεγέθους είδηση και για τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Και όχι μόνο γιατί θα είναι μία απόφαση, στο τέλος μιας δίκης, που είναι από τη φύση της ιστορική. H απόφαση που αύριο θα εκδοθεί θα αποτελέσει μια κατάληξη και μια αφετηρία. Ενα τέλος και ταυτοχρόνως μία αρχή. Την αρχή για προσεγγίσεις που πάντα έπονται της Δικαιοσύνης για ένα φαινόμενο σαν την τρομοκρατία που δεν μπορεί να συζητηθεί εν θερμώ, διότι εν προκειμένω το σχόλιο ενός δικαστικού λειτουργού, «στο χειρουργείο δεν γίνονται κουβέντες», είναι απολύτως εύστοχο.
Εν όψει της απόφασης για τη 17N λοιπόν. Της κρίσης στην οποία έχουν καταλήξει πλέον οι δικαστές που ημέρες τώρα επιχειρούν να αξιολογήσουν το ογκωδέστατο υλικό, το πλήθος των επιβαρυντικών στοιχείων, τις καταθέσεις των μαρτύρων που ήρθαν να επιβεβαιώσουν και να ενισχύσουν τα απτά, τις απολογίες των 19 που αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη της προανάκρισης και της ανάκρισης. Αύριο θα μας πουν το πρώτο τους συμπέρασμα. Θα μας πουν την απόφασή τους για τους 19, για το ποιοι είναι ένοχοι και ακριβώς γιατί και ποιοι είναι αθώοι αλλά και ποιοι θα μείνουν – αν υπάρξουν τέτοιοι – εκτός του πεδίου της ποινικής αξιολόγησης για άλλους λόγους πλην της αθωότητας.
H απόφαση των δικαστών για τη 17N δεν θα είναι μια απόφαση που θα εκδοθεί εφάπαξ, όπως συνήθως γίνεται με τις δικαστικές τις κρίσεις, αλλά σε δόσεις. Θα περάσουν αρκετές ημέρες ώσπου το δικαστήριο να αποφανθεί ποια ποινή θα επιφυλάξει στον καθέναν. Μιλάμε βέβαια για αυτούς που θα κριθούν ένοχοι. Για τους αθώους το πράγμα θα ξεκαθαρίσει μια κι έξω αύριο.
Διότι το δικαστήριο αύριο θα αποφανθεί μόνον επί της ενοχής. Για καθέναν από τους δεκαεννέα, για καθεμία από τις ενέργειες, για κάθε θύμα χωριστά, για μία μία πράξη. Και θα ξεχωρίσει σε δύο βασικές ομάδες την αποτίμησή του. Από τη μία εκείνοι για τους οποίους θα πει το «ένοχος». Και από την άλλη εκείνοι που θα αθωωθούν, αν θα υπάρξουν – που όλα δείχνουν ότι θα υπάρξουν – αθωώσεις για οποιαδήποτε αιτία. Είτε διότι δεν θα προκύψει η ενοχή είτε για άλλους λόγους όπως, για παράδειγμα, η παραγραφή.
* Αργότερα οι ποινές
H διάσκεψη των δικαστών υπήρξε μια διαδικασία επίπονη. Διότι σπανιότατα δικαστήριο έχει να αντιμετωπίσει τόσες κατηγορίες, τόσες δικογραφίες ταυτοχρόνως και τέτοιας έκτασης εγκληματική δραστηριότητα και τόσα επιβαρυντικά στοιχεία. Και στην πληθώρα αυτών των στοιχείων, έργο κυρίως της προανάκρισης αλλά και της ανάκρισης, θα στηριχθεί η απόφαση επί της ενοχής που θα καθορίσει βέβαια και το επόμενο βήμα του δικαστηρίου που είναι ουσιαστικά η απόφαση για τις ποινές.
Για τις ποινές λοιπόν το δικαστήριο θα δώσει μια προθεσμία και τον λόγο στους εισαγγελείς. Που θα προτείνουν τις ποινές για τον καθέναν. Αν αναλογιστεί κανείς ότι υπάρχουν κατηγορούμενοι που τα αδικήματα τα οποία τους βαρύνουν μετριούνται σε εκατοντάδες, αντιλαμβάνεται ότι οι εισαγγελείς θέλουν κομπιουτεράκι για να κάνουν υπολογισμούς και να προτείνουν για τους κατηγορουμένους.
Μετά τους εισαγγελείς τον λόγο θα έχουν οι συνήγοροι που θα πουν την τελευταία λέξη προτού το δικαστήριο εκδώσει την απόφασή του, επιμετρώντας τις ποινές για τον καθέναν. Ολη αυτή η διαδικασία θα ξεπεράσει τον χρόνο μιας εβδομάδας, έτσι που η απόφαση για τη 17N αναμένεται να εκδοθεί περίπου στα μέσα Δεκεμβρίου και πάντως πριν από τις γιορτές.
* Οι πυλώνες της κρίσης
Πού όμως θα στηριχθούν οι δικαστές για την απόφασή τους; Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που στη διάσκεψή τους αξιοποίησαν για να μας πουν αύριο το ένοχος ή αθώος; Ποιοι είναι, με άλλα λόγια, οι πυλώνες που θα κρατήσουν το βάρος της απόφασης και της ενοχής ή αθωότητας των κατηγορουμένων; Στο πεδίο αυτό οι δικαστές δεν είχαν δυσκολίες. Διότι τα επιβαρυντικά για τη 17N και για τους κατηγορουμένους, τους περισσότερους τουλάχιστον, ήταν πάμπολλα.
Και ας ξεκινήσουμε με τα πειστήρια, τα οποία στη δίκη της 17N υπήρξαν ο πιο αξιόπιστος μάρτυρας κατηγορίας. Δακτυλικά αποτυπώματα, γενετικό υλικό, όπλα, έγγραφα, χειρόγραφες σημειώσεις, επιβεβαιωμένες από γραφολόγους, ων ουκ έστιν αριθμός, είναι από τα βασικά στοιχεία που αξιολόγησαν οι δικαστές για την ενοχή πολλών εκ των κατηγορουμένων.
Το δεύτερο που μέτρησε για την απόφασή τους ήταν οι καταθέσεις των μαρτύρων, διότι δεκάδες μάρτυρες στο δικαστήριο αναγνώρισαν σε συγκεκριμένες δράσεις κατηγορουμένους και έπεισαν με τις μαρτυρίες τους επιβεβαιώνοντας ή ενισχύοντας άλλα επιβαρυντικά στοιχεία.
Τη δικαστική κρίση βεβαίως σε πολλά καθόρισαν και οι ομολογίες των ιδίων. Ομολογίες που έγιναν τόσο στην προανάκριση, αμέσως μετά τις συλλήψεις, όσο και στην ανάκριση, όπου αργότερα οδηγήθηκαν οι κατηγορούμενοι. Και οι ομολογίες ορισμένων, όπως του Σάββα και του Χριστόδουλου Ξηρού αλλά και του Παύλου Σερίφη και του Βασίλη Τζωρτζάτου καθώς και άλλων, ανεξαρτήτως αν στο δικαστήριο οι ίδιοι ανακάλεσαν, θα αποτελέσουν από τα πλέον βασικά στοιχεία για την κρίση των δικαστών περί της ενοχής τους. Αλλωστε το δικαστήριο με την απόφασή του θα κρίνει αν οι ομολογίες αυτές, οι προανακριτικές, είναι ισχυρές και πόσο θα μετρήσουν. Και θα επηρεάσουν ουσιαστικά και καθοριστικά το αποτέλεσμα της δίκης. Ηταν άλλωστε πολλές από αυτές ομολογίες-ποταμοί.
Σημαντική επιρροή στη δικαστική απόφαση άσκησε δίχως άλλο και η ομολογία που και ενώπιον του δικαστηρίου επαναλήφθηκε του Πάτροκλου Τσελέντη, μια ομολογία που υπήρξε πλήρης και λεπτομερής όπως άλλωστε και εκείνη του Σάββα Ξηρού αλλά και του Χριστόδουλου. Ο Πάτροκλος Τσελέντης, όντας μέσα και ψηλά στην ιεραρχία της οργάνωσης, έδωσε με την απολογία του επιβεβαίωση σε πολλά στοιχεία της δικογραφίας και γι’ αυτό θα λειτουργήσει καταλυτικά για τη δικαστική αποτίμηση.
* Θα υπάρξουν αθωώσεις;
Το ζητούμενο που όμως μένει να απαντηθεί δεν είναι πώς θα κηρυχθούν ένοχοι, όσοι κηρυχθούν, αλλά αν η δίκη αυτή θα έχει αθωώσεις. Αν το δικαστήριο συμφωνήσει, για παράδειγμα, με τους εισαγγελείς που έχουν προτείνει ήδη αθώωση για τον Ανέστη Παπαναστασίου και απαλλαγή λόγω παραγραφής για τον Γιάννη Σερίφη. Οι αθωώσεις αποτέλεσαν άλλωστε από τα κομβικά σημεία του προβληματισμού των δικαστών κατά την πολυήμερη διάσκεψή τους.
Εκείνο ωστόσο που αναμένεται είναι τούτο: Για πολλές από τις δεκάδες ή εκατοντάδες κατηγορίες που βαρύνουν κατηγορουμένους να μην τους αποδοθούν. Να υπάρξουν, δηλαδή, επιμέρους αθωώσεις διότι τα στοιχεία στις συγκεκριμένες υποθέσεις δεν αξιολογήθηκαν ως επαρκή. Γι’ αυτό η απόφαση, που όπως έγινε γνωστό θα δοθεί γραπτώς στους δημοσιογράφους – για να μη δημιουργηθούν συγχύσεις – θα αφορά μία προς μία όλες τις ενέργειες της 17N και την αξιολόγηση για τον καθέναν εκ των κατηγορουμένων.
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Το διαρκές έγκλημα, τα ελαφρυντικά και τα κίνητρα
Το δικαστήριο ασφαλώς θα κρίνει και θα αποφανθεί σταθμίζοντας την ενοχή ή μη των κατηγορουμένων και για μείζονος σημασίας θέματα που θα καθορίσουν και την απόφασή του. Οπως, για παράδειγμα, το αν είναι διαρκές το έγκλημα της συμμετοχής σε τρομοκρατική οργάνωση, αν δηλαδή όλοι οι δικαζόμενοι θα θεωρηθούν ενεργά μέλη της 17N ως τη σύλληψή τους ή αν θα γίνει δεκτό το αντίθετο που ορισμένοι εξ αυτών υποστηρίζουν. H κατηγορία της συμμετοχής άλλωστε βαρύνει και τους δεκαεννέα.
Οπως και για τα ελαφρυντικά για τα οποία επίσης αύριο θα αποφασίσει. Ποιοι δηλαδή θα είναι εκείνοι που θα τύχουν, αν υπάρξουν τέτοιοι, των ευεργετικών διατάξεων που δίδει ο ισχύων αντιτρομοκρατικός νόμος για όσους διευκολύνουν τις αρχές για την εξάρθρωση των τρομοκρατικών ομάδων. Μπορεί να είναι ο Σάββας και ο Χριστόδουλος Ξηρός που πράγματι συνέβαλαν; H μήπως η στάση τους μετέπειτα να ανακαλέσουν όσα είχαν πει στην προανάκριση ενώπιον του εποπτεύοντος εισαγγελέα κ. I. Διώτη και επανέλαβαν στον ανακριτή κ. Λεωνίδα Ζερβομπεάκο, ακυρώνει του νόμου την ευεργεσία;
Επίσης θα καθοριστεί σε ποιους θα αναγνωριστούν άλλα ελαφρυντικά, όπως εκείνο της μεταμελείας, ή ακόμη τι θα γίνει με το πολυσυζητημένο θέμα των κινήτρων. Είχαν ή δεν είχαν – και αυτό θα το πει το δικαστήριο με την απόφασή του – πολιτικά κίνητρα οι κατηγορούμενοι; Είχαν ή δεν είχαν, με άλλα λόγια, ταπεινά κίνητρα για όσα διέπραξαν; Μετρούν ή δεν μετρούν οι προανακριτικές ομολογίες που στη συνέχεια ανακλήθηκαν από ορισμένους εκ των δεκαεννέα;
