Πώς το GPS μπήκε στη ζωή μας

Εγινε ευρέως γνωστό στη διάρκεια του Πολέμου στον Κόλπο. Τότε έμαθαν οι περισσότεροι για τα δορυφορικά «μάτια» του συστήματος Global Positioning System (GPS) που επέτρεπαν στους Αμερικανούς να πλήττουν με ακρίβεια τους στόχους του εχθρού στην ιρακινή έρημο. Σήμερα παραμένει στο προσκήνιο, αλλά ευτυχώς όχι μόνο για στρατιωτικούς λόγους. Οι 24 δορυφόροι του GPS συνεχίζουν να περιστρέφονται αδιαλείπτως γύρω από τη Γη ανιχνεύοντας τα… πάντα και… παντού, αλλά παρέχουν πλέον τις υπηρεσίες τους σε ποικίλους τομείς: από τις τηλεπικοινωνίες, τις μεταφορές και τη γεωργία ως την ορειβασία και το ψάρεμα. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο κρατούν στα χέρια τους τις συσκευές GPS που αποκωδικοποιούν τα καταγραφόμενα από τους δορυφόρους σήματα, τα οποία τους επιτρέπουν να προσδιορίζουν το στίγμα τους με ακρίβεια ακόμη και εκατοστών!

Τριάντα χρόνια μετά την πρώτη τους εμφάνιση στο πλαίσιο του στρατιωτικού προγράμματος Global Positioning System (Παγκόσμιο Σύστημα Ανίχνευσης Θέσης) του υπουργείου Αμυνας των ΗΠΑ και 12 χρόνια μετά τον Πόλεμο του Κόλπου, οι συσκευές GPS έχουν ευρεία χρήση διευκολύνοντας την καθημερινότητα πολλών ανθρώπων σε όλον τον κόσμο. «Τα τελευταία 10 χρόνια το σύστημα GPS έχει εμπορική χρήση σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. H χρήση τους όμως ξεκίνησε ως αμιγώς στρατιωτική και παρ’ ότι σταδιακά επεκτάθηκε και σε άλλους νευραλγικούς τομείς, όπως οι μεταφορές και οι τηλεπικοινωνίες, οι Αμερικανοί είχαν πάντοτε την υψηλή εποπτεία» λέει ο κ. N. Συλλαίος, διευθυντής του Εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης και Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, και αναφέρει χαρακτηριστικά το «προνόμιο» της επιλεκτικής διαθεσιμότητας που επεφύλασσαν για τους ίδιους, ότι μπορούσαν δηλαδή να «παρεμβάλλουν» παράσιτα στο σύστημα.

* H ελληνική πραγματικότητα

Εκτός από τους τομείς της ναυσιπλοΐας, της αεροπλοΐας, των τηλεπικοινωνιών, όπου εδώ και χρόνια το σύστημα αποτελεί τα «μάτια» των εμπορικών πλοίων και των αεροπλάνων και τα «αφτιά» των εταιρειών τηλεπικοινωνίας, την τελευταία διετία οι συσκευές GPS έχουν μετατραπεί σε εύχρηστο εργαλείο για αλιείς, ορειβάτες, αυτοκινητιστές, οδηγούς λεωφορείων, αλλά και για δημόσιες υπηρεσίες. Αν και δεν είναι υποχρεωτικό τα ερασιτεχνικά σκάφη να έχουν συσκευή GPS, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τα σωστικά και τα πυροσβεστικά μέσα ή τη συσκευή VHF, μέσω της οποίας δίνουν σήμα κινδύνου στο υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, η συντριπτική πλειονότητα των σκαφών διαθέτει σήμερα GPS. «Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα έχουν αντικαταστήσει τα συμβατικά συστήματα προσδιορισμού θέσης, όπως είναι ο εξάντας και το ραντάρ» παρατηρεί αξιωματούχος του υπουργείου. Το πλεονέκτημά τους έναντι των «παραδοσιακών» μεθόδων είναι ότι ο χρήστης δεν χρειάζεται να καταβάλει καμία προσπάθεια για να εντοπίσει το σημείο όπου βρίσκεται, καθώς στην οθόνη της συσκευής «βλέπει» συνεχώς τη θέση του σκάφους και γνωρίζει ποιες είναι οι συντεταγμένες του. «Αυτό έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμο στις περιπτώσεις όπου οι καλούντες στο Κέντρο Ερευνας και Διάσωσης δεν ξέρουν να δώσουν το στίγμα τους. Χάρη στο GPS όμως ο εντοπισμός τους, άρα και η διάσωσή τους, γίνεται άμεσα και εύκολα» εξηγούν παράγοντες του Κέντρου.

* Οι χάρτες και η ορειβασία

«Οι περισσότεροι «συνάδελφοί» μου μάλιστα επιλέγουν συσκευή GPS στην οποία να ενσωματώνεται ηλεκτρονικός χάρτης, καθώς στην αγορά κυκλοφορούν καλοί και αξιόπιστοι ναυτικοί χάρτες που μας δείχνουν την πορεία αλλά και την… έξοδο κινδύνου σε περίπτωση ομίχλης ή ανάλογης κατάστασης όπου χρειαζόμαστε βοήθεια» λέει ο κ. A. Οικονομάκης, ερασιτέχνης ψαράς. Με μια συσκευή GPS ανά χείρας πορεύονται και οι περισσότεροι ορειβάτες στα ελληνικά βουνά, καθώς με αυτή βρίσκουν άμεσα το στίγμα τους. «Ιδίως όταν πρόκειται για άγνωστη διαδρομή, το GPS γίνεται πολύτιμο εργαλείο στα χέρια μας. Μέσω της συσκευής όχι μόνο γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή πού βρισκόμαστε, αλλά μπορούμε να αποθηκεύσουμε και τη διαδρομή ώστε να μη χαθούμε» αναφέρει ο κ. B. Μήτσιος, εκπαιδευτής ορειβασίας.

* Ραδιοταξί και λεωφορεία

Αλλά και στα οχήματα που κυκλοφορούν στους δρόμους της πρωτεύουσας οι συσκευές GPS κάνουν ολοένα συχνότερα την εμφάνισή τους. Εκατό ραδιοταξί ήδη είναι εξοπλισμένα με τις εν λόγω συσκευές ενώ ως το τέλος του έτους αναμένεται να διπλασιαστεί ο αριθμός τους. Τα οχήματα, όπως εξηγεί ο κ. Γ. Κίτσιος, αντιπρόεδρος μεγάλης εταιρείας ραδιοταξί, στη θέση της κονσόλας έχουν εγκατεστημένο σύστημα GPS, που δίνει προς το παρόν στους οδηγούς περιορισμένες πληροφορίες, π.χ. τους διευκολύνει στην αναζήτηση κάποιας οδού. Σε λίγες εβδομάδες αναμένεται όμως ότι μέσω των GPS οι οδηγοί ταξί θα λαμβάνουν εναλλακτικές προτάσεις για «καλύτερες» διαδρομές καθώς οι οδικοί χάρτες θα εμπλουτίζονται και με στοιχεία για την κίνηση στους δρόμους. Ανάλογο πιλοτικό πρόγραμμα με τη συνδρομή των συσκευών GPS υλοποιεί ο Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Αττικής. Από το Κέντρο Επιχειρήσεων του Οργανισμού οι χειριστές του συστήματος παρακολουθούν διαρκώς τις διαδρομές 295 λεωφορείων και 190 τρόλεϊ. Βλέπουν στους ηλεκτρονικούς χάρτες σε ποιο σημείο της διαδρομής βρίσκονται τα οχήματα, τους επιβάτες που μεταφέρουν, οποιοδήποτε πρόβλημα παρουσιαστεί, ενώ μπορούν ανά πάσα στιγμή να συνομιλήσουν με τους οδηγούς.


ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Εντοπισμός με ακρίβεια εκατοστού

«Το σύστημα λειτουργεί με 24 δορυφόρους οι οποίοι, αν και ευρισκόμενοι εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τη Γη, καταγράφουν τα πάντα κατά την κίνησή τους γύρω από αυτήν και στέλνουν τα σήματά τους στη Γη, και με τις συσκευές GPS, που είναι οι ειδικοί δέκτες οι οποίοι λαμβάνουν αυτά τα σήματα, κάνουν την αποκωδικοποίησή τους. Συγκεκριμένα, μόλις ο δέκτης GPS εντοπίσει σήμα από τρεις τουλάχιστον δορυφόρους, τότε είναι σε θέση να δώσει τις γεωγραφικές συντεταγμένες (μήκος, πλάτος, ύψος) για τη θέση όπου βρίσκεται. Οσο περισσότεροι είναι οι δορυφόροι που «πιάνει» τόσο ακριβέστερο θα είναι το σήμα» εξηγεί ο κ. Συλλαίος. H ακρίβεια των GPS ως προς τον προσδιορισμό ενός στόχου αγγίζει πλέον τα εκατοστά, ενώ στη χειρότερη περίπτωση το περιθώριο λάθους είναι μόλις 20 μέτρα. H «απάντηση» της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο αμερικανικό σύστημα πλοήγησης και προσδιορισμού θέσης GPS είναι το σύστημα EGNOS (European Geostationary Navigation Overlay Service), το οποίο αναμένεται να λειτουργήσει πλήρως από το ερχόμενο έτος. Το 2008, οπότε και προβλέπεται ότι θα έχει ολοκληρωθεί, το σύστημα θα αποτελείται συνολικά από 30 δορυφόρους, ενώ το «πλεονέκτημά» του σε σχέση με το GPS θεωρείται ότι είναι η διαχείρισή του αποκλειστικά από πολιτικούς φορείς.


ΓΕΩΡΓΙΑ Ελεγχοι στις καλλιέργειες

Οι συσκευές GPS βρίσκουν εφαρμογή και στη γεωργία. Με ποιο τρόπο; Οπως εξηγεί ο κ. Συλλαίος, το δορυφορικό σύστημα GPS χρησιμοποιείται από τους επιστήμονες του υπουργείου Γεωργίας όταν αυτοί κάνουν τους δειγματοληπτικούς ελέγχους των καλλιεργειών που έχουν δηλώσει οι αγρότες. «Οι δορυφόροι μάς δίνουν φωτογραφία μιας έκτασης με καλλιέργειες, οι οποίες στη συνέχεια ψηφιοποιούνται και «μπαίνουν» στη συσκευή GPS. Οταν οι ελεγκτές του υπουργείου πρέπει να ελέγξουν αν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα αυτά που δηλώνουν οι αγρότες, έχουν στη διάθεσή τους τις πληροφορίες των δορυφόρων. Πηγαίνοντας, π.χ., σε ένα αγροτεμάχιο, στο οποίο δηλώνεται ότι γίνεται βαμβακοκαλλιέργεια, βλέπουν αμέσως στην οθόνη πού βρίσκονται, ποιο είναι το στίγμα τους και ελέγχουν αν αυτό συμφωνεί με τα ψηφιακά δεδομένα». Στην περίπτωση που συμφωνεί, έχει καλώς· αν όχι, τότε ο αγρότης καλείται να δώσει… διευκρινίσεις στα αρμόδια όργανα.


ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ Πόσο κοστίζουν οι συσκευές

Οι συσκευές GPS εμφανίστηκαν στην ελληνική αγορά πριν από επτά χρόνια. Το κόστος τους αρχικά ήταν απαγορευτικό για τους ενδιαφερομένους, σήμερα όμως οι τιμές τους δεν ξεπερνούν αυτές των κινητών τηλεφώνων. Οι φορητές συσκευές, για παράδειγμα, ξεκινούν από 150 ευρώ και φθάνουν τα 700 ενώ, οι σταθερές ξεκινούν από 450 ευρώ και φθάνουν τα 3.000 ευρώ. Οσο για το αγοραστικό κοινό ποικίλλει· ορειβάτες, πεζοπόροι, ιστιοπλόοι, αλιείς, αλλά και επαγγελματίες, όπως οι τοπογράφοι μηχανικοί, οι αρχαιολόγοι, οι γεωπόνοι, οι δασολόγοι συγκαταλέγονται σε όσους προμηθεύονται τις συσκευές GPS. Οι τιμές διαφοροποιούνται ανάλογα με το τι παρέχει η συσκευή. Μπορεί, π.χ., να δίνει απλώς το στίγμα της θέσης ή να περιλαμβάνει και χάρτη. Ωστόσο, όπως παρατηρεί ο κ. M. Δεμπιάζης, υπεύθυνος μεγάλης εταιρείας εμπορίας τέτοιων συσκευών, «η ηλεκτρονική χαρτογράφηση δεν κινήθηκε με γοργούς ρυθμούς στην Ελλάδα» και προσθέτει ότι «όσον αφορά τους ναυτικούς χάρτες υπάρχει μεγάλη κάλυψη, ενώ η ψηφιακή καταγραφή του οδικού δικτύου είναι και περιορισμένης έκτασης και με ανακρίβειες, τη στιγμή που ανάλογοι χάρτες των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και ευρωπαϊκών κρατών διατίθενται σε μεγάλη ποικιλία στην αγορά». Σύμφωνα με εκπροσώπους εταιρειών που κάνουν ψηφιακή χαρτογράφηση, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 έδωσαν ουσιαστικά το… εναρκτήριο λάκτισμα για την ψηφιακή χαρτογράφηση του ελληνικού οδικού δικτύου καθώς και μεγάλων πόλεων. Εκτιμούν δε ότι μέσα στους επόμενους έξι μήνες θα κυκλοφορήσουν στην ελληνική αγορά οι πρώτοι πλήρεις ηλεκτρονικοί χάρτες. Κατά την κυρία Ευγενία Ρήγα, διευθύντρια εταιρείας που δραστηριοποιείται στον χώρο των ηλεκτρονικών συσκευών, «η ζήτηση θα είναι μεγάλη, ιδίως από τους αλλοδαπούς που θα έλθουν στη χώρα λόγω της Ολυμπιάδας, αφού στο εξωτερικό οι φορητές συσκευές GPS με ηλεκτρονικούς χάρτες χρησιμοποιούνται ευρέως από τους τουρίστες».