«Η εποχή του ιπποτισμού έχει παρέλθει!»
Γεννημένος στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας, ο Εντμουντ Μπερκ ήταν ένας συντηρητικός πολιτικός στοχαστής που εισήλθε στο βρετανικό κοινοβούλιο το 1765. Το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης το 1789 τον βρήκε σθεναρά αντίθετο. Στον λόγο που δημοσιεύουμε σήμερα ο Εντμουντ Μπερκ βρίσκει αφορμή τον αποκεφαλισμό της βασίλισσας της Γαλλίας Μαρίας Αντουανέτας για να θρηνήσει το τέλος μιας εποχής, τα χαρακτηριστικά της οποίας – όπως η εντιμότητα, η γενναιότητα και ο ιπποτισμός – ο ίδιος τα συνέδεε άρρηκτα με τη μοναρχία και την επιβίωσή της.
» Πάνε τώρα 16 ή 17 χρόνια από τότε που είδα τη βασίλισσα της Γαλλίας, τότε διάδοχο, στις Βερσαλλίες· και σίγουρα ποτέ δεν ακτινοβολούσε στον ουράνιο θόλο, τον οποίο μόλις και μετά βίας φαινόταν να αγγίζει, ένα πιο απολαυστικό χάρμα οφθαλμών. Την είδα λίγο πιο πάνω από τον ορίζοντα, να κοσμεί και να επευφημεί την ανυψωμένη σφαίρα στην οποία είχε αρχίσει να εισέρχεται, να λαμποκοπά σαν τον Αυγερινό, γεμάτη ζωή και μεγαλοπρέπεια και ευφροσύνη. Ω, τι δραστική μεταβολή! Και τι σθένος πρέπει να επιδείξω προκειμένου να ατενίσω χωρίς συναισθηματισμούς αυτή την ανύψωση και αυτή την πτώση! Ούτε που το ονειρευόμουν, όταν προσέθεσε τίτλους σεβασμού σε εκείνους της παθιασμένης, της απόμακρης, της ευλαβικής αγάπης, ότι θα ήταν ποτέ υποχρεωμένη να φέρει επάνω της το αψύ αντίδοτο κατά της ατίμωσης που κρυβόταν σε αυτόν τον κόρφο· ούτε που το φανταζόμουν ότι θα ζούσα να δω τέτοιες καταστροφές να ενσκήπτουν επάνω της, σε ένα έθνος γενναίων ανδρών, σε ένα έθνος έντιμων ανδρών και ιπποτών! Πίστευα ότι δέκα χιλιάδες ξίφη θα έπρεπε να ξεπηδήσουν από τα θηκάρια τους για να εκδικηθούν ακόμη και ένα βλέμμα που θα την απειλούσε με προσβολή.
Η εποχή του ιπποτισμού όμως έχει παρέλθει· την έχει διαδεχθεί εκείνη των σοφιστών, των οικονομολόγων και των υπολογιστών και η δόξα της Ευρώπης έχει εκλείψει διά παντός. Ποτέ, ποτέ πια, δεν θα αντικρίσουμε εκείνη την απλόχερη αφοσίωση στο αξίωμα και στο φύλο, εκείνη την υπερήφανη υποταγή, εκείνη τη μεγαλοπρεπή υπακοή, εκείνη την ευπείθεια της καρδιάς που διατηρούσαν ζωντανό, ακόμη και μέσα στον ίδιο του τον καταναγκασμό, το πνεύμα μιας εξυψωμένης ελευθερίας! Η ανεξαγόραστη χάρη της ζωής, η ολιγοδάπανη υπεράσπιση των εθνών, η τροφός του φρονήματος της ανδροπρέπειας και της ηρωικής πρωτοβουλίας έχουν εξαφανισθεί. Εχουν χαθεί εκείνη η ευαισθησία της ηθικής ακεραιότητας και εκείνη η αγνότητα της τιμής η οποία αντιμετώπιζε τον σπίλο ως πληγή, η οποία ενέπνεε κουράγιο ενόσω απάλυνε τη βιαιότητα, η οποία εξευγένιζε ό,τι άγγιζε και υπό την οποία η εξαχρείωση η ίδια έχανε τη μισή της κακία και όλη της τη χυδαιότητα. »
