«Φιλοσοφία είναι η δραστηριότητα μέσω της οποίας ο καθένας μας μπορεί να γίνει κάτι το διαφορετικό από αυτό που είναι».
Ο Μισέλ Φουκό γεννήθηκε στο Πουατιέ της Γαλλίας στις 15 Οκτωβρίου 1926 και ανατράφηκε σε ένα εύπορο αστικό καθολικό περιβάλλον, περνώντας τα μαθητικά του χρόνια στη σκιά του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο χειρουργός πατέρας του ήταν ευυπόληπτο μέλος της τοπικής κοινωνίας, ο οποίος μάλιστα επιθυμούσε ο γιος του να τον διαδεχθεί επαγγελματικά, και η μητέρα του ήταν κληρονόμος μεγάλης ακίνητης περιουσίας. Οσοι τον γνώριζαν υποστηρίζουν ότι ήταν δύσκολος και κλειστός χαρακτήρας.
Από το 1936 ως το 1940 φοίτησε στο Lycee de Poitiers και ως το 1945 στο ιησουιτικό College Saint Stanislas στη γενέτειρά του, με άριστες επιδόσεις στα γαλλικά, στα λατινικά και στα αρχαία ελληνικά. Το 1945 μετακόμισε στο Παρίσι για σπουδές στο φημισμένο Lycee Henri IV και έναν χρόνο μετά κατάφερε να εισαχθεί τέταρτος στη σειρά στην Ecole Normale Superieure (ENS), από όπου απέκτησε πτυχίο φιλοσοφίας και ψυχολογίας με καθηγητή τον Λουί Αλτουσέρ. Στη διάρκεια των σπουδών του στην ENS ανακάλυψε την ομοφυλοφιλία του, εμφάνισε αυτοκτονικές και επιθετικές τάσεις, ενώ υπάρχουν μαρτυρίες ότι έπινε πολύ και πειραματιζόταν με διάφορα είδη ναρκωτικών ουσιών. Την ίδια εποχή ασπάστηκε τον κομμουνισμό.
Το 1952 έλαβε δίπλωμα ψυχοπαθολογίας από το Ινστιτούτο Ψυχολογίας της γαλλικής πρωτεύουσας και τα επόμενα τρία χρόνια δίδαξε ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Λίλης, ενώ ύστερα από πρόσκληση του Αλτουσέρ δίδαξε και ψυχολογία στην ENS, ενώ αποχώρησε από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Ως τα τέλη της δεκαετίας του 1950 ο Φουκό εργάστηκε σε ψυχιατρικές κλινικές και ταξίδεψε με την ιδιότητα του καθηγητή στην Ευρώπη. Δίδαξε γαλλική κουλτούρα και γλώσσα στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας στη Σουηδία, διετέλεσε διευθυντής του γαλλικού τμήματος στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας στην Πολωνία και επικεφαλής του Γαλλικού Ινστιτούτου στο Αμβούργο της Γερμανίας.
Από το 1960 και για τα επόμενα έξι χρόνια πηγαινοερχόταν από το Παρίσι στο Πανεπιστήμιο Clermont-Ferrand αλλά και στο Πανεπιστήμιο Vincennes, όπου δίδασκε φιλοσοφία και ψυχολογία. Στο μεταξύ, το 1961, εκδόθηκε το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Τρέλα και φιλοσοφία» (το οποίο του εξασφάλισε σύντομα και διδακτορικό τίτλο), ενώ στο διδακτικό έργο του παρεμβλήθη και ένα ταξίδι στη Βραζιλία για διαλέξεις. Τη διετία 1966-1968 ο Μισέλ Φουκό εγκαταστάθηκε στην Τυνησία, όπου δίδαξε φιλοσοφία στο ομώνυμο πανεπιστήμιο, την εποχή όπου το βιβλίο του με τίτλο «Η τάξη των πραγμάτων» φιγουράριζε στη λίστα των μπεστ σέλερ. Το φοιτητικό ξέσπασμα του Μάη του ’68 τον βρήκε στην Τυνησία (επέστρεψε στο Παρίσι το φθινόπωρο του ίδιου έτους). Η επιστροφή του στη Γαλλία σε ηλικία 43 ετών ακολουθείται από τη διά βίου εκλογή του, το 1969, στο College de France στην έδρα Ιστορίας των Συστημάτων της Σκέψης. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ταξίδεψε σε Αμερική, Ιαπωνία και Βραζιλία, επισκέφθηκε τις φυλακές Attica στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης και συνέγραψε αρκετά βιβλία. Εχει επίσης ταξιδέψει στο Ιράν για να καλύψει δημοσιογραφικά την Ιρανική Επανάσταση ως απεσταλμένος της ιταλικής εφημερίδας «Corriere della Sera» (1978).
Ο Μισέλ Φουκό άφησε την τελευταία του πνοή στις 25 Ιουνίου 1984 στο νοσοκομείο De la Salpetriere στο Παρίσι, εξασθενημένος από τον ιό του AIDS, από νευρολογικές επιπλοκές που προκάλεσε η οξεία σηψαιμία.
Κατά καιρούς ο Φουκό έχει υποστηρίξει ότι ο άνθρωπος δεν είναι το αυτονόητο επίκεντρο και αντικείμενο της επιστήμης, παρά μια σχετικά πρόσφατη επινόηση προορισμένη να εξαφανιστεί στο προσεχές μέλλον. Εχει επίσης διατυπώσει την άποψη ότι ο λόγος δεν είναι απλή αναπαράσταση της επιθυμίας ή της εξουσίας, αλλά αυτό για το οποίο και μέσω του οποίου αγωνίζεται κανείς, δηλαδή η εξουσία που ζητεί να ιδιοποιηθεί. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο γάλλος φιλόσοφος ασχολήθηκε με τη διερεύνηση της σεξουαλικότητας του ατόμου στις σύγχρονες κοινωνίες (στα βιβλία με τίτλο «Ιστορία της σεξουαλικότητας Ι, ΙΙ και ΙΙΙ»). Σύμφωνα λοιπόν με τον Φουκό, η σεξουαλικότητα αποτελεί την κεντρική στρατηγική με την οποία ο μέσος ευρωπαίος ή αμερικανός αστός συνηθίζει να αυτοκαθορίζεται και να οριοθετεί την ταυτότητά του, ενώ είχε προβλέψει έναν κόσμο στον οποίο οι άνθρωποι θα αποκτούν όλο και περισσότερες εμμονές με το σεξ, ώσπου αυτό να γίνει ο πρωταρχικός λόγος ύπαρξης. Σχετικά με τη φυλακή έχει υποστηρίξει ότι αποτελεί έναν από τους κοινωνικούς μηχανισμούς που έχουν δημιουργηθεί για να πειθαρχεί η κοινωνία στα κελεύσματα των κρατούντων.
Η θεματολογία του έργου του καλύπτει τομείς όπως η φυλακή και η τιμωρία, η αστυνομία, η φροντίδα των πνευματικά ασθενών και τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων. Η σκέψη του Φουκό, επηρεασμένη από τα γραπτά του Νίτσε και του Χάιντεγκερ, έδωσε άλλη διάσταση στη θέαση των πραγμάτων στην ιστορία, στην αρχιτεκτονική, στην ιατρική, στα νομικά, στη λογοτεχνία και στη φιλοσοφία. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του συγκαταλέγονται «Οι λέξεις και τα πράγματα», «Τι είναι διαφωτισμός;», «Ψυχική αρρώστια και ψυχολογία», «Για τη λαϊκή δικαιοσύνη και τα δικαστήρια», «Αυτό δεν είναι πίπα», «Ο στοχασμός του έξω», «Η αρχαιολογία της γνώσης», «Η μικροφυσική της εξουσίας», «Εξουσία, γνώση και ηθική», «Ο μεγάλος εγκλεισμός», «Επιτήρηση και τιμωρία», «Η ιστορία της τρέλας», «Η τάξη του λόγου» και «Για την υπεράσπιση της κοινωνίας». Μετά τον θάνατό του εκδόθηκαν τρεις βιογραφίες του.
