Αν κάποιος θελήσει να μάθει από πού ακριβώς ξεκινά η τέχνη που σήμερα ονομάζουμε κινηματογράφος, δεν έχει παρά να ανάψει ένα κερί τη νύχτα. Η νύχτα παίρνει ζωή από το φως και το φως δημιουργεί σκιές. Στο θέατρο σκιών που χίλια χρόνια πριν ανακάλυψαν οι Κινέζοι βρίσκονται τα θεμέλια του κινηματογράφου. Σε ό,τι όμως αφορά το φιλμ που χρησιμοποιείται σήμερα στον κινηματογράφο, δεν έπαψε ποτέ να έχει τις βάσεις του σε εκείνο που κατασκεύασε ο Αμερικανός Τζιρτζ Ιστμαν το 1885. Χρησιμοποιώντας το φιλμ του Ιστμαν, ο Αμερικανός Θωμάς Εντισον με τον άγγλο βοηθό του Ρίτσαρντ Ντίξον το τελειοποίησαν σε κύλινδρο. Η εφεύρεση του Εντισον ήταν το κινητοσκόπιο ή και «νικελώδειο», σύνθετη λέξη από το αμερικανικό κέρμα «νίκελ» και την ελληνική «ωδείο»· ένα μηχάνημα το οποίο ενεργοποιείτο με ένα νίκελ προσφέροντας την ευκαιρία στους θεατές να δουν μέσα από αυτό μια ταινία 15 χιλιοστών. Ο Εντισον θεώρησε το κινητοσκόπιο παιχνίδι. Και είχε δίκιο. Το κινητοσκόπιο απευθυνόταν σε έναν θεατή τη φορά, με αποτέλεσμα οι δρόμοι να είναι γεμάτοι από τέτοιες μηχανές. Μολοντούτο η εφεύρεσή του έδωσε τη δυνατότητα σε άλλους εφευρέτες να τη συνδυάσουν με τον μαγικό φανό (πρόγονο των σημερινών μηχανών προβολής).
Ετσι φθάνουμε στο 1895, στη Γαλλία και στους αδελφούς Λουί και Ογκύστ Λυμιέρ.
Οι Λυμιέρ ήταν οι πρώτοι κατασκευαστές μιας μηχανής λήψης που μπορούσε ταυτόχρονα να δουλέψει και ως μηχανή προβολής. Η πρωτότυπη μηχανή τους είχε σχήμα ραπτομηχανής και κατά κάποιον τρόπο λειτουργούσε σαν τέτοια: όταν γίνεται η βελονιά, το πανί παραμένει ακίνητο· προχωρεί στο ενδιάμεσο διάστημα μόνον από βελονιά σε βελονιά. Τοιουτοτρόπως η μηχανή τους προβολής: κρατούσε το φιλμ ακίνητο όταν προβαλλόταν κάθε καρέ και στη συνέχεια το προωθούσε για να φθάσει στο επόμενο. Ο Λουί Λυμιέρ (επικεφαλής του μεγαλύτερου φωτογραφικού εργοστασίου της Ευρώπης και ο ουσιαστικός εγκέφαλος του ντουέτου) έδωσε στην εφεύρεσή του το όνομα «κινηματογράφος». Επίσης ήταν ο πρώτος άνθρωπος που αντελήφθη τις εμπορικές διαστάσεις της εφεύρεσής του, βλέποντας όμως τον εαυτό του περισσότερο ως βιομήχανο που ήθελε να διαφημίζει τα προϊόντα του μέσω του κινηματογράφου. Λέγεται μάλιστα ότι είπε κάποτε στον Ζορζ Μελιές ότι «ο κινηματογράφος είναι μια εφεύρεση χωρίς μέλλον».
Η πρώτη τους ταινία στην υπόγεια αίθουσα του καφενείου Γκραν Καφέ στο Παρίσι έδειχνε ένα τρένο να κατευθύνεται απειλητικό προς τον φακό, κάτι που προκάλεσε τρόμο στους έκπληκτους θεατές. Ο πατέρας των Λυμιέρ διηύθυνε τις παρισινές προβολές και το 1896 οι καθημερινές προβολές έφθαναν τις είκοσι. Δύο χρόνια αργότερα ο κατάλογος των Λυμιέρ περιελάμβανε χίλιες ταινίες.
Το αστείο είναι ότι η εφεύρεση των Λυμιέρ στη χρήση της είχε να κάνει καθαρά με την πρακτική. Για την προβολή, το μόνο που χρειαζόταν ήταν μια δυνατή λυχνία πίσω από τη μηχανή την ώρα που γυρνούσε η ταινία μέσα στο σκοτάδι. Η νύχτα παίρνει ζωή από το φως και το φως δημιουργεί σκιές. Ο κινηματογράφος είχε γεννηθεί.
Βήματα πριν από τον κινηματογράφο
Με το πέρασμα του χρόνου το θέατρο σκιών έγινε ο κινηματογράφος που γνωρίζουμε σήμερα. Οι Κινέζοι έκαναν το πρώτο βήμα παρατηρώντας ότι μια τρύπα σε παντζούρι έδειχνε τον έξω κόσμο ανάποδα στον εσωτερικό τοίχο. Η εικόνα έγινε πιο καθαρή όταν τον 16ο αιώνα ο Τζιρολάμο Κορντάνο στερέωσε έναν φακό σε μια τρύπα. Δύο αιώνες αργότερα ακολούθησε η δημιουργία του «μαγικού φανού». Ολα αυτά όμως έχουν να κάνουν με την αποτύπωση σταθερών εικόνων. Ο κινηματογράφος έχει κίνηση, που στην πραγματικότητα πρόκειται για οφθαλμαπάτη διότι μια ταινία αποτελείται από εκατοντάδες στατικές εικόνες που περνούν με μεγάλη ταχύτητα για να μην τις βλέπουμε μεμονωμένα. Το φαινακιστοκόπιο που εφηύρε ο βέλγος φυσικός Ζοζέφ Πλατό προεξέτεινε την παρατήρηση ότι στριφογυρίζοντας ένα σχοινί στου οποίου την άκρη βρίσκεται πυρακτωμένο κάρβουνο, η εικόνα του τελευταίου παραμένει ορατή για ένα δέκατο του δευτερολέπτου. Το μηχάνημα αυτό είχε τη δυνατότητα να δείχνει ένα αντικείμενο να κινείται σε διαφορετικές στάσεις μέσω ενός δίσκου με εγκοπές στις οποίες είναι τυπωμένες εικόνες. Αργότερα τις εγκοπές αντικατέστησαν καθρέφτες και έτσι η κίνηση των εικόνων έγινε ομαλότερη στο πραξινοσκόπιο του Εμίλ Ρεϊνό, ο οποίος μάλιστα στη συνέχεια τελειοποίησε μια μηχανή προβολής για κινούμενες εικόνες. Το πραξινοσκόπιο όμως και οι άλλες τέτοιου τύπου εφευρέσεις (φιλοσκόπιο, θαυματρόπιο) ήταν περισσότερο παιχνίδια και μάλιστα καταναλωτικά.
Η πρώτη κίνηση που αποτυπώθηκε σε φωτογραφική ενότητα ήταν εκείνη ενός αλόγου κούρσας ενώ κάλπαζε σε ένα μονοπάτι. Εμπνευστής της ήταν ο βρετανός φωτογράφος Εντουαρντ Μάιμπριτζ, που παρ’ ότι όχι ο πρώτος ο οποίος φωτογράφιζε κίνηση, ήταν εκείνος που συνδύασε την τεχνολογία της εποχής του φτιάχνοντας έναν φωτογραφικό φωτοφράχτη.
