Στις αρχές Μαΐου του 2002 ο εισαγγελέας κ. Γιάννης Διώτης ζήτησε από την κυρία Μαγκνταλένα Κοπ, την πρώην «κυρία Κάρλος», να πλησιάσει πιο κοντά ώστε να της δείξει κάποιες φωτογραφίες που ο κ. Διώτης κουβαλούσε από την Ελλάδα στον χαρτοφύλακά του. Οι φωτογραφίες απεικόνιζαν δύο άνδρες· ο ένας γεννημένος το 1939 και ο άλλος το 1945, οι οποίοι σύμφωνα με την Ελληνική Αστυνομία ήταν – και είναι – μέλη του ΕΛΑ (Επαναστατικού Λαϊκού Αγώνα). Η κυρία Κοπ πλησίασε τον έλληνα δικαστικό, κοίταξε τις φωτογραφίες αλλά δεν φάνηκε να αναγνωρίζει κάποιον.


Λίγες εβδομάδες πριν από την έκρηξη του πυροκροτητή στα χέρια του Σάββα Ξηρού, στις 29 Ιουνίου του 2002 στον Πειραιά, η Αστυνομία ήταν έτοιμη να προχωρήσει στο «ξήλωμα» του ΕΛΑ, της μαζικότερης και πιο πολύπλοκης πολιτικά οργάνωσης του «ένοπλου αγώνα» στην Ελλάδα.


* Αντιστασιακές ομάδες


Η «υπόθεση εργασίας» των αρχών είναι ότι ο ΕΛΑ δημιουργήθηκε, κατά βάση, από ορισμένα στελέχη των αντιστασιακών οργανώσεων – «Αρης», «20ή Οκτώβρη», ΛΕΑ και άλλες, που έδρασαν κατά της χούντας και τα οποία μετά το 1974 επέμεναν στην «ένοπλη επαναστατική δράση». Ο «Αρης» ήταν μια ομάδα που διασπάστηκε από τον «Ρήγα Φεραίο», τη νεολαία του ΚΚΕ Εσωτερικού, όταν η ηγετική ομάδα του κόμματος αυτού φάνηκε να αποδέχεται ένα μέρος των όρων της πολιτικοποίησης της δικτατορίας.


Τον Νοέμβριο του 1973 με την κατάληψη του Πολυτεχνείου σε ένα κείμενό της η ομάδα γράφει: «Η Ομάδα Αρης του Ρήγα Φεραίου, όπως και άλλες επαναστατικές, αντιστασιακές οργανώσεις, σχηματίσθηκε από την κατανόηση πως η τελική σύγκρουση στην Ελλάδα θα είναι ένοπλη…». Η εκτίμηση αυτή δεν αφορούσε μόνο τη σύγκρουση για την ανατροπή της δικτατορίας αλλά και τη λεγόμενη μετάβαση στον σοσιαλισμό. Η ομάδα αυτή των νέων κατηγορούσε την ηγεσία του ΚΚΕ Εσωτερικού για «ρεφορμισμό και συμμαχίες με την ανύπαρκτη εθνική αστική τάξη».


Από την άλλη πλευρά ο Χρήστος Κασσίμης ήταν ένας από τους ανθρώπους της μειοψηφίας στην οργάνωση «20ή Οκτώβρη» που διεφώνησαν με την εγκατάλειψη της ένοπλης πολιτικής δράσης μετά τη Μεταπολίτευση. Ο ΕΛΑ ιδρύεται το 1975 και ως το 1977 εμφανίζεται τοποθετώντας βόμβες σε αμερικανικά αυτοκίνητα. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της οργάνωσης παίζει το ευρωπαϊκό «αντάρτικο πόλεων», ιδιαίτερα η γερμανική «Φράξια Κόκκινος Στρατός». Δεκάδες γερμανικοί «στόχοι», κυρίως εταιρείες, «χτυπιούνται» το 1977, οπότε κορυφώνεται η αντιπαράθεση της γερμανικής κρατικής μηχανής με τους τρομοκράτες της πρώτης γενιάς.


* Ο θάνατος του Κασσίμη


Την ημέρα που αποτυγχάνει η αεροπειρατεία του Μογκαντίσου και αυτοκτονούν τρία ηγετικά στελέχη του «Κόκκινου Στρατού» στις φυλακές του Στάμχαϊμ, ο Χρήστος Κασσίμης – ένα από τα μέλη της «20ής Οκτώβρη» που διεφώνησε με την εγκατάλειψη της ένοπλης πολιτικής δράσης μετά τη Μεταπολίτευση – με μια ομάδα συντρόφων του του ΕΛΑ επιχειρούν να ανατινάξουν αποθήκες της γερμανικής εταιρείας παραγωγής ηλεκτρικών συσκευών AEG.


Ο Κασσίμης σκοτώνεται σε μάχη με την Αστυνομία. Η ομιλία της συζύγου του Αλεξάνδρας Κασσίμη σε εκδήλωση με τη συμμετοχή γνωστών καλλιτεχνών, λίγες ημέρες αργότερα, είναι ίσως το πιο σημαντικό κείμενο του «ένοπλου αγώνα» στην Ελλάδα: «Μας αρέσει ή όχι, υπάρχει ένοπλος αγώνας στον τόπο μας. Υπάρχει και δουλεύει η μαχητική επαναστατική Αριστερά. Η AEG, ο σύντροφος Χρήστος Κασσίμης, η εκτέλεση του Γουέλς (θυμάστε πόσο καιρό την κρύβανε;), η εκτέλεση του αρχιβασανιστή Μάλλιου, τα εκατοντάδες καμένα αμερικανικά αυτοκίνητα και – ακόμη την ίδια μέρα της δολοφονίας του Χρήστου Κασσίμη – η ανατίναξη του γερμανικού προξενείου… το δείχνουν αμετάκλητα. Δείχνουν ότι ο Χρήστος Κασσίμης είναι ο πρώτος αντάρτης πόλεων που έπεσε στην Ελλάδα και η δολοφονία του θα είναι σταθμός στην ιστορία του ελληνικού λαϊκού και επαναστατικού κινήματος…».


Ενα χρόνο αργότερα η Αστυνομία βρίσκει τις περίφημες «σημειώσεις της Πάρνηθας» όπου στόχοι του ΕΛΑ περιγράφονται από τη 17Ν.


* Η πρώτη διάσπαση


Ενα χρόνο μετά τον θάνατο του Κασσίμη γίνεται η πρώτη διάσπαση του ΕΛΑ. Η ομάδα «Ιούνης 78», που έχουν σχηματίσει μέλη που αποχώρησαν από την οργάνωση, σκοτώνει τον βασανιστή της χούντας Πέτρο Μπάμπαλη. Ακολουθεί μια μεγαλύτερη διάσπαση, όταν ο Χρήστος Τσουτσουβής εγκαταλείπει την οργάνωση και ιδρύει την «Αντικρατική Πάλη» παίρνοντας μαζί του το μεγαλύτερο μέρος του οπλισμού και των ενεργών μελών του ΕΛΑ. Βρισκόμαστε στις αρχές της δεκαετίας του ’80.


Την επόμενη διετία, 1980-81, ο ΕΛΑ, σε αντίθεση με τη 17Ν, δεν εφαρμόζει «μορατόριουμ» εν όψει της ανόδου του ΠαΣοΚ στην εξουσία και συνεχίζει να «χτυπάει».


Αλλά η δραστηριότητά του φθίνει, σημάδι ότι δεν διαθέτει επαρκή αριθμό μελών έτοιμων να πάρουν μέρος σε επιχειρήσεις. Από το 1982 όμως φαίνεται να ξεπερνά τις «επιχειρησιακές δυσκολίες». Τον Ιούλιο του 1982 ο ΕΛΑ «χτυπάει» τρεις ισραηλινούς στόχους. Λίγους μήνες νωρίτερα, σε συνεργασία με το «Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης» έχει σκοτώσει μια ναυτική πράκτορα στον Πειραιά. Η αστυνομία εκτιμά ότι σε αυτή τη χρονική περίοδο η οργάνωση «έχει πλέον διαβρωθεί από πράκτορες ξένων υπηρεσιών πληροφοριών», εκτίμηση που ενισχύεται όταν, τον Απρίλιο του 1983, μέλη του ΕΛΑ συμπράττουν με την ομάδα Κάρλος σε μια επιχείρηση εναντίον της πρεσβείας της Σαουδικής Αραβίας στην Αθήνα. Η επιχείρηση, σύμφωνα με τη γερμανική δικογραφία, χρηματοδοτήθηκε από τη Λιβύη. Τα στοιχεία όμως που προκύπτουν από τα αρχεία της Στάζι δείχνουν ότι η σχέση ενός τμήματος του ΕΛΑ με την ομάδα Κάρλος έγινε περισσότερο σε προσωπική-φιλική βάση και λιγότερο στη βάση κάποιας επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ των δύο οργανώσεων. Εξάλλου την ίδια περίοδο η Αστυνομία εκτιμά ότι ο «ΕΛΑ έχει ήδη διασπαστεί σε πολλά κομμάτια, αυτόνομα ως ένα βαθμό μεταξύ τους, με προφανή αδυναμία κεντρικού συντονισμού».


Κάθε ισχυρή προσωπικότητα έφτιαχνε τη δική της ομάδα και ένα συμβούλιο «σοφών» που υπήρχε στο παρασκήνιο έπαιζε μάλλον… διακοσμητικό ρόλο.


Με τη διάσπαση της ΓΣΕΕ εμφανίζεται να ξεπηδά από τους κόλπους του ΕΛΑ μια νέα οργάνωση, η «1η Μάη», η οποία αποπειράται να σκοτώσει τον τότε πρόεδρο της ΓΣΕΕ Γιώργο Ραυτόπουλο. Η Αστυνομία ισχυρίζεται ότι διαθέτει πληροφορίες πως η «1η Μάη» στη συνέχεια είτε προσχωρεί είτε συνεργάζεται στενά με τη 17Ν.


* Ο κύκλος του αίματος


Ο ΕΛΑ, θέλοντας να αποδείξει «ότι διαθέτει επιχειρησιακή ικανότητα εφάμιλλη με την ανταγωνιστική 17Ν», αρχίζει από το 1989 να σκοτώνει εγκαταλείποντας τις βομβιστικές δραστηριότητες. Ο αιματηρός κύκλος θα διαρκέσει ως το 1995, οπότε ο ΕΛΑ θα αναγγείλει, με προκήρυξή του, τη μονομερή την παύση της δραστηριότητάς του. Προηγουμένως η κυβέρνηση έχει απορρίψει σιωπηρά πρόταση του ΕΛΑ για «αμνήστευση» όσων βάζουν βόμβες. Το «μορατόριουμ» θα σπάσει ύστερα από έναν περίπου χρόνο με τον φόνο ενός αστυνομικού.


Η νέα γενιά του ΕΛΑ που δραστηριοποιείται στα μέσα τις δεκαετίας του ’80, όπως και η αντίστοιχη της 17Ν, αποτελείται σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Αστυνομίας από «παιδιά των καταλήψεων του ’80 και έχει μικρότερες αναστολές στο να σκοτώσει και πολύ λιγότερα πολιτικά άλλοθι».


Μυστήριο αποτελεί για τις αρχές το κίνητρο της 17Ν να χτυπήσει τον τηλεοπτικό σταθμό Mega το 1995, όταν ο τελευταίος επιμένει στη δημοσιοποίηση ονομάτων από τα αρχεία της Στάζι. «Ισως ήταν μια τελευταία χειρονομία προς του συντρόφους της άλλης πλευράς» λέει αστυνομική πηγή.


Σε κάθε περίπτωση ο ΕΛΑ θα φανεί εξαιρετικά χρήσιμος στις αρχές για την εξάρθρωση της 17Ν. Η άντληση πληροφοριών από παλαιότερα μέλη της οργάνωσης θα οδηγήσει στην παρακολούθηση των πρώτων μελών της 17Ν. Οι αρχές ωστόσο δεν είναι βέβαιες ότι ο ΕΛΑ δεν είναι δυνατόν να αναγεννηθεί. Ορισμένοι αξιωματούχοι της Αντιτρομοκρατικής θεωρούν την αποστολή της προκήρυξης στην «Ελευθεροτυπία», μετά τη σύλληψη του Α. Γιωτόπουλου, την καλύτερη απόδειξη για αυτό, εκτιμώντας ότι προέρχεται από τον χώρο του ΕΛΑ. Και δεν αποκλείουν ο Δημήτρης Κουφοντίνας να προσέτρεξε στη βοήθεια «παππούδων» από τη μαζικότερη οργάνωση του «ένοπλου αγώνα» για να βρει καταφύγιο.