ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ της Ρωσίας με την Ουκρανία, που είναι τεταμένες ύστερα από την έλευση στην εξουσία του φιλοδυτικού προέδρου Βίκτορ Γιουστσένκο το 2004, σκοντάφτουν σε πολλά ζητήματα: στην τιμή του ρωσικού αερίου που θα αυξηθεί από τα 179,5 στα 400 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα το 2009, στην ανανέωση της συνθήκης φιλίας, στο χρέος του Κιέβου προς τη Μόσχα (1,3 δισ. δολάρια), στη συνθήκη για τον ρωσικό στόλο στη Σεβαστούπολη (Κριμαία) και στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Αυτό το τελευταίο ζήτημα είναι το πιο ευαίσθητο απ΄ όλα. Η ένταξη της Ουκρανίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, που επιβεβαιώθηκε στη Σύνοδο Κορυφής του Βουκουρεστίου τον περασμένο Απρίλιο, αποτελεί εφιάλτη για τους «καραβανάδες» (στρατιωτικούς, μέλη των δυνάμεων ασφαλείας και των μυστικών υπηρεσιών) που κυριαρχούν στη Ρωσία. Αντιθέτως, η επιθυμία του Κιέβου να ενταχθεί στην ΕΕ- με την οποία υπέγραψε σύμφωνο συνεργασίας το 1994- ενοχλεί σχετικά λιγότερο τη Μόσχα.

Απειλές, εκβιασμοί…- το Κρεμλίνο είναι «έτοιμο για όλα» ώστε να εμποδίσει την εξάπλωση του ΝΑΤΟ στα σύνορά του. Αν το ΝΑΤΟ αποκτήσει βάσεις επί ουκρανικού εδάφους, ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν θα διστάσει μπροστά σε τίποτε. «Και μόνο να σκεφτεί κανείς ότι η Ρωσία θα στρέψει τους πυραύλους της προς την Ουκρανία προκαλεί φόβο» είχε απειλήσει πριν από τη σύνοδο κορυφής της Συμμαχίας. Μια από τις ανησυχίες της ένστολης ρωσικής ελίτ είναι να δει το ΝΑΤΟ μια μέρα να εγκαθίσταται στη βάση της Σεβαστούπολης στην Κριμαία. Προπύργιο της αυτοκρατορίας την εποχή της Μεγάλης Αικατερίνης, η Κριμαία, όπου κατοικούν πολλοί ρωσόφωνοι, προσφέρθηκε στην Ουκρανία από τον Νικίτα Χρουστσόφ το 1954. Εκεί σταθμεύει ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας.

Σύμφωνα με τη συμφωνία που έχει υπογραφεί με το Κίεβο, ο στόλος πρέπει να αναχωρήσει το 2017. Η Ρωσία ανησυχεί για το τι θα συμβεί μετά, δεδομένου ότι η Ουκρανία έχει αφήσει σαφώς να εννοηθεί ότι δεν θα υπάρξει παράταση. Το Κίεβο επιμένει ότι δεν θα εγκατασταθούν ούτε δυνάμεις του ΝΑΤΟ διότι το Σύνταγμα της χώρας απαγορεύει την εγκατάσταση ξένων δυνάμεων. Κατά τα λοιπά, όπως τονίζει ο πρόεδρος Γιουστσένκο, «η Ουκρανία είναι κυρίαρχο κράτος.Εχει δικαίωμα να ακολουθεί τη δική της πολιτική ασφαλείας». Η Ρωσία, που απεχθάνεται την ιδέα ότι ο στόλος της θα εγκαταλείψει τη Σεβαστούπολη, κάνει το παν για να υποδαυλίσει εντάσεις στη σχεδόν ρωσόφωνη χερσόνησο της Κριμαίας (58% Ρώσοι, 77% ρωσόφωνοι). Την περασμένη άνοιξη ο δήμαρχος της Μόσχας Γιούρι Λουζκόφ πήγε επί τόπου για να ξεσηκώσει τους «πατριώτες». Απαίτησε δημοσίως την υπαγωγή της πόλης στη Ρωσία. Αντί να τηρήσει αποστάσεις από τον δήμαρχο, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών εκτίμησε ότι η άποψή του συμπίπτει «με εκείνη των περισσότερων Ρώσων» και δεν περιλαμβάνει «καμία επίθεση στην εθνική κυριαρχία της Ουκρανίας» .

Η Ρωσία, που εισπράττει 1 δισ. δολάρια την ημέρα πουλώντας το πετρέλαιο και το φυσικό της αέριο, επιθυμεί να ανακτήσει την εξουσία της στα μετα-σοβιετικά εδάφη, τα οποία παρουσιάζονται από τη Μόσχα σαν ένα σύνολο κρατών με περιορισμένη κυριαρχία. Η ιδέα δεν είναι καινούργια και την είχε εκφράσει ο Πούτιν στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ: «Μα τι είναι η Ουκρανία; Ούτε καν ένα κράτος! Μέρος των εδαφών της ανήκει στην Κεντρική Ευρώπη και το υπόλοιπο,το σημαντικότερο,της το δώσαμε εμείς!».

Για την πλειονότητα των Ρώσων η Ουκρανία με το 30% ρωσοφώνων δεν είναι παρά μια «μικρή Ρωσία», ενώ το Κίεβο παραμένει «η μητέρα των ρωσικών πόλεων». Η Ρωσία έγινε αυτοκρατορία με την κατάκτηση της Ουκρανίας. Η απώλειά της, σε περίπτωση που ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, θα έβαζε τέλος στο όνειρο της Μόσχας να διατηρήσει μια «σφαίρα επιρροής» στα μέρη της παλαιάς της αυτοκρατορίας. Μετά τη ρωσική επέμβαση στη Γεωργία, όλα τα μάτια είναι στραμμένα προς τη Σεβαστούπολη. Ως πού είναι διατεθειμένη να φθάσει η Ρωσία που μοιράζει ρωσικά διαβατήρια στην πόλη; Ο ρώσος πρωθυπουργός Βλαντίμιρ Πούτιν επιχείρησε να ηρεμήσει τα πράγματα σε πρόσφατη συνέντευξή του στο CΝΝ, υπενθυμίζοντας ότι οι δύο χώρες έχουν χαράξει τα σύνορά τους προ πολλού.

Αλλά η ρωσο-ουκρανική συνθήκη φιλίας και συνεργασίας, που υπεγράφη το 1998, εκπνέει τον Δεκέμβριο του 2008. Αναγνωρίζει τα σημερινά σύνορα της Ουκρανίας και θέτει τις βάσεις της συνεργασίας μεταξύ Κιέβου και Μόσχας. Η Ρωσία προειδοποιεί: αν η ένταξη της Ουκρανίας γίνει δεκτή από το ΝΑΤΟ, η συνθήκη δεν θα παραταθεί. Η απάντηση θα δοθεί τον Δεκέμβριο, όταν το ΝΑΤΟ θα αποφασίσει αν θα προχωρήσει ή όχι τις υποψηφιότητες της Γεωργίας και της Ουκρανίας.