Η υποθαλάσσια ζεύξη του Μαλιακού Κόλπου απασχολεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σύμφωνα με την οποία υπάρχει καθυστέρηση στη θεσμοθέτηση προστατευτικών μέτρων για την περιοχή, τη στιγμή μάλιστα που η κεντρική διοίκηση έχει δρομολογήσει έργα με αναμενόμενες περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε προστατευόμενες περιοχές. Ο Μαλιακός Κόλπος χαρακτηρίζεται κλειστός και σύμφωνα με μελέτη του Εθνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΚΘΕ) ήδη κινδυνεύει από τη ρύπανση αφού στα νερά του ανιχνεύονται βαρέα μέταλλα και υπολείμματα φυτοφαρμάκων. Χρήζει λοιπόν άμεσης προστασίας. Το έργο με σκοπό τη μείωση της απόστασης Αθήνας – Θεσσαλονίκης κατά περίπου 44 χιλιόμετρα μπορεί να επιφέρει ανεπανόρθωτες ζημιές στο περιβάλλον, στον τουρισμό, στη γεωργία, στην οργάνωση της περιοχής. Μάλιστα πολλοί υποστηρίζουν ότι βγάζει από το «παιχνίδι» και τη Λαμία αφού ουσιαστικά παρακάμπτεται η πρωτεύουσα της Φθιώτιδας. Η ζεύξη έχει προκαλέσει μεγάλες διχόνοιες ανάμεσα στους υπέρμαχους και στους πολέμιους του έργου. Ετσι νομάρχες της ευρύτερης περιοχής, οι δήμαρχοι, οι εμπορικοί σύλλογοι, οι τοπικές κινήσεις πολιτών και οικολογικές οργανώσεις βρίσκονται στα μαχαίρια μεταξύ τους αλλά και με την κεντρική διοίκηση.



Ο γενικός διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Τζέιμς Κάρι σε επιστολή του από τις Βρυξέλλες προς τις ελληνικές αρχές (8.2.2001/D01-520037) σημειώνει ότι η υποθαλάσσια ζεύξη του Μαλιακού είναι πιθανό να υποβαθμίσει το θαλάσσιο οικοσύστημα και να επιβαρύνει κυρίως τα δύο σημεία όπου τοποθετούνται τα άκρα της σήραγγας στις θέσεις Χιλιομίλι και ποταμός Βελλιάς. Επίσης, ειδικοί επισημαίνουν ότι ενδέχεται να υποστούν αρνητικές επιπτώσεις στους συνδετικούς κόμβους με τον οδικό άξονα, αφού είναι βέβαιο ότι οι χρήσεις γης στις δύο αυτές περιοχές θα αλλάξουν ριζικά. Η υγροτοπική βλάστηση ­ η οποία αποτελεί πηγή τροφής για σημαντικούς πληθυσμούς πουλιών που διαχειμάζουν στις εκβολές του Σπερχειού ­ θα αλλοιωθεί από την υλοποίηση του έργου. Παράλληλα, σύμφωνα με τη μελέτη του ΕΚΘΕ, η διάθεση των αδρανών υλικών (από τη διάνοιξη της σήραγγας) θα αλλάξει τη φυσιογραφία του χώρου απόθεσης.


* Σεισμοί και ατυχήματα


Το έργο ζεύξης του Μαλιακού αποτελεί τμήμα του νέου αυτοκινητόδρομου Πατρών – Αθηνών – Θεσσαλονίκης – Ειδομένης (ΠΑΘΕ) και η σύνδεση με τον υπάρχοντα οδικό άξονα θα γίνει με δύο ανισόπεδους κόμβους στις θέσεις Ράχες και Σκαρφεία. Η υποβρύχια σήραγγα θα έχει μήκος 4,5 χιλιόμετρα και εκτιμάται ότι θα εξυπηρετεί περίπου 10.000 οχήματα τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της, για να φτάσει τα 18.000 οχήματα το 2020.


Η ζεύξη του Μαλιακού έχει δημιουργήσει σωρεία αντιδράσεων οι οποίες ακόμη και σήμερα δεν έχουν ξεπεραστεί. «Αν μας εξασφάλιζαν ότι το έργο δεν θα επηρεάσει το περιβάλλον της περιοχής, ότι θα κάνουν διαπλάτυνση του πετάλου του Μαλιακού και θα τον μετατρέψουν σε κλειστό αυτοκινητόδρομο ώστε να αποφύγουμε τα ατυχήματα που συμβαίνουν σε καθημερινή βάση θα το συζητούσαμε» λέει ο νομάρχης Φθιώτιδας κ. Τριαντάφυλλος Μπέλλος. «Αν επιπλέον μας διαβεβαιώσουν ότι το έργο θα γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε να μην επηρεάζεται από τους σεισμούς ­ έχουμε το ρήγμα του Μαλιακού, ενώ κοντά μας βρίσκονται τα ρήγματα Σπερχειού και της Αταλάντης ­ τότε και μόνο τότε, ας την κάνουν τη ζεύξη».


Σύμφωνα με το ΥΠΕΧΩΔΕ, για την αντισεισμική προστασία του έργου υπάρχουν ειδικές προδιαγραφές ενώ θα χρησιμοποιήσουν μεθόδους ξένων χωρών που έχουν εμπειρία σε παρόμοιες κατασκευές. Σε κάθε περίπτωση πάντως, όπως επισημαίνει ο κ. Μπέλλος, το έργο δεν θα έχει τελειώσει το 2004 και αν δεν φτιάξουν το πέταλο του Μαλιακού τα ατυχήματα τις ημέρες των Ολυμπιακών Αγώνων θα πολλαπλασιαστούν αφού η κίνηση θα είναι αυξημένη από όλους εκείνους που θα έρχονται στην Αθήνα οδικώς.


Αντιθέτως ο δήμαρχος Μώλου κ. Κ. Παταργιάς θεωρεί ότι η ζεύξη είναι ένα σημαντικό αναπτυξιακό έργο για την περιοχή. «Μάλιστα η ζεύξη σε συνδυασμό με τη νέα σιδηροδρομική γραμμή θα μετατρέψει την περιοχή σε σημαντικό κόμβο» σημειώνει. Εξάλλου, σύμφωνα με τον διευθυντή της Διεύθυνσης Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩΔΕ κ. Χρ. Ζαμπέλη «έχει ολοκληρωθεί το στρατηγικό πλαίσιο για τον χωροταξικό σχεδιασμό της περιφέρειας της Στερεάς Ελλάδας στο οποίο έχουν ληφθεί υπόψη και οι χωρικές επιπτώσεις της ζεύξης, π.χ. οι αλλαγές στο οικιστικό σύστημα κτλ. Θα πρέπει βεβαίως να γίνουν ειδικότερες μελέτες κατά μήκος του άξονα. Πρέπει να μελετήσουμε τις χρήσεις γης ­ για να ξέρουμε ποιες πρέπει να απαγορέψουμε και ποιες να επιτρέψουμε ­ ώστε να αποφευχθεί η ανεπιθύμητη ανάπτυξη» τονίζει.


Στην επιστολή του όμως προς την ελληνική κυβέρνηση ο γενικός διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ζητεί λεπτομερέστερα στοιχεία σχετικά με τις περιβαλλοντικές μελέτες που εκπονήθηκαν για την εκτέλεση του έργου. Μάλιστα επισημαίνει ότι από τα στοιχεία που του έστειλαν οι ελληνικές αρχές συμπεραίνει ότι δεν έχει προηγηθεί ακριβής καταγραφή των προβλεπόμενων επιπτώσεων του έργου.


Πιο συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί μη σαφές ένα σημείο της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) όπου αναφέρεται ότι «εξασφαλίζεται η εκτέλεση και λειτουργία του έργου χωρίς την πρόκληση μη αναστρέψιμων περιβαλλοντικών επιπτώσεων και χωρίς την υποβάθμιση του περιβάλλοντος συνολικά και ειδικότερα της φύσης, των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας». Γι’ αυτό ο κ. Κάρι ζητεί διευκρινίσεις και σημειώνει: «Το διαχειριστικό σχέδιο δεν ελήφθη υπόψη κατά την εκπόνηση της ΜΠΕ».


* Οι περιβαλλοντικοί όροι


Επιπλέον, οι περιβαλλοντικοί όροι αναφέρονται απλώς στο θαλάσσιο οικοσύστημα του Μαλιακού και καθόλου στην προστατευόμενη περιοχή ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (οδηγία 79/409/ΕΟΚ) καθώς και στον προταθέντα Τόπο Κοινοτικής Προστασίας (οδηγία 92/43/ΕΟΚ). Ο Μαλιακός έχει καταγραφεί και ως σημαντική περιοχή για τα πουλιά. Οπως αναφέρει ο κ. Κάρι, σε κανένα σημείο από τα κοινοποιηθέντα στην Επιτροπή στοιχεία (από τις ελληνικές αρχές) δεν ορίζεται με σαφήνεια ποιες πρόκειται να είναι οι αναμενόμενες επιπτώσεις από την υλοποίηση του έργου.


Οι αναφορές του τύπου «οι επιπτώσεις θα είναι περιορισμένες» ή «δεν αναμένεται να υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις με τους στόχους διατήρησης και προστασίας της περιοχής» δεν ικανοποίησαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Μαρτυρούν ότι δεν έχει γίνει ακριβής καταγραφή των επιπτώσεων του σχεδιαζόμενου έργου σε σχέση με τα προστατευόμενα στοιχεία της περιοχής» αναφέρεται στο έγγραφο της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος.


ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ Ζητείται ολοκληρωμένη απάντηση


Η ΕυρωπαΪκή Επιτροπή σημειώνει την έλλειψη μιας ολοκληρωμένης απάντησης από την ελληνική πλευρά όσον αφορά τις εναλλακτικές λύσεις που εξετάστηκαν και τους λόγους απόρριψής τους. Στηλιτεύει την ασάφεια της μεθόδου διάθεσης των βυθοκορημάτων (των υλικών που θα ανασυρθούν από τον πυθμένα, όπως άμμος, λάσπη κ.ά.) αλλά και την απουσία στοιχείων σχετικά με τα μέτρα αποκατάστασης.


Τέλος η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι υπάρχει αοριστία σχετικά με τον φορέα του έργου καθώς και την υπό σύσταση Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος η οποία σε συνεργασία με τον ανάδοχο καλείται να παρακολουθεί την ορθή εφαρμογή των μέτρων που προβλέπονται από την κοινή υπουργική απόφαση με την οποία εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι. Πάντως, σύμφωνα με τα πορίσματα της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, επιπτώσεις στο περιβάλλον μπορεί να προκύψουν από την κατασκευή του έργου και όχι κατά την περίοδο της λειτουργίας του.