Ετος 1952. Ο Αλέξανδρος Φλέμινγκ, ο σκωτσέζος επιστήμονας που ανακάλυψε την πενικιλίνη, βρίσκεται στην Ελλάδα για μια σειρά διαλέξεις. Την τελευταία ημέρα της παραμονής του στη χώρα μας, την ώρα που ετοιμάζεται να αποχαιρετήσει την τέως συνεργάτιδά του στο Νοσοκομείο St Mary’s του Λονδίνου κυρία Αμαλία Κουτσούρη, συνειδητοποιεί ότι του είναι αδύνατον να την αποχωριστεί. Αντί για «αντίο» της προτείνει να τον παντρευτεί. Και, όπως εξομολογείται η ίδια αργότερα, «βιάστηκα τόσο πολύ να πω «ναι» που αισθάνθηκα εξαιρετικά αμήχανη». Ο γάμος τους, το 1953, είναι η αρχή μιας ευτυχίας την οποία η Αμαλία περιγράφει ως πλήρη. Μόνο που η διάρκεια αυτής της ευτυχίας είναι πολύ μικρή. Ο Αλέξανδρος Φλέμινγκ πεθαίνει δύο χρόνια αργότερα από ανακοπή. Και η Αμαλία, αφού ξεπεράσει το σοκ, θέτει σκοπό της ζωής της να ιδρύσει ένα ερευνητικό ίδρυμα το οποίο θα ασχολείται με αυτά που απασχολούσαν τον σύζυγό της. Σήμερα, 46 χρόνια μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου Φλέμινγκ (11 Μαρτίου 1955) και 15 χρόνια μετά τον θάνατο της Αμαλίας (26 Φεβρουαρίου 1986), το όνειρο έχει γίνει πραγματικότητα: πριν από μερικούς μήνες άρχισε να λειτουργεί στη Βάρη το Κέντρο Βιοϊατρικών Ερευνών «Αλέξανδρος Φλέμινγκ».
Οταν η Αμαλία Κουτσούρη έφθανε στο Νοσοκομείο St Mary’s του Λονδίνου προκειμένου να εργαστεί ως ερευνήτρια στο εργαστήριο του Αλεξάνδρου Φλέμινγκ, γνώριζε πολύ καλά πού πήγαινε. Ο σκωτσέζος επιστήμονας ήταν αμέσως μετά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο ένας ήρωας. Οχι άδικα. Η χορήγηση της πενικιλίνης, του αντιβιοτικού που είχε ανακαλύψει, στους τραυματίες πολέμου είχε σώσει τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων και του είχε χαρίσει το βραβείο Νομπέλ Ιατρικής και Φυσιολογίας το 1945.
Από την πλευρά του, ο Φλέμινγκ, όταν αποδεχόταν τη νεαρή ελληνίδα υπότροφο στο εργαστήριό του, δεν γνώριζε πολλά για εκείνη και σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να είχε φανταστεί τον ρόλο που θα έπαιζε η γυναίκα αυτή στη ζωή του.
Η Αμαλία ήταν κόρη αστικής οικογενείας η οποία, αν και είχε δείξει δείγματα ανυπακοής, είχε ως τότε ακολουθήσει τις κοινωνικές επιταγές. Παρά το γεγονός ότι θα προτιμούσε να έχει σπουδάσει λογοτεχνία, ακολούθησε τη θέληση του πατέρα της και φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Φοιτήτρια ακόμη παντρεύτηκε γνωστό αρχιτέκτονα, φίλο του αδελφού της. Ο γάμος δεν υπήρξε ιδιαίτερα ευτυχής. Λίγο προτού ξεσπάσει ο Α´ Παγκόσμιος Πόλεμος η Αμαλία φεύγει στο Παρίσι για να κάνει τη διατριβή της στο Ινστιτούτο Παστέρ. Επιστρέφει στην Ελλάδα όταν οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την πόλη του φωτός και λαμβάνει μέρος στην αντίσταση. Μετά τον πόλεμο και ενώ ο γάμος της πνέει τα λοίσθια η Αμαλία αποφασίζει να αφήσει το Νοσοκομείο του Ευαγγελισμού και να πάει να εργαστεί κοντά στον Φλέμινγκ.
Συνεργάζονται στενά και ο Φλέμινγκ εκφράζει ένα πατρικό ενδιαφέρον για την κατά 30 χρόνια νεότερή του Αμαλία, η οποία περνά τις δυσκολίες της προσαρμογής και νοσταλγεί συνεχώς την Ελλάδα. Η αλήθεια είναι ότι το ενδιαφέρον του δεν είναι απλώς πατρικό. Ο Φλέμινγκ, όμως, εσωστρεφής και συντηρητικός, κρύβει πολύ καλά το μυστικό του. Η Αμαλία είναι μαθήτριά του και ο ίδιος είναι παντρεμένος και πατέρας ενός γιου. Ακόμη και όταν η σύζυγός του, η οποία υπήρξε κλινήρης για πολλά χρόνια, πεθαίνει, ο Φλέμινγκ νιώθει ότι πρέπει να μείνει πιστός στη μνήμη της. Ποτέ δεν έχει πει στην Αμαλία κάτι που να την κάνει να αντιληφθεί τον έρωτά του για εκείνη, αν και είναι σαφής η εκτίμηση που τρέφει προς το πρόσωπό της. Υποφέρει όταν η Αμαλία αποφασίζει να επιστρέψει στην Ελλάδα και δέχεται με χαρά την πρόσκλησή της να δώσει μια σειρά διαλέξεις στη χώρα μας. Εκείνη την εποχή ο Φλέμινγκ έκανε πολλά τέτοια ταξίδια καθώς όλοι ήθελαν να ακούσουν τον βραβευμένο με Νομπέλ καθηγητή να διηγείται την ιστορία της ανακάλυψης του πρώτου αντιβιοτικού. (Αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ πράγματι ήταν τυχαίο γεγονός η παρουσία μούχλας στις βακτηριακές καλλιέργειες του Φλέμινγκ, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαία η ίδια η ανακάλυψη. Για να γίνει αυτή απαιτήθηκε το έμπειρο μάτι του επιστήμονα που αναζητούσε ακριβώς αυτές τις μικροβιοκτόνες ουσίες προκειμένου να αντιληφθεί τι σήμαινε αυτό που είχε συμβεί: γύρω από τους μύκητες τα βακτήρια είχαν πεθάνει γιατί αυτοί παρήγαγαν μια τοξική ουσία, αυτή που αργότερα ονομάστηκε πενικιλίνη από το όνομα του μύκητα Penicillium notatum που είχε παρεισφρήσει στις καλλιέργειες.)
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη χώρα μας ο Φλέμινγκ συνειδητοποιεί ότι δεν αντέχει να επιστρέψει στη Βρετανία μόνος. Χωρίς καμία προηγούμενη συζήτηση, λίγο προτού φύγει για το αεροδρόμιο, κάνει στην Αμαλία πρόταση γάμου την οποία εκείνη αποδέχεται αυτομάτως! Οι βρετανικές εφημερίδες αναγγέλλουν το γεγονός λέγοντας ότι ο Φλέμινγκ παντρεύτηκε μια ελληνίδα Καρυάτιδα. Πράγματι η φήμη για την κομψότητα και την καλλονή της λαίδης Φλέμινγκ (ο Φλέμινγκ είχε λάβει τον τίτλο του σερ) περνά τα σύνορα της Βρετανίας και φθάνει σε όλες τις χώρες που το ζεύγος επισκέπτεται καθώς οι προσκλήσεις δεν σταματούν να έρχονται.
Φαίνεται όμως ότι οι Βρετανοί δεν έχουν κατά βάθος συγχωρέσει τον Φλέμινγκ για τον νέο γάμο του, παρά το γεγονός ότι αυτός πραγματοποιήθηκε τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο της πρώτης συζύγου του. Ο ξαφνικός θάνατός του προκαλεί αφόρητο πόνο στην Αμαλία, η οποία επιπροσθέτως είναι τόσο ενοχλημένη από τη συμπεριφορά των Αγγλων που αρνείται να δεχθεί τη σύνταξη που θα μπορούσε να λαμβάνει ως χήρα του Αλεξάνδρου και επιστρέφει πάλι στην Ελλάδα.
Η πολιτική δράση την οποία αναπτύσσει εδώ είναι λίγο-πολύ γνωστή. Με έντονη δράση κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, υπήρξε ιδρυτικό μέλος του ΠαΣοΚ, κόμμα με το οποίο εξελέγη βουλευτής. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι το όνειρό της να δημιουργήσει στη χώρα μας ένα ίδρυμα που να φέρει το όνομα του συζύγου της και να ασχολείται με το είδος των ερευνών που τον απασχολούσαν. Η ίδια πέθανε προτού δει το όραμά της να υλοποιείται. Ωστόσο το όραμα δεν έσβησε. Το Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Ερευνών «Αλέξανδρος Φλέμινγκ» άρχισε να λειτουργεί τον χρόνο που πέρασε. Και όπως χαρακτηριστικά δήλωσε η κυρία Ελσα Ροκοφύλλου, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Κέντρου, «το όραμα της Αμαλίας έγινε πραγματικότητα και, αν κρίνουμε από το γεγονός ότι στην τελευταία κρίση των ελληνικών ερευνητικών ιδρυμάτων από τη Διεθνή Επιτροπή το Κέντρο έλαβε εξαιρετικές κριτικές, θεωρώ ότι αυτό τιμά το όνομα που φέρει».
ΟΡΑΜΑ Η ίδρυση του Κέντρου
Το Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Ερευνών «Αλέξανδρος Φλέμινγκ» άρχισε να λειτουργεί εδώ και μερικούς μήνες όταν έφθασαν στις εγκαταστάσεις της Βάρης οι πρώτοι ερευνητές οι οποίοι επιλέχθηκαν να το στελεχώσουν. Η ερευνητική φιλοσοφία του Κέντρου είναι εμπνευσμένη από τον επιστήμονα του οποίου το όνομα φέρει και στόχος του είναι η ανάπτυξη της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας και η προώθηση των εφαρμογών της στη βιοϊατρική και ειδικότερα στους τομείς της μοριακής βιολογίας και γενετικής, της μικροβιολογίας και ιολογίας, της κυτταρικής και αναπτυξιακής βιολογίας, της μοριακής ογκολογίας και ανοσολογίας.
Η ίδρυση του Κέντρου ξεκίνησε με μια μικρή χρηματική δωρεά η οποία έγινε από την Αμαλία Φλέμινγκ και με τη χορήγηση μιας έκτασης 138 στρεμμάτων στη Βάρη από την Εκκλησία. Σήμερα το Κέντρο ανήκει στη δικαιοδοσία της Γενικής Γραμματείας Ερευνας και Τεχνολογίας του υπουργείου Ανάπτυξης.
