Τι διαφορά κάνουν εννέα μήνες! Μόλις τον περασμένο Μάρτιο ο δείκτης Nasdaq ξεπερνούσε το φράγμα των 5.000 μονάδων, σκορπώντας ξέφρενο ενθουσιασμό στους επενδυτές. Νεοσύστατες εταιρείες Internet ξεπηδούσαν σαν τα μανιτάρια και εξασφάλιζαν χωρίς δυσκολία χρηματοδοτήσεις δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων από εταιρείες venture capital, προσκομίζοντας συχνά ως μόνο διαπιστευτήριο επιτυχίας ένα business plan. Οι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας εμφανίζονταν ως η κινητήριος δύναμη πίσω από μια μοναδική οικονομική νιρβάνα, μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής ευημερίας της οποίας το τέλος αδυνατούσε κανείς να προβλέψει.


Το τέλος όμως ήρθε απότομα και με πρωτοφανή σφοδρότητα. Πρόσφατα επέστρεψα από τις ΗΠΑ όπου είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω ιδίοις όμμασι την πλήρη αντιστροφή του επενδυτικού κλίματος όσον αφορά τον κλάδο της υψηλής τεχνολογίας γενικότερα και του Internet ειδικότερα. Ο δείκτης Nasdaq έχει απολέσει περισσότερο από 40% της μεγίστης αξίας του, καταστρέφοντας μέσα σε λίγους μήνες συνολική κεφαλαιοποίηση που ξεπερνά τα 2 τρισ. δολάρια. Πολλές, δε, μετοχές Internet έχουν χάσει παραπάνω από 95% της μεγίστης αξίας τους και διακινούνται σε τιμές που ούτε και οι πιο απαισιόδοξοι δεν μπορούσαν να διανοηθούν. Οι εταιρικές δαπάνες για προϊόντα υψηλής τεχνολογίας (εξοπλισμό και λογισμικό) παρουσιάζουν ανησυχητική κάμψη σε σχέση με τους ρυθμούς ανάπτυξης προηγουμένων ετών.


Το κομμάτι της αγοράς που δοκιμάζεται εντονότερα είναι αυτό των νεοσύστατων εταιρειών, των Internet start-ups (dot. coms) που πυροδότησαν την αναζήτηση του νέου τεχνολογικού Ελντοράντο. Πολλές χρεοκοπούν καθώς αδυνατούν να βρουν τρόπο να χρηματοδοτήσουν τις ζημιογόνες δραστηριότητές τους. Αλλες μπαίνουν σε ένα είδος χειμερίας νάρκης, αναστέλλοντας τις εργασίες τους σε μια απέλπιδα προσπάθεια να εξοικονομήσουν τα απαραίτητα κεφάλαια για να επιζήσουν κάποιους μήνες ακόμη. Τα φανταχτερά τους web sites είναι μόνη ανάμνηση μιας εποχής όπου το χρήμα έρρεε άφθονο και κανένα έξοδο δεν ήταν περιττό. Οι εταιρείες venture capital, που τα τελευταία χρόνια επενέδυσαν χωρίς ιδιαίτερη επιλεκτικότητα παραπάνω από 30 δισ. δολάρια σε νέες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, κλείνουν την κάνουλα της εύκολης χρηματοδότησης.


Δύο είναι τα κύρια συμπεράσματα που θα πρέπει να συγκρατήσει κανείς από την κρίση της αμερικανικής υψηλής τεχνολογίας:


Πρώτον, τα πραγματικά οφέλη της υψηλής τεχνολογίας, που κυρίως έχουν να κάνουν με την αύξηση της παραγωγικότητας, υπερεκτιμήθηκαν από τις εταιρείες και τους επενδυτές. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί η εσφαλμένη εντύπωση ότι η αμερικανική βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας θα μπορεί να συντηρήσει επ’ αόριστον εκρηκτικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Κατά συνέπεια, ο κλάδος της υψηλής τεχνολογίας, η ατμομηχανή της αμερικανικής οικονομίας τα τελευταία χρόνια, κινδυνεύει, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, να γίνει μια από τις κύριες αιτίες της πρώτης της ύφεσης τα τελευταία δέκα χρόνια.


Δεύτερον, το Internet είναι μια πραγματική τεχνολογική επανάσταση, δεν μπορεί όμως να υποστηρίξει μακροπρόθεσμα επιχειρηματικά μοντέλα που δεν είναι οικονομικά βιώσιμα. Τα τελευταία χρόνια δοκιμάστηκαν στην πράξη χιλιάδες νέες επιχειρηματικές ιδέες που προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν με κάποιο τρόπο τη δύναμη του Διαδικτύου. Πολλά από αυτά τα μοντέλα, παρ’ ότι επέφεραν ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο άσκησης του επιχειρείν, δεν θα πετύχουν, καθώς αδυνατούν να παράγουν αυτό που είναι ο τελικός στόχος της κάθε επιχειρηματικής προσπάθειας: την κερδοφορία.


Ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης είναι διευθύνων σύμβουλος της Εθνικής Επιχειρηματικών Συμμετοχών, της εταιρείας venture capital του ομίλου της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.