Από το Διεθνές Κέντρο Χορού της Καλαμάτας στο Κέντρο Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας Ρεθύμνης και από το Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας στο Κέντρο Μουσικού Θεάτρου του Βόλου, στο Εικαστικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Λάρισας και στο Φωτογραφικό Κέντρο Σκοπέλου. Μέλη του Εθνικού Πολιτιστικού Δικτύου Πόλεων (ΕΠΔΠ), οι παραπάνω δήμοι με έργο σημαντικό τόσο σε πανελλήνιο όσο και σε διεθνές επίπεδο δεν αποτελούν παρά έξι από τους 22 συνολικά που έχουν ως τώρα ενταχθεί στο φιλόδοξο και, κατά γενική ομολογία, ευφυές πρόγραμμα δράσης που εμπνεύστηκε πριν από επτά χρόνια ο τότε υπουργός Πολιτισμού Θάνος Μικρούτσικος. Περιοριζόμενα συχνά σε τοπικό επίπεδο, εγκλωβιζόμενα ενίοτε στις εμμονές της τοπικής αυτοδιοίκησης, παραμένοντας άλλοτε ανενεργά ή αντιμετωπίζοντας κάποτε προβλήματα επικοινωνίας με το αθηναϊκό κέντρο, τα 16 υπόλοιπα μέλη του Δικτύου δρουν «υπό σκιάν». Εχοντας πλέον μεταβληθεί σε δίκτυο διαφόρων ταχυτήτων το ΕΠΔΠ εγείρει σήμερα, με αφορμή την τέταρτη Πανελλήνια Συνάντηση Δημάρχων και Καλλιτεχνικών Διευθυντών του πριν από λίγες ημέρες στη Βέροια, ένα αίτημα θεμελιώδες που θα καθορίσει τη βιωσιμότητα του θεσμού: την επαναξιολόγηση της εκάστοτε δράσης.



Θεσμοί, κτιριακή υποδομή, επιμόρφωση και επικοινωνία ήταν οι τέσσερις τομείς του ενιαίου οργανωτικά προγράμματος δράσης του ΕΠΔΠ που ξεκίνησε με στόχο να δραστηριοποιήσει πολιτιστικά την περιφέρεια συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην ανάπτυξη ενός «πολιτιστικού τουρισμού». Βασικές προϋποθέσεις για την ένταξη των πόλεων ήταν η επιλογή ενός συγκεκριμένου πολιτιστικού τομέα σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, η δημιουργία ανεξάρτητου φορέα υλοποίησης, η ύπαρξη καλλιτεχνικής διεύθυνσης και η συγχρηματοδότηση υπουργείου Πολιτισμού και του εκάστοτε δήμου. Τις εννέα πόλεις που μπήκαν πιλοτικά στην πρώτη φάση του προγράμματος (Βόλος, Καλαμάτα, Κομοτηνή, Ρέθυμνο, Σκόπελος, Λάρισα, Πάτρα, Κοζάνη και Βέροια) ακολούθησαν στη συνέχεια 13, αυξάνοντας σήμερα τον αριθμό σε 22, ενώ ως το τέλος του χρόνου θα ενταχθούν ακόμη το Κιλκίς (Διεθνές Φεστιβάλ Κουκλοθέατρου και Παντομίμας) και η Λευκάδα (Γιορτές Λόγου και Τέχνης).


Αναβάθμιση του θεσμού


Η συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στη Βέροια ­ έχει αναλάβει τον ρόλο συντονιστή του ΕΠΔΠ ­, παρουσία κατά την έναρξή της του υπουργού Πολιτισμού κ. Θεόδωρου Πάγκαλου, επιβεβαίωσε όχι μόνο την πολιτική βούληση για στήριξη του θεσμού αλλά και την επιτακτική ανάγκη αναβάθμισής του. «Ηταν πάγιο αίτημα από πέρυσι» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο προϊστάμενος του ειδικού γραφείου για το ΕΠΔΠ κ. Τάκης Χατζημήτρος «να συγκροτηθεί μια επιτροπή στην οποία θα συμμετείχαν ορισμένοι δήμαρχοι και καλλιτεχνικοί διευθυντές των πόλεων του Δικτύου μαζί με εκπροσώπους του υπουργείου Πολιτισμού. Η επιτροπή δεν συστήθηκε όμως ποτέ και έτσι αποφασίσαμε η αξιολόγηση να γίνει από το υπουργείο. Σε μια πρώτη φάση καλέσαμε όλα τα κέντρα να ενεργοποιήσουν τις τριμελείς επιτροπές παρακολούθησης που είχαν μεν συσταθεί αλλά, από ό,τι πληροφορηθήκαμε, ουδέποτε είχαν συγκληθεί». Τα αποτελέσματα των επιτροπών ­ «ήδη έχουν δραστηριοποιηθεί οι μισές πόλεις, ενώ ως το τέλος Νοεμβρίου θα έχουν συγκεντρωθεί και τα υπόλοιπα πορίσματα» ­ θα επιτρέψουν στο υπουργείο να αποκτήσει μια συνολική εικόνα της κατάστασης και να προχωρήσει στη συνέχεια στη διαδικασία αξιολόγησης «ανάλογα με το σε ποιο βαθμό οι πόλεις-μέλη έχουν επιτύχει τους στόχους που περιελάμβανε η προγραμματική τους σύμβαση».


Σύμβαση η οποία στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι δεκαετής και δεν αποκλείει το ενδεχόμενο διακοπής της στην περίπτωση πόλεων που είναι ανενεργές ­ όπως το Πολιτιστικό Καφενείο του Μελιγαλά και το Εθνογραφικό Ινστιτούτο Νότιας Ευρώπης της Φλώρινας ­ αλλά και μη ανανέωσής της σε πόλεις που θα μπορούσαν να γίνουν αυτοδύναμες, όπως η Δράμα. «Την πρόταση του υπουργού Πολιτισμού την εκλαμβάνουμε ως εκδήλωση ικανοποίησης για την επιτυχή πορεία του θεσμού, όπως και την πρόταση του γραφείου του ΕΠΔΠ για αναπαλαίωση της μεγάλης καπναποθήκης της Δράμας που ανακοίνωσε. Η απόδοσή της για κινηματογραφική χρήση αποτελούσε για εμάς στόχο ετών» δηλώνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους κ. Αντώνης Παπαδόπουλος, διευκρινίζοντας ότι η παρουσία του κράτους θα μπορούσε να πάρει μελλοντικά άλλη μορφή, «αφού είναι δύσκολο τόσο το εθνικό όσο και το Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους να απογαλακτιστούν πλήρως από το υπουργείο». Από την άλλη η εξαντλητική εξέταση του γνωστικού αντικειμένου κάθε νέου μέλους του ΕΠΔΠ θα μπορούσε να αποτελέσει, σύμφωνα με τον κ. Παπαδόπουλο, έναν από τους τρόπους διασφάλισης της σωστής λειτουργίας του, ενώ ο κ. Αντρέας Γιαννούτσος, καλλιτεχνικός διευθυντής του Εικαστικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης της Λάρισας, ακούγεται περισσότερο απαισιόδοξος: «Είναι αναγκαίο πια να αξιολογηθεί και να εκτιμηθεί η δράση κάθε κέντρου ούτως ώστε να υπάρξει μια ισόρροπη κατανομή των κονδυλίων. Οταν διευρύνεται το Δίκτυο πρέπει να αυξάνεται και ο κρατικός προϋπολογισμός».


Τα κριτήρια αξιολόγησης


Για τον κ. Δημήτρη Μαραγκόπουλο, καλλιτεχνικό διευθυντή του Κέντρου Μουσικού Θεάτρου Βόλου, τα κριτήρια αξιολόγησης αφορούν όχι μόνο τον αριθμό των θεατών κάθε δράσης ή τα έσοδα που μπορεί να υπάρξουν αλλά και το «ποιες είναι οι επαφές κάθε κέντρου με ευρωπαϊκούς οργανισμούς, ποιες είναι οι σχέσεις τις οποίες έχει αναπτύξει με άλλα κέντρα». Ο κ. Μαραγκόπουλος καταλήγει ότι τα κριτήρια αυτά θα μπορούσαν να εμπλουτισθούν σημαντικά με την αρωγή πόλεων που έχουν πλέον αποκτήσει σημαντική εμπειρία σε πανελλήνιο και διεθνές επίπεδο, όπως ο Βόλος και η Καλαμάτα. «Το διεθνές κομμάτι της δράσης μας πηγαίνει πολύ καλά αλλά αυτό δεν είναι τυχαίο. Η Καλαμάτα διέθετε από νωρίς ισχυρή πολιτιστική υποδομή» λέει η κυρία Βίκυ Μαραγκοπούλου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Χορού που μπαίνει ήδη στον έβδομο χρόνο λειτουργίας του, επισημαίνοντας ότι το σημαντικότερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή που αντιμετωπίζει η διοργάνωσή του είναι το κτιριακό. Η μελέτη για την ανέγερση του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας έχει χρηματοδοτηθεί, ενώ το κτίριο προβλέπεται να ολοκληρωθεί μέσα στην επόμενη τριετία. Στο πλαίσιο της δημιουργίας κτιριακής υποδομής στην περιφέρεια θα παραδοθεί την άνοιξη στο «χαμηλών τόνων» Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου των Χανίων το μεγάλο Αρσενάλι. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του κ. Δημήτρης Αντωνακάκης διατυπώνει ωστόσο επιφυλάξεις σχετικά με τη δυνατότητα που θα έχουν, λόγω ελλείψεως στελεχών, να το αξιοποιήσουν επαρκώς, αφού «ο χώρος των 1.500 τ.μ. θα προσφέρεται μεταξύ άλλων και για φιλοξενία ποικίλων παραγωγών των πόλεων-μελών του ΕΠΔΠ».


Τα οικονομικά προβλήματα


Οι ανταλλαγές και οι συμπαραγωγές αποτελούν έναν από τους βασικούς στόχους του Φωτογραφικού Κέντρου Σκοπέλου και του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή του κ. Βαγγέλη Ιωακειμίδη. Παρά την απήχηση των δραστηριοτήτων του τόσο σε πανελλήνιο όσο και σε διεθνές επίπεδο, το κέντρο είχε αναγκαστεί να αναστείλει τη λειτουργία του την προηγούμενη χρονιά λόγω ενός ελλείμματος 30 εκατ. δρχ. που είχε δημιουργηθεί. Μία από τις κύριες αιτίες των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπισαν ορισμένα κέντρα οφειλόταν κυρίως στη μη τακτική εκταμίευση του προβλεπόμενου ποσού από το υπουργείο Πολιτισμού, γεγονός που τα τελευταία δύο χρόνια φαίνεται ότι έχει αντιμετωπισθεί. Απομένει όμως προς διερεύνηση το πώς μπορεί να διασφαλισθεί η βιωσιμότητα του θεσμού ανεξάρτητα από την εκάστοτε πολιτική βούληση. Ενδεικτική των επιπλοκών που έχει προκαλέσει στον θεσμό η απουσία ενός σταθερού πολιτικού πλαισίου αποτελεί η τοποθέτηση της διευθύντριας του Κέντρου Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας στο Ρέθυμνο, κυρίας Μαρίας Μαραγκού: «Μετά τον θεσμό των Δημοτικών Περιφερειακών Θεάτρων της Μελίνας Μερκούρη, η αλήθεια είναι ότι δεν υπήρξε άλλο πρότζεκτ του υπουργείου Πολιτισμού που να βοηθά δυναμικά την περιφέρεια. Το ΕΠΔΠ ξεκίνησε φιλόδοξα αλλά στην πορεία κάτι δεν πήγε καλά, και υποψιάζομαι τι. Δεν είναι δυνατόν κάθε φορά που αλλάζει ο υπουργός να αλλάζει και η τακτική αντιμετώπισης του Δικτύου. Η διεύρυνσή του πρέπει από την άλλη να αποφασίζεται υπό όρους, διαφορετικά θα γίνεται μόνο για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας. Από εκεί και πέρα το Δίκτυο έχει να αντιμετωπίσει τις χρόνιες «ασθένειες» της τοπικής αυτοδιοίκησης. Είναι βέβαιο ότι δεν αντιμετωπίζουν όλοι οι δήμαρχοι με την ίδια ζέση τον πολιτισμό ή μιλώντας για πολιτισμό δεν εννοούν όλοι το ίδιο. Κάποιοι τον μπερδεύουν με το φολκλόρ, άλλοι με τις λαϊκές συναυλίες…».