Σεμπαστιάο Σαλγκάδο

Εικόνες μιας ανθρωπότητας σε φυγή

Το στρατόπεδο των προσφύγων από το Βιετνάμ στο Χονγκ Κονγκ. Τα καραβάνια των μεταναστών που εγκαταλείπουν τη Βοσνία. Κάποιες χιλιάδες πρόσφυγες από τη Ρουάντα που αναζήτησαν καταφύγιο στην Τανζανία. Πλήθη ανθρώπων που τρέπονται σε φυγή «στέκονται» πλάι σε απορημένα πρόσωπα παιδιών. Η περιπέτεια ενός λαού συναντά το δράμα της ανθρώπινης ύπαρξης και εγγράφεται στη συλλογική μνήμη μέσα από τον φακό του Σεμπαστιάο Σαλγκάδο και την έκθεση «Εξοδοι», που παρουσιάζει ως τις 3 Σεπτεμβρίου στο Maison Européenne de la Photographie στο Παρίσι. Τριακόσιες εικόνες-ντοκουμέντα σε τόνους πάντα ασπρόμαυρους, που ο βραζιλιάνος φωτογράφος συγκέντρωσε κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του σε 40 κράτη. «Στρατευμένος» πάντα σε μια ανθρωπιστική φωτογραφία που μάχεται να αλλάξει τον κόσμο ­ «Δεν με ενδιαφέρει να δουν και να εκτιμήσουν οι άλλοι τον τρόπο που χρησιμοποιώ το φως. Θέλω να προκαλέσω μια συζήτηση γύρω από το τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στον κόσμο. Τίποτα περισσότερο» λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος ­, ο Σαλγκάδο άρχισε να συγκεντρώνει το εν λόγω υλικό του το 1993 ξεκινώντας από την ανάγκη επανασυγκρότησης του οικογενειακού πυρήνα στο τέλος του 20ού αιώνα. «Οι «Εξοδοι»» σημειώνει χαρακτηριστικά ο 56χρονος σήμερα φωτογράφος στο ομότιτλο λεύκωμα που κυκλοφόρησε με την ευκαιρία της έκθεσης «αφορούν την ιστορία της εποχής μας. Κάθε φωτογραφία καταγράφει μια στιγμή τραγική, δραματική ή ηρωική μιας ύπαρξης. Στο σύνολό τους όμως συνθέτουν μια εικόνα ανησυχητική του κόσμου μας στο τέλος της χιλιετίας».

Πολιτικός ή φωτογράφος, ο Σαλγκάδο έχει πάντως συγκεντρώσει ως σήμερα δεκάδες βραβεία για το έργο του, μεταξύ των οποίων εκείνα του «Φωτογράφου της χρονιάς» από το International Center of Photography της Νέας Υόρκης το 1986 και το 1988 και το Grand Prix de la Ville de Paris το 1991. Οι διαδρομές που χαράσσει κάθε χρόνο ανά τον κόσμο βασίζονται σε μακροχρόνια πρότζεκτ με κοινό σημείο αναφοράς έναν κοινωνικό προσανατολισμό τόσο σαφή που κάποιες φορές προκαλεί αντιδράσεις στους φωτογραφικούς κύκλους. Δύο από τις πιο δημοφιλείς ενότητές του, εκείνες για τους Ινδιάνους της Λατινικής Αμερικής (1977-1984) και την εργατική τάξη (1986-1992). «Συχνά συγκρίνουν τη δουλειά μου με εκείνη του Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν και αυτό είναι μεγάλη τιμή για εμένα. Είναι απίστευτος φωτογράφος και πολύ καλός φίλος, όμως πιστεύω ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά στον τρόπο με τον οποίο βάζουμε τον εαυτό μας μέσα στις ιστορίες που φωτογραφίζουμε» σχολιάζει και αποσαφηνίζει τους στόχους του: «Ο Μπρεσόν αναζητεί πάντα την αποφασιστική στιγμή, ενώ εμένα με ενδιαφέρει να δουλεύω πάνω σε ένα «σώμα» φωτογραφιών προκειμένου να διηγηθώ μια ιστορία. Για τον λόγο αυτό χρειάζομαι χρόνο. Οταν δουλεύεις γρήγορα, αυτό που βάζεις μέσα στις φωτογραφίες σου είναι ό,τι κουβαλάς μαζί σου ­ είναι οι δικές σου ιδέες. Οταν αφιερώνεις χρόνο σε ένα πρότζεκτ, μαθαίνεις πώς να κατανοείς το θέμα σου».

Η έκθεση στο Maison Européenne de la Photographie είναι χωρισμένη σε πέντε ενότητες. Η πρώτη έχει τίτλο «Το ένστικτο της επιβίωσης» και πραγματεύεται το πρόβλημα της μετανάστευσης και της προσφυγιάς σε όλο τον κόσμο με σημεία αναφοράς τις μεγάλες πόλεις, οι οποίες λειτουργούν ως κέντρα υποδοχής των μετακινούμενων πληθυσμών. Στη δεύτερη ενότητα μεταφερόμαστε στην Αφρική και συγκεκριμένα στο κεντρικό τμήμα της, ενώ η τρίτη εστιάζεται στη Λατινική Αμερική και στις τεράστιες παραγκουπόλεις που στήνουν οι εργάτες στα περίχωρα των αστικών κέντρων.

Ακολουθεί η Ασία και το «Καινούργιο αστικό της πρόσωπο», με παράδειγμα χαρακτηριστικό τη Σανγκάη, η οποία μεταμορφώθηκε κυριολεκτικά στη διάρκεια των τελευταίων 10 χρόνων. Η έκθεση κλείνει με ένα αγαπημένο θέμα του Σαλγκάδο, για το οποίο μάλιστα ο δημοφιλής φωτογράφος έχει δεχθεί κατά καιρούς επικρίσεις, αφού αποτελεί θέμα-κλισέ πλέον για τον φωτογραφικό κόσμο: τα παιδιά ηλικίας κάτω των 15 ετών, έτσι όπως στάθηκαν μπροστά στον φακό του, από το Αφγανιστάν και την Ινδονησία ως τη Βραζιλία, το Μεξικό, το Πακιστάν και το Βιετνάμ.

Δημοσιευμένες κατά καιρούς σε εφημερίδες και σε περιοδικά, οι εικόνες από τις «Εξόδους» του Σαλγκάδο παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο σύνολό τους στο Παρίσι σε μια έκθεση που μετά τον Σεπτέμβριο θα ταξιδέψει σε μεγάλες πόλεις ανά τον κόσμο.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Η έκθεση «Εξοδοι» του Σεμπαστιάο Σαλγκάδο στο Maison Européenne de la Photographie θα παραμείνει ανοιχτή ως τις 3 Σεπτεμβρίου.