Οσο η κοινωνική πραγματικότητα αλλάζει διαρκώς, όχι αμβλύνοντας ανισότητες αλλά πολλές φορές διευρύνοντας το φάσμα των κοινωνικών προβλημάτων, ο «εθελοντισμός» θεωρείται ένας ριζοσπαστικός τρόπος συμμετοχής στα κοινά. Τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα λοιπόν αλλά και κάποιες παγιωμένες ή και έκτακτες ανάγκες της κοινωνίας… μας οδήγησαν στους εθελοντές. Σε ένα ανθρώπινο κίνημα που μοιάζει η απαρχή ενός σύνθετου φαινομένου που ήδη έχει φθάσει πολύ πιο μακριά από τη φιλανθρωπία της ελεημοσύνης… Οι εθελοντές λοιπόν δεν είναι θαυματοποιοί αλλά ούτε και αιθεροβάμονες για να πιστεύουν ότι θα πάψουν οι κοινωνικές ανισότητες, ότι δεν θα ξαναγίνουν πόλεμοι, ότι η πολιτεία θα μπορεί να καλύψει σε απόλυτο βαθμό τις ανάγκες κοινωνικής φροντίδας. Ετσι επιχειρούν μια παρέμβαση μικρή ή μεγάλη, δεν έχει σημασία με στόχο να κάνουν τον κόσμο λίγο καλύτερο… Σήμερα που εφευρέθηκε ένας νέος όρος: ο ανθρωπιστικός πόλεμος… Σήμερα που ακόμη και οι στρατιωτικές συμμαχίες δημιούργησαν ειδικές δυνάμεις ανθρωπιστικής παρέμβασης σε περιπτώσεις φυσικών ή τεχνολογικών καταστροφών!
Η προσφορά σε είδος ή υπηρεσίες με βάση την εθελοντική ιδέα έχει πολλές μορφές έκφρασης σήμερα και πολλές δυσκολίες στην καταγραφή της. Εξαιρώντας την εθελοντική προσφορά σε είδος που συνήθως πραγματοποιείται «άμα τη εμφανίσει» εκτάκτων αναγκών σε εθνικό ή παγκόσμιο επίπεδο, ανακαλύπτει κανείς τη δράση των πολιτών μέσω των χιλιάδων ατύπων ή θεσμοθετημένων οργανώσεων που δραστηριοποιούνται σε πολλούς τομείς της κοινωνικής ζωής: από το επίσημο κράτος που υλοποιεί πολλά προγράμματα εθελοντικής δράσης και διαθέτει σημαντικά κονδύλια για βοήθεια σε άλλες χώρες ως τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) που προσπαθούν να οργανώσουν την εθελοντική δράση με συνέπεια και κυρίως με συνέχεια. Παρ’ όλο όμως που το μοντέλο λειτουργίας των ΜΚΟ, ως γνωστόν, δεν στηρίζεται στο οικονομικό κέρδος, τα προβλήματα δεν εκλείπουν. Και τα αναζητήσαμε για να λύσουμε μία ακόμη απορία μας: Μήπως ο ανθρωπισμός και η εθελοντική δράση λειτουργούν καμιά φορά ως άλλοθι; Ιδωμεν. Πάντως σήμερα μοιάζουν ένα παγκόσμιο κίνημα με δυναμική και προοπτικές. Μόνο που καθώς αναπτύχθηκε αρκετά άρχισε να έλκει και καμιά φορά να έλκεται από την πολιτική εξουσία και τους μηχανισμούς της. Μέσα από την εμπειρία λοιπόν πέντε προσωπικοτήτων του χώρου θα σκιαγραφήσουμε το σύγχρονο πρόσωπο του εθελοντισμού: του γενικού γραμματέα Νέας Γενιάς, του προέδρου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού αλλά και των Γιατρών του Κόσμου, του προέδρου του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και της επίσημης εκπροσώπου της ActionAid Ελλάς. Ολοι μαζί αποτυπώνουν τα χνάρια της «κοινωνίας των πολιτών».
Διά του ανθρωπισμού στην ειρήνη
Με παράδοση στην εθελοντική δράση, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός σήμερα απασχολεί περίπου 600 υπαλλήλους αλλά έχει και 18.000 εθελοντές σε πάνω από 105 εθελοντικά τμήματα που αναπτύσσουν παρεμφερείς δραστηριότητες πανελλαδικά. Ο πρόεδρος του ΕΕΣ κ. Ανδρέας Μαρτίνης, με θητεία 11 χρόνων στον ΕΕΣ, μας μετέφερε τον προβληματισμό του για το θέμα.
Για την ανάγκη του εθελοντισμού
«Το κράτος δεν είναι δυνατόν να τα κάνει όλα. Π.χ., δεν μπορεί να αναπληρώσει τα κενά του σύγχρονου τρόπου ζωής, τον δρόμο που έχει πάρει η οικογένεια, την ανυπαρξία της παλιάς γειτονιάς στην οποία λειτουργούσαν όλοι εν δυνάμει ως εθελοντές στα προβλήματα της ζωής. Ολη αυτή η σύγχρονη απομόνωση ίσως περισσότερο από ποτέ έχει ανάγκη την εθελοντική προσφορά».
Πρόβλημα αντί βοήθειας
«Από την προσφορά σε είδος ως την προσφορά σε υπηρεσίες η εθελοντική δράση σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα αντί να παράσχει βοήθεια. Υπάρχει μια τάση σήμερα να φανούμε ότι προσφέρουμε. Και η προσφορά όμως χρειάζεται οργάνωση για να είναι αποτελεσματική. Δεν μπορεί, π.χ., να αναπτύσσονται ομάδες πρωτοβουλίας που συγκεντρώνουν βοήθεια για τη Γιουγκοσλαβία και να στέλνουν βαφές μαλλιών… Οι ελάσσονες πρωτοβουλίες λοιπόν πρέπει να εντάσσονται στις ενέργειες οργανώσεων που η εμπειρία τους είναι σίγουρα απαραίτητη για την οργάνωση αποστολών βοήθειας».
Η ευχή…
«Ευχή κάνω ο εθελοντισμός, που είναι απαραίτητο στοιχείο στις σύγχρονες κοινωνίες, να πλαισιωθεί καλύτερα νομοθετικά και από την πλευρά των εθελοντικών οργανώσεων να γίνει περισσότερο σοβαρός. Και εξηγούμαι: μια εθελοντική οργάνωση πρέπει να εντοπίζει τον πάσχοντα και ταυτόχρονα να επισημαίνει ποια είναι τα αίτια. Σήμερα υπάρχει όμως και ένα άλλο σκέλος όπου ο εθελοντισμός εμπλέκεται στο ενεργό πολιτικό παιχνίδι. Μπορεί να πιστεύω και εγώ ότι οι πράξεις μας είναι πολιτικές, αλλά είναι άλλο πράγμα η καθημερινή παρέμβαση στα δρώμενα, άλλο η επισήμανση καταστάσεων και γεγονότων και άλλο να δείχνεις τον υπαίτιο».
Αντώνης Σαμαράκης Το άνθος της αγάπης
«Ο ελεών πτωχόν δανείζει θεόν» μας λέει η «Σοφία Σολομώντος». Η εθελοντική όμως προσφορά είναι η ανιδιοτελής έμπρακτη έκφραση αλληλεγγύης προς τον άγνωστο πλησίον. Αυτό το άνθος αγάπης το χαρήκαμε πρόσφατα να ευωδιάζει αντιμαχόμενο τη θανατερή οσμή των ερειπίων από τους σεισμούς. Πολλοί είναι οι «ανώνυμοι» που ρίχτηκαν στη φωτιά μιας συμφοράς για να διασώσουν τον πάσχοντα και… μαζί τη δυσεύρετη αξία ανθρωπιά. Στην εποχή μας του αμόκ για όλο και περισσότερα κέρδη ο εθελοντής διαψεύδει τον φόβο ότι ο άνθρωπος έχει κολλήσει στο υλικό με το οποίο φτιάχτηκε: τη λάσπη.
Εν όψει του περιβόητου Millennium, αντί για την ύστατη κραυγή του Γκαίτε «φως, περισσότερο φως!», διασταυρώνονται οι επικλήσεις «χρήμα, περισσότερο χρήμα!». Η εθελοντική προσφορά είναι μια εστία αντιστάσεως στο εφιαλτικό πανόραμα μιας ανθρωπότητας που χορεύοντας στους ρυθμούς της ύλης κινδυνεύει να καταβυθιστεί εν σκότει και σκιά θανάτου.
Το προφίλ ενός εθελοντή
Είναι από τα ιδρυτικά μέλη της Ελληνικής Ομάδας Ερευνας και Διάσωσης, με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Ο λόγος για τον κ. Ντίνο Σχοινά, με εμπειρία χρόνων στον εθελοντισμό. Οπως μας είπε, η ευαισθητοποίησή του ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία: «Από τα χρόνια του δημοτικού αλλά και σε όλη τη διάρκεια των μαθητικών μου χρόνων ασχολήθηκα ενεργά με σπορ και δραστηριότητες του βουνού, τόσο συλλογικά όσο και ατομικά, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό». Πώς όμως το υπόστρωμα γνώσεων και το σύνολο των εμπειριών από ορειβατικές δραστηριότητες του κ. Σχοινά διοχετεύθηκαν στην εθελοντική δράση; Από μικρός θυμάται τον εαυτό του πάνω στα βουνά, μας εξηγεί: «Οι γονείς μου ως παλαιοί ορειβάτες μου είχαν δημιουργήσει έντονη την «ανάγκη» συμμετοχής σε εθελοντικές επιχειρήσεις διάσωσης. Ετσι κάποια στιγμή άρχισα να ενδιαφέρομαι περισσότερο για καταστάσεις «έκτακτης ανάγκης» όπου παρατηρούνταν αυξημένες ανάγκες και μειωμένη ανταπόκριση».
Κατά τη διάρκεια των πανεπιστημιακών σπουδών του (Νομική) τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό (Ιταλία, ΗΠΑ) είχε την ευκαιρία μέσα από ομάδες φοιτητών να ζήσει πολλές στιγμές εθελοντικής δράσης και «χρειάστηκε πολλές φορές να «οργώσω» βουνά συμμετέχοντας σε προσπάθειες ανεύρεσης ή απεγκλωβισμού ορειβατών ή εκδρομέων».
Αλλά η συστηματική δράση έγινε στόχος ζωής με την ίδρυση της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Ελληνική Εταιρεία Ερευνας και Διάσωσης με δίκτυο εθελοντών σε όλη την Ελλάδα. Από τότε έζησε πολλές στιγμές έντονης δράσης, όπως μας είπε: «Από τις απόκρημνες κορυφές του Ολύμπου σε αναζήτηση αγνοουμένου στα πεδινά Χαλκιδικής με την αγωνία της τύχης των
F-4 και από την πτώση του ουκρανικού Yakovlev στους πρόσφατους σεισμούς στην Αττική. Και δεκάδες ακόμη περιπτώσεις ανάγκης με αίσιο ή μη τέλος». Οσο για τα συναισθήματα; «Πολλά και ανάμεικτα, ευτυχώς τις περισσότερες φορές ευχάριστα.»
Αλληλεγγύη και διαμαρτυρία
Θεωρούν το βραβείο Ιπεχτσί που τους απονεμήθηκε πριν από λίγες ημέρες ένα μικρό αλλά καθαρά ελληνικό βραβείο Νομπέλ… Είναι το ελληνικό τμήμα της οργάνωσης Γιατροί του Κόσμου που νιώθουν ότι, εκτός από την ιατρική παρέμβαση σε μια κατάσταση ανάγκης, συνέβαλαν και αυτοί να χτιστεί μια γέφυρα φιλίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, όπως μας είπε ο πρόεδρος των ΓΤΚ κ. Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ.
Οταν αλλάζουν οι θεωρίες
«Πρέπει να ομολογήσω ότι και εγώ στα νιάτα μου ήμουν οπαδός της θεωρίας ότι θα πρέπει να καταργήσουμε τη φτώχεια. Πίστευα ότι είναι δώρον άδωρον να σώζει κανείς πέντε-δέκα παιδάκια όταν ξέρει ότι οι αιτίες που δημιουργούν τους λιμούς ή την τεράστια αυτή ανισότητα δεν μπορεί να λυθούν παρά με μια γενναία πολιτική απόφαση. Η εξέλιξη ωστόσο της παγκόσμιας ιστορίας δεν έχει δικαιώσει αυτή την άποψη. Ετσι σήμερα πιστεύουμε ότι το να σώσεις έστω και ένα παιδί είναι μια ικανοποίηση άμεσα χειροπιαστή που καμία πολύβουη διαδήλωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει. Για μας έστω και μία ανθρώπινη ζωή να σωθεί είναι μια ξεχωριστή νίκη».
Ιδιότυπη πολιτική δράση
«Οταν η ιατρική δράση συνδυάζεται με τη διαμαρτυρία και την καταγγελία χωρίς να ισχύει το γνωστό ιατρικό απόρρητο, όπου εν ονόματί του στο παρελθόν παρασιωπήθηκαν ή δικαιολογήθηκαν τεράστια εγκλήματα από διεφθαρμένα καθεστώτα ή τεράστιες καταστροφές στον Τρίτο Κόσμο, σε Μπιάφρα, Αιθιοπία κ.α... Ετσι οι ΓΤΚ, συνδυάζοντας την ιατρική προσφορά με την καταγγελία, έφεραν στο φως τα αίτια και τους ενόχους τέτοιων καταστάσεων σε συνδυασμό με την εξάπλωση και την παγκοσμιοποίηση των ΜΜΕ που βοήθησαν προς αυτή την κατεύθυνση».
Εν ονόματι του ανθρωπισμού
«Δεν μας διαφεύγει ότι τα τελευταία χρόνια στο όνομα του ανθρωπισμού έχουν γίνει πολλές στρατιωτικές ή πολιτικές επεμβάσεις. Επίσης σήμερα γνωρίζουμε ότι τα κράτη όλο και περισσότερο δημιουργούν τις δικές τους ανθρωπιστικές οργανώσεις ή οργανισμούς ανθρωπιστικής παρέμβασης σε πολλές χώρες του κόσμου. Πιστεύουμε όμως ότι οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις παρέχουν εχέγγυα πολιτικής ουδετερότητας από κέντρα λήψης αποφάσεων, από θρησκευτικά, φυλετικά ή άλλα δεσμά».
Η οικονομική εξάρτηση
«Ανεξάρτητες οικονομικά δεν είναι οι ΜΚΟ και πρέπει να το παραδεχθούμε. Εμείς, εκτός από την κρυστάλλινη διαφάνεια στη διαχείριση των οικονομικών μας, προσπαθούμε τα έσοδά μας από διεθνείς οργανισμούς να μην ξεπερνούν τα έσοδα από εθελοντικές προσφορές. Αυτό όμως δεν είναι δυνατόν».
«Μη μένεις θεατής, γίνε εθελοντής»
Με το σύνθημα αυτό η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς κατά την περίοδο των τελευταίων σεισμών στην Αττική αναζήτησε την εθελοντική δράση των πολιτών. Ηταν μια οργανωμένη προσπάθεια να βρεθεί μια «χείρα βοηθείας» στο μείζον πρόβλημα των ημερών. Μπορεί λοιπόν στη χώρα μας η ανθρωπιστική δράση να είναι έργο κυρίως των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι το κράτος δεν προωθεί ειδικά προγράμματα ή δεν διαθέτει σημαντικά κονδύλια για τον εθελοντισμό, που είναι κυρίως υπόθεση των νέων, όπως μας είπε ο κ. Πέτρος Σφηκάκης, γενικός γραμματέας Νέας Γενιάς.
Ενεργός πολίτης
«Οπως διαπιστώνουμε, για τους νέους η υπόθεση «κόμματα και πολιτική», όπως την ξέραμε, είναι παλιά και χρεοκοπημένη υπόθεση. Αναζητήσαμε λοιπόν νέους τρόπους συνάντησης και συμμετοχής των νέων στα κοινά. Ο εθελοντισμός υιοθετείται από τους νέους όχι, όπως συμβαίνει με τη φιλανθρωπία, ως άλλοθι της καλής κοινωνίας απέναντι στην κοινωνική αδικία αλλά με εντελώς διαφορετικούς στόχους. Είναι μια μορφή δράσης με βάση την κοινωνική αλληλεγγύη που δίνει στον εθελοντή χαρακτηριστικά ενεργού πολίτη αφού αυτός μπαίνει στη δημόσια σφαίρα με άποψη. Κατά τη γνώμη μου, οι άνθρωποι-εθελοντές είναι πολύ πιο πολιτικοποιημένοι από ανθρώπους βάζω και τον εαυτό μου μέσα που συμμετέχουμε σε κόμματα».
Πολιτικοποιημένη δράση
«Στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, π.χ., ο εθελοντισμός είναι πολύ πιο πολιτικοποιημένη δράση από τον τομέα προστασίας των δασών, που είναι πιο ακτιβιστική. Σε όλα αυτά όμως υπάρχει ένας κεντρικός μέσος όρος με στόχο του πολίτη να συναντήσει τη δημόσια σφαίρα όχι μέσα από το κόμμα ή από το συνδικάτο, αφού, όσο καλές προθέσεις και αν έχουν οι άνθρωποι, τα συνδικάτα σε μεγάλο βαθμό αποτελούν μια προέκταση των κομματικών μηχανισμών. Ετσι η συμμετοχή σε ένα κόμμα ή σε ένα συνδικάτο, πέρα από τη διεκδίκηση ενός προσωπικού ρόλου, που δεν είναι κακό, δεν προσφέρει την αίσθηση της συμμετοχής με ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα».
Οι προοπτικές
«Οι παραδοσιακοί πολιτικοί και τα κόμματα έχασαν τη μάχη απέναντι στον ατομοκεντρισμό αλλά αυτό με τον ως τώρα τρόπο. Το εθελοντικό κίνημα, αυτό το νέο που γεννιέται από τη δεκαετία του ’80, είναι το πρώτο ρήγμα. Η ιδέα της συλλογικότητας επιστρέφει από έναν άλλο δρόμο μαζί με την ιδέα της κοινωνικής δράσης. Και επιστρέφουν με έναν λόγο και μια απήχηση πολύ πιο ευρεία από αυτή που είχε η παραδοσιακή πολιτική. Θεωρώ λοιπόν αναγκαία, όπως έχω ξαναπεί, τη διοργάνωση μιας εθνικής διάσκεψης για τον εθελοντισμό, όπου θα καταγραφούν τα προβλήματα και θα σχεδιαστούν οι νομικές μορφές αναγνώρισης των εθελοντικών δραστηριοτήτων».
Η χαρά να κάνεις τον κόσμο καλύτερο
Η δράση της ActionAid Ελλάς στην Ελλάδα είναι μόλις ενός χρόνου. Ηδη ωστόσο οι ανάδοχοι παιδιών που δραστηριοποιήθηκαν εθελοντικά με την ActionAid βοηθούν χιλιάδες παιδιά αλλά και τις οικογένειές τους σε φτωχότερες χώρες, όπως η Αιθιοπία και η Γκάνα, ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσής τους.
Η επίσημη εκπρόσωπος της ActionAid κυρία Αλεξάνδρα Μητσοτάκη-Gurdain μιλάει για τον εθελοντισμό και τη δράση της οργάνωσης και επισημαίνει ότι ο ανθρωπισμός είναι καλύτερα να εκδηλώνεται, έστω και ως άλλοθι, από το να είναι ανύπαρκτος…
* Για τον εθελοντισμό
«Ο εθελοντισμός υπήρχε σε όλες τις εποχές. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι ότι προσαρμόζεται στα καινούργια δεδομένα και ως εκ τούτου αλλάζει έκφραση. Αν έχουμε την αίσθηση ότι στην εποχή μας είναι πιο δυναμικός, είναι ίσως διότι έρχεται σε έντονη αντίθεση με μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται όλο και περισσότερο από ατομοκεντρικές και υλιστικές τάσεις και από χρηματικές συναλλαγές. Αυτό που είναι όμως σαφές σήμερα είναι ότι τα ΜΜΕ δίνουν τόσο στον εθελοντισμό όσο και στα προβλήματα που τον καθιστούν αναγκαίο μεγαλύτερη δημοσιότητα».
* Η αντίρροπη τάση
«Ο εθελοντισμός πράγματι είναι μια μορφή πολιτικής δράσης. Εφόσον πολιτική δράση σημαίνει συμμετοχή στα κοινά, τότε σίγουρα ο εθελοντισμός αποτελεί σε όλα του τα επίπεδα μια υπεύθυνη πολιτική πράξη και μια συνειδητή συνεισφορά του πολίτη στο κοινωνικό σύνολο. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι στον βαθμό που η πολιτική ορίζεται ως λειτούργημα εμπεριέχει αυτονόητα τον εθελοντισμό. Ο εθελοντισμός επίσης είναι η αντίρροπη τάση στην ατομοκεντρική αντίληψη της εποχής. Γι’ αυτό και αντιμετωπίζει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει· δυσκολίες που ταυτόχρονα τον δυναμώνουν».
* Οι δυσκολίες
«Το πιο βασικό πρόβλημά μας στο ξεκίνημά μας στην Ελλάδα ήταν να εισαγάγουμε μια καινούργια λογική, μια λογική ενεργητικής συμμετοχής των αναδόχων. Η ActionAid Ελλάς δεν αρκείται σε μια απλή οικονομική ενίσχυση. Θέλουμε οι ανάδοχοί μας όχι μόνο να συνεχίσουν κοντά μας σε βάθος χρόνου αλλά και να γνωρίσουν καλά τον τρόπο που δουλεύουμε, να γνωρίσουν τις κοινότητες που βοηθάμε και να νιώσουν ότι πλησιάζουν το παιδί που έχουν αναλάβει. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει και εμείς να ενημερώνουμε και να επιμορφώνουμε, αν θέλετε, τα μέλη μας γι’ αυτό που επιδιώκουμε. Και αυτό δεν είναι πάντα τόσο εύκολο».
* Για την αλληλεγγύη
«Εμείς στην ActionAid δεν πιστεύουμε στην ελεημοσύνη. Πιστεύουμε στην ανθρώπινη αλληλεγγύη που βοηθάει τους ανθρώπους να αλλάζουν νοοτροπία και στάση απέναντι στη ζωή. Αυτή είναι η δουλειά μας και αυτό φαίνεται από τον τρόπο που αξιοποιούμε τα χρήματα που συγκεντρώνονται σε έργα υποδομής που αφορούν το σύνολο των κοινοτήτων που ενισχύουμε.
Η εξουσία «τρώει» την προσφορά
Η διαγραφή τους τελευταία από τη διεθνή οργάνωση των ΓΧΣ έφερε στο φως προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολυδύναμες πλέον διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις. Τελικά και η εθελοντική ανθρωπιστική προσφορά καμιά φορά μπορεί να παγιδευθεί από την εξουσία, όπως μας είπε ο κ. Οδυσσέας Βουδούρης, πρόεδρος του ελληνικού τμήματος, ο οποίος, εκτός των άλλων, πιστεύει ότι, αν οι ΓΧΣ παίξουν τον ρόλο των καλών παιδιών και μόνο, θα ξεπλένουν απλώς τη θολή συνείδηση ορισμένων, χωρίς αυτό να έχει κανένα κόστος για κανέναν.
Παγιδεύεται ο ανθρωπισμός;
«Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις πριν από μία δεκαετία ήταν φαινόμενα εντελώς περιφερειακά και ως εκ τούτου δεν ενδιέφεραν τις πολιτικές εξουσίες. Από τη στιγμή που το φαινόμενο ρίζωσε και επεκτάθηκε μέσα στην κοινωνία, προφανώς ενδιαφέρει τις εξουσίες. Και αν η πρώτη φάση αυτού του κινήματος ήταν η ανάπτυξή του, σήμερα είναι ή πρέπει να είναι η ιστορία της αντίστασής του από πιέσεις κάθε φύσης εξουσίας. Ολα αυτά βέβαια δεν σημαίνουν ότι οι οργανώσεις αυτές είναι τηλεκατευθυνόμενες ή ότι παίρνουν εντολές. Απλά πιστεύω ότι παγιδεύονται».
Τα δεσμά της εξουσίας
«Οχι μόνο οι ΓΧΣ της Γαλλίας, του Βελγίου και της Ολλανδίας αλλά σχεδόν όλες οι ανθρωπιστικές οργανώσεις μοιάζουν παγιδευμένες. Και αυτό γιατί είναι και τεράστιοι μηχανισμοί που διαχειρίζονται εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια και έχουν εκατοντάδες έμμισθους ανθρώπους. Οπως είναι γνωστό, όμως, όταν έχεις μια εξουσία, αυτή έχει την τάση να σε τρώει… Οσο για μας, έχουμε συνείδηση ότι υπάρχει αυτός ο κίνδυνος, δεν είμαστε καλυμμένοι και δεν θέλουμε γι’ αυτό τον λόγο να γίνουμε μια υπερδύναμη. Βέβαια έχουμε στόχο ένα «μέγεθος» γιατί, αν είσαι πολύ μικρός, δεν μπορείς να δουλέψεις σωστά, αλλά παράλληλα με την πολιτική της ανάπτυξης πρέπει να υπάρχουν και καθαρά ποιοτικοί στόχοι».
Για τα οικονομικά
«Βασικός μοχλός εξάρτησης μιας οργάνωσης είναι ο οικονομικός. Οι ΓΧΣ έχουν το 95% των εσόδων τους από την εθελοντική προσφορά των 100.000 συνδρομητών τους και μια πολύ μικρή συμμετοχή από θεσμικούς φορείς. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια πίεση όχι τόσο από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης αλλά από διάφορους οργανισμούς της ΕΕ για να χρηματοδοτηθούν ελληνικές ΜΚΟ. Το θέμα είναι ότι κατά την άποψή μας δεν υπάρχει η κατάλληλη υποδομή χρήσης αυτών των χρημάτων. Η ΕΕ μπορεί να είναι έτοιμη να δώσει ένα, δέκα, είκοσι δισ. Οι ΜΚΟ όμως είναι έτοιμες να απορροφήσουν αυτά τα χρήματα;».
Η άλλη λογική
«Μπορεί η ανθρωπιστική δράση να λειτουργεί στο ίδιο πεδίο που λειτουργεί και η πολιτική αλλά μπαίνουμε στο πεδίο δράσης με διαφορετικές λογικές. Η πολιτική είναι η ιστορία της ανάπτυξης της εξουσίας. Η ανθρωπιστική δράση δεν επιδιώκει καμία εξουσία, επιδιώκει τη διαφύλαξη ορισμένων βασικών αρχών που σημαίνει: Δεν μπορείς να αδιαφορείς μπροστά στον πόνο, είσαι αλληλέγγυος, αλλά με τη σύγχρονη μορφή που παίρνει η ανθρωπιστική δράση προφανώς μπαίνουμε σε ένα πεδίο το οποίο είναι πολιτικό και πάλι όμως με άλλη λογική. Αλλά οι ΓΧΣ το έχουν πει, δεν έχουν ένα συνολικό σχέδιο για την αλλαγή της κοινωνίας. Αυτό εξάλλου είναι έργο των πολιτικών».
Θεωρία και πράξη
«Είναι δύσκολο να προσδιορίσει κανείς την έννοια του εθελοντισμού γιατί πρόκειται για ένα φαινόμενο που αλλάζει διαρκώς περιεχόμενα, όψη, μεθόδους και πεδία παρέμβασης ακολουθώντας τις εξελισσόμενες ανάγκες και απαιτήσεις της κοινωνίας στις οποίες επιχειρεί να ανταποκριθεί». Αυτά αναφέρει στο υπό έκδοση βιβλίο του ο κ. Χαράλαμπος Ανθόπουλος, διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου, ενώ συνοψίζει τα επίπεδα στα οποία εκδηλώνεται καθώς και τις ιδιαιτερότητες του σύγχρονου εθελοντισμού.
Στην οργανωτική όψη του, που χαρακτηρίζεται από την επιδίωξη ενός διαρκώς μεγαλύτερου κοινωνικού επαγγελματισμού η κατάρτιση των εθελοντών είναι μια βασική λειτουργία των εθελοντικών οργανώσεων.
Στον τρόπο παρέμβασής του, που συνδυάζει παραδοσιακές μεθόδους, όπως οικονομική και υλική βοήθεια, με νέες μεθόδους, όπως δικτυωμένη κοινωνική εργασία, ορισμένες μάλιστα από τις οποίες συνταιριάζουν έξοχα την κοινωνική συνείδηση με τη δημιουργική λαϊκή φαντασία (χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι τράπεζες χρόνου).
Στους τομείς παρέμβασής του, που περιλαμβάνουν και νέες, εκτός από τις παραδοσιακές, προβληματικές, συχνά ιδωμένες κάτω από ένα άλλο πρίσμα όχι απλώς ή μόνο βοήθεια στους φτωχούς αλλά καταπολέμηση της φτώχειας ως κοινωνικού φαινομένου και νέες μη οικονομικές ανάγκες, όπως η προστασία του περιβάλλοντος.
Στα κοινωνικά κίνητρά του, που όλο και λιγότερο έχουν να κάνουν με τη φιλανθρωπία και φαίνεται πλέον να ενοποιούνται, ανεξαρτήτως του γενικότερου προσανατολισμού των μεμονωμένων εθελοντικών οργανώσεων, με έμφαση ιδιαίτερα στα δικαιώματα των προσώπων που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης.
Στην πολιτική διάστασή του, που απουσίαζε από τις παλαιότερες μορφές εθελοντικής δραστηριότητας και εκφράζεται με διάφορους τρόπους: π.χ., με επεξεργασίες και πρωτοβουλίες μεταρρύθμισης των κοινωνικών πολιτικών του κράτους.
