«Εγώ και άλλοι αρχιερείς» είναι η φράση που χρησιμοποίησε ο Μητροπολίτης Θηβών Ιερώνυμος κατά τη διάρκεια της Συνόδου της Ιεραρχίας που συνεδριάζει από την περασμένη Τρίτη και αναμένεται να ολοκληρωθεί την προσεχή Πέμπτη. Για πολλούς ιεράρχες η αναφορά αυτή του κ. Ιερώνυμου δεν είναι τυχαία. Εδώ και καιρό ο κύριος αντίπαλος του κ. Χριστόδουλου στη διεκδίκηση για τον αρχιεπισκοπικό θρόνο Μητροπολίτης Θηβών Ιερώνυμος δείχνει να διεκδικεί για τον εαυτό του τον ρόλο του αρχηγού μιας ομάδας «αντιπολίτευσης» του Αρχιεπισκόπου στο εσωτερικό της Ιεραρχίας.
Τον Αύγουστο ο Μητροπολίτης με άρθρο του άσκησε σκληρή κριτική στον Αρχιεπίσκοπο. Το άρθρο εκείνο από πολλούς μητροπολίτες χαρακτηρίστηκε «μανιφέστο» και όλοι ανέμεναν την απάντηση που θα έδινε ο Αρχιεπίσκοπος.
Το περιβάλλον του κ. Χριστόδουλου δήλωνε τότε ότι η απάντηση θα δοθεί στη Σύνοδο της Ιεραρχίας. Οι άνθρωποι όμως αυτοί ανέμεναν κυρίως τις αντιδράσεις των μητροπολιτών ενώ Αρχιεπίσκοπος και ιεράρχες που κατ’ επανάληψιν τον έχουν στηρίξει αρνούνταν επιμόνως να προβούν σε οποιαδήποτε δήλωση. Υπήρχε μια συμφωνία που δεν «έσπασε» παρά τα επίμονα ερωτήματα που έθεταν οι δημοσιογράφοι.
* Η απάντηση στο «μανιφέστο»
Ο κ. Χριστόδουλος και οι συνεργάτες του ήθελαν να δουν πόσοι και ποιοι μητροπολίτες θα ακολουθήσουν τον κ. Ιερώνυμο χωρίς να έχουν προκληθεί εντάσεις από τις τοποθετήσεις υποστηρικτών του Αρχιεπισκόπου ή και του ιδίου. Ο Αρχιεπίσκοπος αποδείχθηκε, όπως λένε πολλοί, ψύχραιμος. Ηξερε ότι έπρεπε να περιμένει και δεν απάντησε στον μητροπολίτη. Δύο ημέρες μετά τη δημοσίευση του «μανιφέστου» του κ. Ιερωνύμου ένας ήταν ο μητροπολίτης που ουσιαστικά απάντησε στα καταιγιστικά ερωτήματα των δημοσιογράφων: ο Ζακύνθου Χρυσόστομος, ο οποίος με δηλώσεις του τάχθηκε εμμέσως πλην σαφώς υπέρ του κ. Ιερωνύμου. «Οταν ξεπερνάει τα όρια είμαστε υποχρεωμένοι να παρεμβαίνουμε» είχε πει μιλώντας για τον Αρχιεπίσκοπο ενώ αναφερόμενος στις απόψεις του κ. Ιερωνύμου ο Μητροπολίτης Ζακύνθου έκανε λόγο για «κείμενο ευθύνης ενός επισκόπου που εκ της θέσεώς του συμμετέχει ενεργά στα εκκλησιαστικά δρώμενα.
Η τοποθέτηση του Μητροπολίτη Ζακύνθου χαρακτηριζόταν αναμενόμενη, καθώς ο κ. Χρυσόστομος στήριξε και στηρίζει τον Μητροπολίτη Θηβών.
Μία βδομάδα μετά τη δημοσίευση του άρθρου ο κ. Χριστόδουλος «έριξε το γάντι» στον Μητροπολίτη Θηβών, χωρίς ωστόσο οι θέσεις του να δικαιολογούν αντιδράσεις: «Η θέση μου ως κορυφαίου της εκκλησιαστικής ζωής δεν μου επιτρέπει να διαπληκτίζομαι και να διαλέγομαι μέσω του Τύπου. Υπάρχουν αρμόδια όργανα στα οποία μπορούμε να συζητήσουμε».
Ο κ. Χριστόδουλος γνώριζε ότι κανείς δεν μπορεί να τον αμφισβητήσει παρά τις όποιες ενστάσεις και αντιρρήσεις και περίμενε να δώσει τις κατάλληλες απαντήσεις την κατάλληλη στιγμή: «Η θέση του πρώτου είναι εκ των πραγμάτων υπεροχική» ήταν η απάντηση του Αρχιεπισκόπου στον Μητροπολίτη Θηβών που τον Αύγουστο είχε δηλώσει ότι ο Αρχιεπίσκοπος «έχει τις ίδιες υποχρεώσεις, ευθύνες και δικαιώματα ακριβώς αντίστοιχα και ίδια με αυτά που έχει ο μητροπολίτης εκείνος που κλήθηκε να ποιμάνει την πλέον μικρή και απομακρυσμένη επαρχία».
«Εκείνο που κάνει τον Αρχιεπίσκοπο να διακρίνεται διοικητικά αλλά και που ταυτόχρονα αποτελεί και μεγάλη του ευθύνη είναι να προεδρεύει, ως πρώτος μεταξύ ίσων, του Σώματος του συνόλου της Ιεραρχίας ή εκείνου της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου σε κάθε τους συνεδρία» είχε πει ο κ. Ιερώνυμος.
«Ουδέποτε θα ανεχθώ, επειδή τάχα είμαι νέος Αρχιεπίσκοπος, τη θεσμική υποβάθμιση του εκκλησιαστικού ρόλου μου ως πρώτου τη τάξει μεταξύ ίσων, την επίκληση σοφιστικών επιχειρημάτων, αντλούμενων από την ακένωτη δεξαμενή των ανθρωπίνων παθών και των υπόπτων σκοπιμοτήτων ή προσωπικών αντιπαθειών» δήλωσε το πρωί της Τρίτης ο κ. Χριστόδουλος.
«Φράσεις-κλειδιά» που χρησιμοποίησε ο Μητροπολίτης στο άρθρο του, όπως εωσφορική αλλοίωση του μηνύματος του Ευαγγελίου, εκκοσμίκευση της Εκκλησίας, θρησκευτικές ατομικές ανάγκες ναρκισσιστικού τύπου, χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον από τον Αρχιεπίσκοπο. Στις 94 σελίδες της εισηγητικής ομιλίας του στη Σύνοδο της Ιεραρχίας ο κ. Χριστόδουλος δεκάδες φορές έκανε χρήση των ιδίων φράσεων απαντώντας σε όλες τις κατηγορίες. Προέβαλε όμως και τις δικές του «φράσεις-κλειδιά», όπως εκσυγχρονισμός, καταδίκη της απομόνωσης και της εσωστρέφειας, λεπτή διάκριση της ουσίας, άρνηση του ευσεβισμού και του ηθικισμού.
Οι μητροπολίτες που εξέφραζαν τις απόψεις τους τις τέσσερις ημέρες της Συνόδου ήταν σχεδόν καθημερινά οι ίδιοι:
Ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων εξέφρασε τις θέσεις του και άσκησε εμμέσως κριτική στον κ. Χριστόδουλο, τον οποίο υποστήριξε κατά τη διάρκεια εκλογής Αρχιεπισκόπου. Διατηρούσε όμως και διατηρεί πάντα το δικαίωμα των διαφορετικών απόψεων.
Το ίδιο έπραξε και ο Μητροπολίτης Θηβών Ιερώνυμος καθώς και ιεράρχες που τον στήριξαν επανειλημμένες φορές, όπως ο Ζακύνθου Χρυσόστομος (τοποθετήθηκε την Πέμπτη και την Παρασκευή) και ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος. Ο κ. Ιερόθεος (μίλησε 2 φορές) τοποθετείται στα ζητήματα δίνοντας τις θεολογικές παραμέτρους. Οπως θεολογικά είναι και τα επιχειρήματα που προβάλλει και ο Μητροπολίτης Περιστερίου Χρυσόστομος (μίλησε δύο φορές), αν και η κριτική του εστιάζεται κυρίως στο πόσο επηρεάζει ένα θέμα τις σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο καθώς είναι ίσως ο πλέον φιλοπατριαρχικός Μητροπολίτης της Ιεραρχίας. Στις συζητήσεις τοποθετήθηκε και ο Μητροπολίτης Ηλείας Γερμανός. Ολοι οι ιεράρχες ωστόσο, που κυρίως εκφράστηκαν (Περιστερίου, Ηλείας, Ναυπάκτου και Ζακύνθου), στήριξαν κατά τη διάρκεια της εκλογής Αρχιεπισκόπου τον Μητροπολίτη Θηβών Ιερώνυμο και σε καμία περίπτωση τον Αρχιεπίσκοπο.
Από την άλλη πλευρά μητροπολίτες όπως, μεταξύ άλλων, ο Πειραιώς Καλλίνικος (πνευματικός πατέρας του Αρχιεπισκόπου και ιδρυτής της αδελφότητας «Χρυσοπηγή») και ο Καλαβρύτων Αμβρόσιος (πνευματικός αδελφός του Αρχιεπισκόπου) τοποθετούνται συνεχώς και εκφράζουν τις ίδιες θέσεις με τον Αρχιεπίσκοπο. Ενώ υπέρ του Αρχιεπισκόπου είναι και οι θέσεις που εκφράζει ο Μητροπολίτης Φιλίππων Προκόπιος.
* Η πρόσκληση στη Λιβαδειά
Στη Σύνοδο της Ιεραρχίας όμως επιβεβαιώθηκε και τυπικά η υποστήριξη του Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως Ανθίμου του τρίτου ισχυρού υποψηφίου στη διεκδίκηση του αρχιεπισκοπικού θρόνου στο πρόσωπο του κ. Χριστόδουλου. Αν και θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο ίδιος ο Μητροπολίτης θέλησε να δείξει και τον μεσολαβητικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στην εμφάνιση μιας εικόνας ομοψυχίας της Ιεραρχίας η προτροπή του στον Μητροπολίτη Θηβών να καλέσει τον ίδιο και τον Αρχιεπίσκοπο στη Λιβαδειά για να μεταφερθεί στον λαό το κλίμα ενότητας.
Ενότητα, συνοδικότητα, δημοκρατικότητα ήταν το τρίπτυχο των απόψεων που προέβαλε απαντώντας ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος στις διαφορετικές θέσεις που εξέφρασαν ορισμένοι αρχιερείς.
Γνωρίζει ο Αρχιεπίσκοπος ότι οι 78 μητροπολίτες της Συνόδου της Ιεραρχίας διατηρούν το δικαίωμα διαφορετικών απόψεων και θέσεων, ενώ δεν είναι παράδοξο το φαινόμενο μητροπολίτες που στηρίζουν τον ίδιο και τον Μητροπολίτη Θηβών να λάβουν εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις σε διάφορα ζητήματα.
«Χρέος όλων μας είναι ασφαλώς να σταθούμε πλάι στον Αρχιεπίσκοπο» είχε πει τον Αύγουστο ο Μητροπολίτης Θηβών Ιερώνυμος. Ο πνευματικός πατέρας του Αρχιεπισκόπου Μητροπολίτης Πειραιώς Καλλίνικος το μεσημέρι της Παρασκευής δήλωσε: «Το ότι υπήρξαν και μερικοί μητροπολίτες που είχαν αντιρρήσεις αυτό επιδεικνύει την ελευθερία έκφρασης και γνώμης που υπάρχει σε ένα βουλευτικό σώμα. Αν υπάρχει ομοφωνία δεν υπάρχει δημοκρατία»…
«Με εγρονθοκόπησε…»
«Εκινήθη απειλητικώς εναντίον μου, με εγρονθοκόπησε, δι’ αμφοτέρων δε των χειρών του με συνέλαβεν εκ του λαιμού και πλήρης οργής εξεστόμησε κατ’ εμού δεινήν ύβριν. Αμέσως έσπευσαν πλησίον μου πολλοί των Σεβασμιωτάτων και διά της επεμβάσεως αυτών απεμάκρυνον εξ εμού τον δίκην μαινομένου θηρίου επιτεθέντα αδελφόν»!
Η καταγγελία ανήκει στον άλλοτε Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιο και είναι ενδεικτική της ατμόσφαιρας που αρκετές φορές επικράτησε στις συνεδριάσεις της Ιεραρχίας. Στις 9 Οκτωβρίου του 1961 η Σύνοδος της Ιεραρχίας είχε να συζητήσει φλέγοντα ζητήματα ενώ ο Αρχιεπίσκοπος Θεόκλητος αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας. Το μεταθετό, η δυνατότητα δηλαδή ενός μητροπολίτη να μετατίθεται σε άλλη περιοχή (συνήθως από φτωχότερη σε πλουσιότερη) αποτελούσε ζήτημα τριβής. Μια ομάδα μητροπολιτών, σύμφωνα με τα όσα αναγράφονται σε καταγγελία του τότε Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιου, επεδίωκε τη ματαίωση των εργασιών της Συνόδου. Αντικειμενικός σκοπός τους ήταν, όπως έλεγε ο Μητροπολίτης, «η επαναφορά του επάρατου Μεταθετού, την οποίαν ήλπιζον να επιτύχουν δι’ ενεργειών παρά της εκ των καλπών της 29ης Οκτωβρίου προελευσομένης νέας Κυβερνήσεως»….
Στις 9 Οκτωβρίου ο Μητροπολίτης προσήλθε ως όφειλε στη συνεδρίαση της Συνόδου της Ιεραρχίας. «Αλλ’ οποίον θλιβερόν θέαμα ενεφανίσθη προ των οφθαλμών μου» δηλώνει. «Εις την ταύτην συνεδρίαν, οι προσελθόντες ήσαν ελάχιστοι. Αλλ’ οι πολλοί πού; Ησαν ασθενείς; Διεκόπησαν αι συγκοινωνίαι; Ημποδίσθη η άφιξίς των εις την Πρωτεύουσαν, ως άλλοτε επί δικτατορίας Παγκάλου; Συνέβη βαρβαρική τις επιδρομή εις τας επαρχίας αυτών ή άλλη τις ανωμαλία, ήτις κατά τους Ιερούς Κανόνας δικαιολογεί την εκ των συνεδριών απουσίαν αυτών;» ήταν τα ερωτήματα που έθετε στον εαυτό του. «Τίποτε εξ όλων τούτων» όμως διαβάζει στη συνέχεια ο αναγνώστης της καταγγελίας.
Αντίθετα «οι εκ της συνεδρίας απουσιάσαντες ευρίσκοντο επί του συγκροτήματος των κτιρίων της Ιεράς Συνόδου Αρχιεπισκοπής, ως και εν ιερορραφείοις και καταστήμασι εκκλησιαστικών ειδών της οδού Αγίας Φιλοθέης και των παρόδων αυτής, η δ’ εν αυτοίς παρουσία κατά την ιεράν ώραν της συνεδριάσεως προεκάλει τα δυσμενή σχόλια των ευσεβών χριστιανών, οίτινες παρηκολούθουν τα της συνεδριάσεως».
Ο Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιος ζήτησε από τον προεδρεύοντα της Συνόδου τον λόγο σε μια προσπάθεια να μιλήσει για το θλιβερό, κατά τον ίδιο, γεγονός.
«Δυστυχώς, μολονότι κατ’ επανάληψιν εζήτησα τον λόγον, δεν μοι εδόθη, ενώ ο λόγος εδόθη εις άπαντας τους ζητήσαντας τούτον Σεβ. Αγίους Συνέδρους». Ενώ απεγνωσμένα λοιπόν ο Μητροπολίτης προσπαθούσε να πάρει τον λόγο «αίφνης ο ως αρχηγός του παρανόμου και αντικανονικού κινήματος προς ματαίωσιν της Ιεραρχίας φερόμενος νεοχειροτόνητος Αρχιερεύς Μητροπολίτης Φθιώτιδος κ. Δαμασκηνός, ο εντός του αρχιεπισκοπικού μεγάρου αναμένων μετ’ αγωνίας την διάλυσιν της Ιεραρχίας, βλέπων ότι εβράδυνεν αυτή, χωρίς να κρούση την θύραν της αιθούσης των Συνεδριών, εισήλθε βιαίως και εν καταφανεί εκνευρισμώ απευθυνόμενος προς τον προεδρεύοντα μετά προπετείας πλείστης και χωρίς καν να ζητήση τον λόγον είπε τα εξής: «Δεν μου λέτε, άγιε Προεδρεύων, πώς συνεδριάζετε εφ’ όσον δεν υπάρχει νόμιμος απαρτία;»».
Ο Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιος ακούγοντας με κατάπληξη «την ιταμότητα του διαληφθέντος Μητροπολίτου και μη δυνάμενος να υποφέρω την τοιαύτην συμπεριφοράν του παρεκραπέντος ηγέρθην και είπων τα εξής: «ιδού, ιδού ο πρωτεργάτης του πραξικοπήματος, ο οποίος ως χωροφύλαξ μάς επιπλήττει διά την αταξίαν μας και επιχειρεί να μας ανακαλέσει στην τάξιν»». Ο Μητροπολίτης Φθιώτιδος εξερράγη και γρονθοκόπησε τον Ελευθερουπόλεως, ο οποίος τον κατήγγειλε στο σώμα της Ιεραρχίας.
Σήμερα, 38 χρόνια μετά, οι πρωταγωνιστές εκείνου του επεισοδίου δεν ζουν πια. Το επεισόδιο είναι γνωστό σε όλους του αρχιερείς. Οπως γνωστός για τον ασυμβίβαστο χαρακτήρα του και για την κριτική που ασκούσε στους εκάστοτε Αρχιεπισκόπους παραμένει πάντα ο Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιος (Νικολάου)…
