Ο θάνατος του Κώστα Παπαδόπουλου στις φυλακές θύμισε ότι οι χουντικοί δεν υπόκεινται μόνο στον νόμο της βιολογικής φθοράς αλλά και της πολιτικής εξαφάνισης. Είκοσι πέντε χρόνια μετά την κατάρρευση της χούντας η δικτατορία βρίσκεται στο απόλυτο πολιτικό περιθώριο. Αν σήμερα ένα νέο παιδί ρωτούσε να του δείξουν «έναν χουντικό», είναι αμφίβολο αν θα έβρισκε λίγες δεκάδες άτομα που να αυτοαναγνωρίζονται με αυτό τον χαρακτηρισμό.


Αν το ίδιο παιδί ζητούσε να του υποδείξουν «έναν αντιστασιακό», θα βρισκόταν στα όρια του θαύματος των άρτων του Ιησού: όσο σπάνιο ήταν το είδος την περίοδο ’67-’74 τόσο αναπτύχθηκε ραγδαία με τη μεταπολίτευση, ώστε ο σημερινός νέος να απορεί πώς άραγε διατηρήθηκε ένα καθεστώς επί επτά χρόνια, την ώρα που δεκάδες χιλιάδες αγωνιστές έδιναν καθημερινά σκληρό αγώνα για την ανατροπή του.





Στις 29 Αυγούστου του 1975, έπειτα από την ολοκλήρωση της άσκησης «Πτολεμαίος» ­ της μεγαλύτερης ως τότε στα στρατιωτικά χρονικά της χώρας ­, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, μιλώντας προς τους 1.000 αξιωματικούς οι οποίοι είχαν συμμετάσχει, είπε μια φράση που την επομένη έγινε πρωτοσέλιδος τίτλος των εφημερίδων: «Οταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια δεσμά». Με τον τρόπο αυτό ο τότε πρωθυπουργός επεδίωκε να κατευνάσει την αντιπολίτευση, η οποία είχε θορυβηθεί από την πρόθεση της κυβέρνησης να μετατρέψει σε ισόβια κάθειρξη τη θανατική ποινή που είχε επιβληθεί στους τρεις αρχηγούς του απριλιανού πραξικοπήματος. Είχε περάσει μόλις ένας χρόνος από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Πριν από έξι μήνες, την 21η Φεβρουαρίου, είχε εκδηλωθεί απόπειρα πραξικοπήματος. Η εποχή της μεταπολίτευσης μόλις άρχιζε και η Δημοκρατία ήταν ακόμη εύθραυστη…


* Ομοιότητες και διαφορές


Ηταν μια εποχή διαφορετική: Οι εφημερίδες είχαν 10 σελίδες ενώ οι κυριακάτικες εκδόσεις 20. Οι οικονομικές στήλες μετά βίας απλώνονταν σε μία σελίδα, την προτελευταία. Το «Μινιόν» διαφήμιζε «πουκάμισο καρουδάκι Ιταλίας, σύμμικτον, 365 δρχ.» ­ τα Lacoste ήταν ακριβά, κόστιζαν 1.000 δρχ. Ληστές ­ σε «στυλ Βενάρδου», έγραφαν οι εφημερίδες ­ χτυπούσαν το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο στα Πατήσια και έφευγαν πλουσιότεροι κατά 52.900 δρχ. Ο κ. Δημήτρης Κοντομηνάς δημοσίευε πληρωμένη καταχώρηση για να ανακοινώσει πανηγυρικά ότι η εταιρεία του ήταν πρώτη στις ασφάλειες ζωής με 65 εκατ. δρχ. ­ δεύτερη η Εθνική με 37. Ενώ κάποιοι έγραφαν ακατανόητα και απίστευτα πράγματα ­ ότι το 1985 15 εκατομμύρια Ιάπωνες θα χρησιμοποιούν στο σπίτι τους «ηλεκτρονικό διερευνητή» (έτσι λεγόταν τότε το PC…). Αλλά και τόσο ίδια, από μια άλλη πλευρά: «Η Τουρκία δεν θέλει να λυθεί το Κυπριακό», «Αιτία πολέμου η επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδος δηλώνει ο Ντεμιρέλ», έγραφαν οι εφημερίδες.


* Η δίκη και η απόφαση


Εκείνο το καλοκαίρι δεν ήταν τόσο ζεστό όσο έχουμε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια. Αλλά η ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα των γυναικείων φυλακών Κορυδαλλού είχε εξοπλισθεί ακόμη και με «σύγχρονα μηχανήματα ψυχρού αέρος», καθώς τη Δευτέρα 28 Ιουλίου 20 αξιωματικοί επρόκειτο «εν ονόματι του ελληνικού λαού» να καθήσουν στο εδώλιο, για να αρχίσει η δίκη των πρωταιτίων του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου.


Η δίκη τους κράτησε 25 ημέρες, προκαλώντας οργή στην κοινή γνώμη για την αδιάφορη ως περιφρονητική στάση των πραξικοπηματιών προς το δικαστήριο αλλά και θυμηδία. Θυμηδία όχι μόνο διότι ο λαός, βγαίνοντας από τον «γύψο» της δικτατορίας, είχε ανάγκη να γελάσει εις βάρος εκείνων που μέχρι πρότινος φοβόταν, αλλά διότι βοηθούσαν και οι ίδιοι οι χουντικοί. Παροιμιώδεις, για παράδειγμα, έχουν μείνει οι σκοτεινές φράσεις του «αδελφού Στέλιου» («Είμαι παρών – απών», «Εγώ είμαι η Επιτροπή πάντων» κ.ά.), των οποίων η ερμηνεία θεωρείται ακόμη και σήμερα δυσκολότερη και από τα σωζόμενα αποσπάσματα του Ηρακλείτου…


Η απόφαση αναγνώστηκε από τον πρόεδρο του Πενταμελούς Εφετείου, Ι. Ντεγιάννη, στη 1.10 το μεσημέρι του Σαββάτου 23 Αυγούστου. Θάνατος (μετριάστηκε σε ισόβια) για τους αρχηγούς Γ. Παπαδόπουλο, Στ. Παττακό και Ν. Μακαρέζο. Ισόβια κάθειρξη στους Γρ. Σπαντιδάκη, Γ. Ζωιτάκη, Οδ. Αγγελή, Δ. Ιωαννίδη, Ι. Λαδά, Α. Λέκκα, Ν. Ρουφογάλη, Κ. Παπαδόπουλο και Μ. Μπαλόπουλο. Από 25 χρόνια στους Στ. Καραμπέρη, Ν. Γκαντώνα, Ε. Τσάκα, Ν. Ντερτιλή και Γ. Κωνσταντόπουλο. Τέλος, 18 χρόνια στον Δ. Σταματελόπουλο. Δύο από τους 20, ο Κ. Καρύδας και ο Αλ. Χατζηπέτρος, αθωώθηκαν. Μολονότι οι περισσότεροι κατόρθωσαν να τηρήσουν τα προσχήματα, η απόφαση τους κλόνισε. Οι δημοσιογράφοι είδαν τον Σπαντιδάκη να λέει κλαίγοντας στον Σταματελόπουλο ότι δεν είναι δυνατόν να μείνει στη φυλακή για όλη του τη ζωή. «Μου είναι κι εμένα αδιανόητο», απαντούσε εκείνος, προσπαθώντας να παρηγορήσει τον γηραιό στρατηγό.


* Πέθαναν στη φυλακή


Τα 24 χρόνια που πέρασαν από τότε έδειξαν ότι ­ αδιανόητο ή μη ­ για ορισμένους ήταν πραγματικότητα. Οπως για τον αδελφό του Γ. Παπαδόπουλου, Κωνσταντίνο, ο οποίος την προπερασμένη Κυριακή, 10 ημέρες πριν από την επέτειο του πραξικοπήματος, πέθανε από καρδιακό επεισόδιο στο κελί του στον Κορυδαλλό. Ηταν 78 ετών και είχε ακολουθήσει πιστά τον αδελφό του σε όλα του τα βήματα ­ από τη συμμετοχή του στη διαβόητη οργάνωση «Χ» την περίοδο της Κατοχής, ως την επταετία. «Ητο ενάρετος κατά πάντα και απόδειξις ότι τον πήρε ο αναστάς Θεός μαζί του την ημέρα που ανεστήθη, πρωί πρωί» εδήλωσε ο 87χρονος σήμερα Στ. Παττακός (με τη γνώση προφανώς του θνητού που διατηρεί ειδική σχέση με τον Θεό…). Μόνο άλλοι δύο είχαν την ίδια τύχη με τον Κ. Παπαδόπουλο: ο Αγγελής, που αυτοκτόνησε στο κελί του περί τα μέσα της περασμένης δεκαετίας, και ο Μπαλόπουλος, ο οποίος, όπως είπε νομικός που γνωρίζει καλά την υπόθεση, «έσκασε, την ίδια νύχτα που άκουσε από την τηλεόραση για την αθώωση του συγκατηγορουμένου του, Παπαζαφειρόπουλου» (για τη δυσώδη υπόθεση της δωροληψίας από κρεατεμπόρους).


* Οι ένοικοι του Κορυδαλλού


Στο σπίτι τους, όπου κατάφεραν να επιστρέψουν κάνοντας χρήση των διατάξεων του Ποινικού Κώδικα περί ανηκέστου βλάβης, έχουν πεθάνει οι Γρ. Σπαντιδάκης, Γ. Ζωιτάκης, Α. Λέκκας, Ν. Γκαντώνας, Στ. Καραμπέρης. Στο σπίτι τους επίσης, αλλά εν ζωή, ευρίσκονται οι Στ. Παττακός, Ν. Μακαρέζος, Ι. Λαδάς, Ν. Ρουφογάλης, και αυτοί λόγω προβλημάτων υγείας. Το ίδιο ισχύει και για τους Δ. Σταματελόπουλο, Γ. Κωνσταντόπουλο και Ε. Τσάκα, με τη διαφορά ότι ο πρώτος απολύθηκε υφ’ όρον ενώ οι δύο άλλοι αφού εξέτισαν την ποινή τους. Οσο για τον ηγέτη του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, εδώ και 32 μήνες ευρίσκεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας στην Εντατική του Γενικού Λαϊκού.


Μόνοι ένοικοι του Κορυδαλλού έχουν απομείνει πλέον ο άλλοτε σωματώδης Ν. Ντερτιλής, ο οποίος εξακολουθεί να ασκείται καθημερινώς «παίρνοντας κάμψεις» (αυτοτιμωρούμενος ενδεχομένως…) και ο «αόρατος δικτάτωρ» Δ. Ιωαννίδης. Ο άνθρωπος που κάποτε προσπάθησε να κάνει τους Ελληνες «φυτά» σήμερα περνά τις ώρες του σκαλίζοντας τον κήπο του Κορυδαλλού…