Πριν από 43 ακριβώς χρόνια, στις 9 Μαρτίου 1956, στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας εκτυλίχθηκε ένα πολιτικό θρίλερ ανάλογο με αυτό που εγράφη πριν από έναν περίπου μήνα στο διεθνές αεροδρόμιο της Κένυας με την παράδοση στις μυστικές υπηρεσίες της Τουρκίας του ηγέτη του ΡΚΚ Αμπντουλάχ Οτσαλάν: το απόγευμα της 9ης Μαρτίου 1956, όταν ο Αρχιεπίσκοπος της Κύπρου Μακάριος κατευθυνόταν στο αεροδρόμιο για να επιβιβαστεί σε αεροπλάνο της ΤΑΕ που θα τον μετέφερε στην Αθήνα, όπου θα συναντούσε τον νεοεκλεγέντα πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή, συνελήφθη από βρετανούς αξιωματικούς, οδηγήθηκε σε στρατιωτικό αεροδρόμιο της Κυρήνειας, επιβιβάστηκε διά της βίας σε ένα αεροσκάφος της RAF και «πέταξε» για το νησί Μαχέ των Σεϋχελλών.



Η σύλληψη και εκτόπιση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου πριν από μισό σχεδόν αιώνα και η απαγωγή πριν από έναν περίπου μήνα από τις μυστικές υπηρεσίες της Κένυας του Αμπντουλάχ Οτσαλάν και η εν συνεχεία παράδοσή του στην Τουρκία εκ πρώτης όψεως δεν έχουν τίποτε κοινό μεταξύ τους ­ εκτός βεβαίως από την ίδια μεθοδολογία που, όπως αποδεικνύεται, ακολούθησαν και στις δύο περιπτώσεις οι μυστικές υπηρεσίες τόσο της Κένυας (ή των ΗΠΑ) όσο και της άλλοτε καταρρέουσας Βρετανίας. Κι όμως η εκτόπιση του Μακαρίου στις Σεϋχέλλες υπήρξε «σημείο αναφοράς» στην περιπέτεια του κούρδου ηγέτη. Και αυτό για τον απλούστατο λόγο ότι το σχέδιο για τη φυγάδευση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν από την Ελλάδα ήταν εμπνευσμένο από το ταξίδι του Μακαρίου, πριν από 43 ακριβώς χρόνια, προς τις Σεϋχέλλες, έστω κι αν δεν στάθηκε ποτέ δυνατόν να υλοποιηθεί, αφού οι αρχές της Κένυας πρόδωσαν την υπόθεση. Με άλλα λόγια, κάποιοι ήθελαν ο κούρδος ηγέτης να ακολουθήσει τους «δρόμους του Μακαρίου».


* Το σενάριο και το σκηνικό του


Η υπόθεση κάλλιστα μπορούσε να έχει τη μορφή κινηματογραφικού σεναρίου:


* Φεβρουάριος 1956, η Ελλάδα ζει έναν ακόμη προεκλογικό πυρετό. Αυτή τη φορά στην πολιτική σκηνή αναδεικνύεται ένα νέο πρόσωπο, ο Κ. Καραμανλής, ο οποίος με τη βοήθεια των Ανακτόρων και των Αμερικανών είχε κατορθώσει να κυριαρχήσει στον συντηρητικό χώρο. Η ΕΡΕ, το κόμμα που είχε ιδρύσει λίγο νωρίτερα, στην εκλογική αναμέτρηση της 19ης Φεβρουαρίου 1956, αν και αναδεικνύεται μειοψηφία στο εκλογικό σώμα, αφού έλαβε μόλις το 47,38% των ψήφων έναντι 48,15% της Δημοκρατικής Ενωσης, κατακτά την πλειοψηφία στη Βουλή χάρη στο ισχύον εκλογικό σύστημα, το «τριφασικό», όπως ονομαζόταν χαρακτηριστικά, από τα κόμματα της αντιπολίτευσης.


* Το Κυπριακό βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο λόγω των συνομιλιών Μακαρίου-Χάρντιγκ που είχαν ξαναρχίσει στις 2 Ιανουαρίου 1956 με αντικείμενο την αυτοδιάθεση του νησιού. Μία ημέρα προτού ορκιστεί η κυβέρνηση της ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή, στις 28 Φεβρουαρίου 1956, φθάνει στη Λευκωσία ο βρετανός υπουργός Αποικιών Λένοξ Μπόιντ, ο οποίος συναντάται με τον Μακάριο. Η συνάντηση απέβη άκαρπη αφού υπήρξε διαφωνία και στα τρία κρίσιμα θέματα που άπτοντο της αυτοδιάθεσης της Κύπρου: στη χορήγηση γενικής αμνηστίας, στα θέματα εσωτερικής ασφαλείας και στη σύνθεση της νέας Βουλής της ανεξάρτητης Κύπρου. Το ναυάγιο των συνομιλιών Μακαρίου-Χάρντιγκ, που ερμηνεύθηκε από πολλούς ως προσχεδιασμένη ενέργεια, καθώς η καλή θέληση που επεδείκνυαν ως τότε οι Βρετανοί για την επίλυση του Κυπριακού είχε σχέση με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, ήταν η αρχή της περιπέτειας του Αρχιεπισκόπου.


* Το απόγευμα της 9ης Μαρτίου 1956, καθ’ οδόν προς το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, από όπου θα έπαιρνε το αεροπλάνο, ο «τρομοκράτης», όπως απεκαλείτο από τους Βρετανούς και τους Τούρκους, Μακάριος συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται στις Σεϋχέλλες. Μαζί του εκτοπίζονται ο Μητροπολίτης Κυρήνειας Κυπριανού, ο παπάς Σταύρος Παπαγαθαγγέλου και ο δημοσιογράφος Πολύκανδρος Ιωαννίδης. Εκεί θα παραμείνουν ως τις 28 Μαρτίου 1957, οπότε ο Λένοξ Μπόιντ θα ανακοινώσει στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι η βρετανική κυβέρνηση αποφάσισε να τους απελευθερώσει. Ο Αρχιεπίσκοπος που μπορούσε να φύγει από το Μαχέ και να μεταβεί οπουδήποτε ήθελε πλην της Κύπρου επιβιβάστηκε στο τάνκερ του Ωνάση «Ολύμπικ Θάντερ», το οποίο στις 17 Απριλίου 1957 τον αποβίβασε στην Ελλάδα.


* Οι ομοιότητες και οι διαφορές


Τι σχέση έχει αυτή η ιστορία με την περιπέτεια του ηγέτη του ΡΚΚ Αμπντουλάχ Οτσαλάν 43 χρόνια μετά στην Κένυα; Κατ’ αρχήν, και οι δύο ιστορίες διαδραματίστηκαν σε μια παρόμοια πολιτική ατμόσφαιρα: οι Κύπριοι την εποχή του Μακαρίου διεξήγαγαν έναν απελευθερωτικό αγώνα απέναντι στην αγγλική κυριαρχία, όπως ακριβώς και σήμερα οι Κούρδοι εναντίον της τουρκικής θηριωδίας. Δεύτερον, και το κυριότερο, διατηρούν το ίδιο σημείο αναφοράς: τις Σεϋχέλλες. Η διαφορά είναι ότι η εκτόπιση του Μακαρίου στις Σεϋχέλλες, που πραγματοποιήθηκε διά της βίας, ολοκληρώθηκε ενώ αυτή του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, που έγινε προσπάθεια να πραγματοποιηθεί με τη θέλησή του, απέτυχε, αφού το ταξίδι του, όπως αποδεικνύεται, τελείωσε στην Κένυα. Το γιατί είναι μια άλλη ιστορία για την οποία απάντηση δεν μπορεί (ή καλύτερα δεν επιθυμεί) να δώσει ούτε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών κ. Θ. Πάγκαλος, ο οποίος διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτήν.


Τι θέλω να πω; Κατ’ αρχήν, η δικαστική διερεύνηση άφησε στο… απυρόβλητο ­ όπως εξάλλου ήταν φυσικό ­ αυτή την πλευρά της υπόθεσης. «Το Βήμα» εδώ και 15 ημέρες, προτού ακόμη δημοσιοποιηθεί η έκθεση Κωστούλα, είχε αποκαλύψει ότι ο τελικός προορισμός του ηγέτη του ΡΚΚ ήταν οι Σεϋχέλλες. Μάλιστα είχε γράψει ότι στο σχέδιο που είχε καταρτιστεί είχαν λάβει μέρος και τρεις ελληνοκύπριοι επιχειρηματίες.


* Ο αφανής ρόλος των επιχειρηματιών


Από αυτούς ο ένας ήταν ο «άνθρωπος του Οτσαλάν», που τον ακολουθούσε σε όλες τις περιπλανήσεις του ανά την Ευρώπη από την ημέρα της αναχώρησής του από τη Συρία, ο δεύτερος ήταν ο «Κ. Πάνος», ο οποίος, όπως αναφέρεται και στην έκθεση Κωστούλα, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο κατά την παραμονή του κούρδου ηγέτη στην Κένυα, και ο τρίτος ήταν το «αφανές πρόσωπο» που διατηρεί ισχυρά επιχειρηματικά και πολιτικά συμφέροντα στις Σεϋχέλλες. Και τα τρία αυτά «πρόσωπα» είχαν έναν κοινό παρονομαστή: δραστηριοποιήθηκαν για τη φυγάδευση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν ακολουθώντας τους «δρόμους του Μακαρίου» πριν από 43 χρόνια προς τις Σεϋχέλλες, οι οποίοι δεν υπήρξαν απλώς ένα «δυσάρεστο διάλειμμα» στην πολύκροτη ιστορία του Αρχιεπισκόπου.


Και εξηγούμαι: κατ’ αρχήν οι Σεϋχέλλες, χάρη στις προσωπικές προσπάθειες του Μακαρίου, έγιναν ένας προνομιακός επιχειρηματικός χώρος για τους κύπριους επιχειρηματίες. Οταν ο Αρχιεπίσκοπος ανέλαβε τα ηνία της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι Σεϋχέλλες, πρώην βρετανική αποικία που ανεξαρτητοποιήθηκε το 1976 και στις οποίες άρχισε να λειτουργεί η πολυκομματική δημοκρατία μόλις το 1993, απέκτησαν, λόγω συναισθηματικής ­ και όχι μόνο ­ φόρτισης, ένα αυξημένο ενδιαφέρον για τους επιχειρηματίες του νησιού. Σε αυτό επενέργησαν θετικά δύο κυρίως λόγοι: ο πρώτος ήταν το προσωπικό ενδιαφέρον του Μακαρίου (η κυπριακή κυβέρνηση αγόρασε ακόμη και το σπίτι στο οποίο είχε εκτοπιστεί το 1956, ενώ ο ίδιος συνέβαλε ακόμη και στον εκχριστιανισμό των κατοίκων της περιοχής) και ο δεύτερος οι δυνατότητες δημιουργίας τουριστικών επιχειρήσεων στα 115 νησιά του κράτους των Σεϋχελλών. Ετσι, λοιπόν, δημιουργήθηκε ένα ισχυρό λόμπι ελληνοκυπρίων επιχειρηματιών που είχαν ενδιαφέροντα στις Σεϋχέλλες.


Το λόμπι αυτό δραστηριοποιήθηκε με την υπόθεση Οτσαλάν. Η ιδέα για τη μετάβαση του κούρδου ηγέτη στις Σεϋχέλλες «ρίχθηκε» εντελώς φυσικά όταν η παραμονή του στην Ευρώπη, που αποτελούσε προσωπική του επιθυμία, απεδείχθη ατελέσφορη. Οι σχετικές διαπραγματεύσεις με το υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας, όμως, άρχισαν όταν ο ηγέτης των Κούρδων μετά τη για δεύτερη φορά περιπλάνησή του στη Ρωσία επανήλθε στην Ελλάδα, υποβοηθούντων του αντιπλοιάρχου Ναξάκη και του φιλοκουρδικού λόμπι στην Αθήνα. Πρόσωπο-κλειδί σε αυτές τις επαφές υπήρξε ένας ελληνοκύπριος επιχειρηματίας ο οποίος διατηρεί ισχυρές πολιτικές επαφές αφενός με το καθεστώς των Σεϋχελλών και αφετέρου με παράγοντες του υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας. Το περίεργο όμως της υπόθεσης είναι ότι η αποστολή αυτή εστέφθη από πλήρη επιτυχία καθώς οι αρχές των Σεϋχελλών συμφώνησαν να χορηγήσουν πολιτικό άσυλο στον Αμπντουλάχ Οτσαλάν.


Περί του αληθές ομιλεί και η έκθεση Κωστούλα. «Κ. Πάνος», αναφέρει, «συναντήθηκε με ΕΥΠ σε Αθήνα. Κατόπιν οδηγιών ΕΥΠ επεκοινώνησε με Σεϋχέλλες και είχε θετική ανταπόκριση. Αρμόδιοι Σεϋχελλών δέχονται φιλοξενήσουν και δώσουν διαβατήριο σε Οτσαλάν, του οποίου όμως αγνοούν ταυτότητα. Κ. Πάνος υποστηρίζει ότι Σεϋχέλλες ζητούν 15 εκατ. δολάρια και ότι ήδη κ. Αριστείδου προσπαθεί εξασφαλίσει κάποιο ποσό ως προκαταβολή και, εν συνεχεία, αναχωρήσει για Σεϋχέλλες».


* Γιατί δεν έγινε το ταξίδι


Το γιατί το ταξίδι αυτό δεν ολοκληρώθηκε είναι μια άλλη ιστορία. Γεγονός όμως είναι ότι οι ερασιτεχνικοί χειρισμοί γύρω από αυτή την υπόθεση, που είχαν ως επακόλουθο την παράδοση ουσιαστικά του Οτσαλάν στη ΜΙΤ, είχαν ακόμη ένα επακόλουθο: έθεσαν σε σοβαρή δοκιμασία τις γέφυρες που έκτισε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος με τις Σεϋχέλλες, τον τόπο εκτοπισμού του, που κατόρθωσε να τον μετατρέψει σε επιχειρηματικό βασίλειο για την Κύπρο. Είναι χαρακτηριστικό ότι υψηλότατο στέλεχος της κυπριακής κυβέρνησης, την παραμονή ακόμη της σύλληψης του Οτσαλάν, θεωρούσε βέβαιη την αποδοτική λειτουργία αυτού του καναλιού. «Ο ηγέτης των Κούρδων αυτή τη στιγμή θα πηγαίνει στον τόπο του εκτοπισμού του Μακαρίου» εκμυστηρευόταν σε συνομιλητή του την Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 1999 το βράδυ. Ηταν λίγες μόνο ώρες προτού ο κούρδος ηγέτης επιβιβαστεί στο ιδιωτικό λίαρ τζετ για την Τουρκία. Τι απέγιναν όμως οι επιχειρηματίες που ενεπλάκησαν στην υπόθεση; Ο ένας από αυτούς αναγκάστηκε να αλλάξει ταυτότητα, διεύθυνση και χώρα παραμονής. Και αυτό διότι εδώ και αρκετό καιρό έχει αναδειχθεί σε υπ’ αριθμόν 1 υποψήφιο θύμα της ΜΙΤ. Ο άλλος κρύβεται ελπίζοντας ότι η ταυτότητά του δεν θα αποκαλυφθεί ποτέ. Ισως. Οι «δρόμοι του Μακαρίου» προς τις Σεϋχέλλες πράγματι δεν είναι ασφαλείς.