Σε ένα κλειστό (σχετικώς, αφού ολοένα και μεγαλώνει) «κλαμπ» μπήκε πριν από κάποιες ημέρες ένα ταπεινό τροπικό ψαράκι, εκπλήσσοντας τους επιστήμονες. Πρόκειται για το «κλαμπ» των ζώων που έχουν την ικανότητα να περνούν το «τεστ του καθρέφτη», ήτοι να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους όταν βρίσκονται ενώπιος ενωπίω με το είδωλό τους. Επί μακρόν πιστευόταν ότι η αυτοαναγνώριση αποτελεί ανθρώπινο προνόμιο, δείγμα ανώτερης ευφυΐας. Ωστόσο πειράματα που έχουν διεξαχθεί κατά καιρούς έχουν δείξει ότι το «ανθρώπινο» αυτό «προνόμιο» δεν είναι ούτε προνόμιο ούτε αποκλειστικώς ανθρώπινο, αφού ο άνθρωπος το μοιράζεται με τους μεγάλους πιθήκους αλλά και με ελέφαντες, δελφίνια, όρκες, καρακάξες, ακόμα και με τα μυρμήγκια! Και τώρα, για πρώτη φορά μπαίνει και ένα ψάρι στη λίστα των ευφυών… προνομιούχων. Αν και το «τεστ του καθρέφτη» έχει δεχθεί πυρά σχετικά με την επιστημονική αξία και εγκυρότητά του (διαβάστε παρακάτω το γιατί), το σίγουρο είναι πως, παρά τα όποια μειονεκτήματά του, αποδεικνύει αυτό που δεν πρέπει να ξεχνούμε αν θέλουμε πράγματι να θεωρούμαστε… έξυπνοι: ότι εμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε τόσο μοναδικοί και ανώτεροι όλων των άλλων «συγκατοίκων» μας σε αυτόν τον πλανήτη, στους οποίους πολλές φορές φερόμαστε «απάνθρωπα» στο όνομα της ανωτερότητάς μας. Για να «κλέψουμε» τον γνωστό πρωτευοντολόγο Φρανς ντε Βάαλ, πρέπει να αναρωτηθούμε «αν εμείς οι άνθρωποι είμαστε τελικώς αρκετά έξυπνοι ώστε να γνωρίζουμε πόσο έξυπνα είναι τα ζώα». Ας το σκεφτούμε την επόμενη φορά που θα κοιταχτούμε στον καθρέφτη…
Από μικροί στα «βάσανα»
Τα περισσότερα παιδιά, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις και τις μελέτες ψυχολόγων, είναι σε θέση να περάσουν το «τεστ του καθρέφτη» στην ηλικία των 18-24 μηνών. Ωστόσο υπάρχει ένα μεγάλο «αλλά», το οποίο θέτει σε αμφισβήτηση το ίδιο το τεστ. Η συντριπτική πλειονότητα των μελετών που έχουν γίνει μέχρι σήμερα αφορά παιδιά των δυτικών χωρών, τα οποία είναι εξοικειωμένα από την αρχή της ζωής τους με αντικείμενα όπως ο καθρέφτης. Οταν όμως ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Simon Fraser στον Καναδά μελέτησαν παιδιά στην Κένυα, ανακάλυψαν ότι μόλις δύο στα 82 ήταν σε θέση να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη, ακόμα και στην ηλικία των έξι ετών. Αντίστοιχες μελέτες τόσο των επιστημόνων του Simon Fraser όσο και άλλων ομάδων έδειξαν ότι κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στα παιδιά άλλων πληθυσμών που δεν ανήκουν στη Δύση, όπως των νησιών Φίτζι, του Περού και της Ζάμπια. Το ερώτημα που προκύπτει είναι εύλογο: Μπορεί τα παιδιά αυτά να μην αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη, όμως πρόκειται για παιδιά με πλήρη συνείδηση του εαυτού τους, παιδιά που κανένας δεν μπορεί να πει ότι είναι λιγότερο έξυπνα από τα παιδιά της Δύσης. Αρα τελικά φταίνε τα παιδιά ή το τεστ;
Happy κοκεταρία
Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2006 στην επιθεώρηση «PNAS» από τον Τζόσουα Πλότνικ σε συνεργασία με τον γνωστό ολλανδό πρωτευοντολόγο Φρανς ντε Βάαλ και η οποία διεξήχθη σε τρεις ασιατικούς ελέφαντες στον Ζωολογικό Κήπο του Μπρονξ στη Νέα Υόρκη έδειξε ότι τα ζώα, όταν τοποθετήθηκε απέναντί τους ένας μεγάλος καθρέφτης, άρχισαν να επεξεργάζονται το είδωλό τους και να ανοίγουν το στόμα τους για να δουν τι είχε μέσα! Οι ελέφαντες προσπαθούσαν επίσης να ανακαλύψουν τι κρυβόταν πίσω από τον καθρέφτη, γεγονός που μαρτυρούσε ότι αντιλαμβάνονταν πως ο καθρέφτης δεν αποτελούσε προέκταση του χώρου τους αλλά ένα «φυτεμένο» αντικείμενο. Ωστόσο μόνο ένας από τους ελέφαντες, η Happy, πέρασε το «τεστ του σημαδιού»: ήταν η μόνη που όταν τοποθετήθηκε με μπογιά μια κόκκινη βούλα στο κεφάλι της προσπάθησε κοιτώντας το είδωλό της στον καθρέφτη να την αγγίξει με την προβοσκίδα της.
Επίμονη εξέταση εαυτού
Θαλάσσια θηλαστικά όπως τα δελφίνια και οι όρκες έχουν επίσης λάβει το «μετάλλιο» της αυτοαναγνώρισης στον καθρέφτη. Μόνο που στην περίπτωσή τους το… σκηνικό των πειραμάτων έπρεπε να στηθεί λίγο διαφορετικά.
Το 2001 δύο ρινοδέλφινα εκτέθηκαν σε ανακλαστικές επιφάνειες (ουσιαστικώς τεράστιους καθρέφτες) αφού προηγουμένως είχαν «μαρκαριστεί» με μαύρο μελάνι. Το πείραμα επαναλήφθηκε χωρίς να τοποθετηθεί σημάδι στα δελφίνια. Οπως προέκυψε, όταν τα ρινοδέλφινα είχαν επάνω τους το μαύρο σημάδι, περνούσαν πολύ περισσότερη ώρα μπροστά στην επιφάνεια στην οποία έβλεπαν το είδωλό τους ενώ κινούνταν και πολύ πιο γρήγορα προς την επιφάνεια για να εξετάσουν προσεκτικά τον εαυτό τους σε σύγκριση με όταν δεν έφεραν επάνω τους το σημάδι. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η ικανότητα αυτοαναγνώρισης που παρατηρήθηκε στα ρινοδέλφινα πηγάζει από τον σχετικώς μεγάλο εγκέφαλό τους και τις προχωρημένες γνωστικές ικανότητες που επιδεικνύουν (ωστόσο δεν διαθέτουν όλα τα δελφίνια τόσο μεγάλο εγκέφαλο).
Πείραμα που δημοσιεύθηκε το 2001 στην επιθεώρηση «Behavioural Processes», η οποία παρουσιάζει μελέτες σχετικά με τη συμπεριφορά των ζώων, έδειξε ότι και οι όρκες, οι φάλαινες-δολοφόνοι, μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους όταν κοιτάζουν το είδωλό τους. Στο συγκεκριμένο πείραμα χρησιμοποιήθηκε ίδιου τύπου τεστ με εκείνο που εφαρμόστηκε στα δελφίνια. Οπως τα δελφίνια, έτσι και οι όρκες οι οποίες είχαν «σημαδευτεί» με μελάνι προσπαθούσαν συνεχώς να τσεκάρουν το σημάδι τους στις μεγάλες ανακλαστικές επιφάνειες που είχαν απέναντί τους. Πηδούσαν, έστριβαν το σώμα τους, πλησίαζαν τους καθρέφτες, αντιδρώντας στο σημάδι που τους είχε τοποθετηθεί σαν να περίμεναν ότι η εικόνα τους έπρεπε να μοιάζει διαφορετική.
Τι είναι το «τεστ του καθρέφτη»
Το «τεστ του καθρέφτη» είναι μια συμπεριφορική τεχνική που αναπτύχθηκε το 1970 από τον αμερικανό εξελικτικό ψυχολόγο Γκόρντον Γκάλοπ σε μια προσπάθεια να προσδιοριστεί αν άλλα ζώα εκτός του ανθρώπου έχουν την ικανότητα της οπτικής αναγνώρισης του εαυτού τους. Ωστόσο, η έμπνευση για την ανάπτυξη του τεστ πηγαίνει πίσω στον 19ο αιώνα και αφορά μια ιστορία σχετικά με τον Κάρολο Δαρβίνο. Το 1838 λοιπόν ο Δαρβίνος, ένας νέος και ελάχιστα γνωστός βιολόγος εκείνη την εποχή, σε μια επίσκεψή του στον Ζωολογικό Κήπο του Λονδίνου παρατήρησε έναν ουραγκοτάγκο με το όνομα Τζένι που έπαιζε με έναν καθρέφτη. Η Τζένι ήταν ενθουσιασμένη με τον καθρέφτη: τον περιεργαζόταν, τον φιλούσε, του έκανε γκριμάτσες. Το ερώτημα λοιπόν άρχισε να στριφογυρίζει στο μυαλό του Δαρβίνου: τι έβλεπε ο ουραγκοτάγκος στον καθρέφτη και – πολύ σημαντικό – αναγνώριζε σε αυτόν τον εαυτό του; Και – το σημαντικότερο όλων – αν αναγνώριζε τον εαυτό του, πώς θα μπορούσαμε να το αποδείξουμε;
Την απάντηση στο τελευταίο ερώτημα προσπάθησε να δώσει ο Γκόρντον Γκάλοπ 130 χρόνια αργότερα, ασχολούμενος όμως όχι με ουραγκοτάγκους αλλά με χιμπατζήδες κατά την ανάπτυξη του τεστ του που περιελάμβανε αναισθησία των ζώων, «σημάδεμά» τους με χρώμα σε κάποιο εμφανές σημείο του σώματός τους και στη συνέχεια «συνάντηση» με τον καθρέφτη όταν πια ξυπνούσαν. Αν βλέποντας το είδωλό τους ασχολούνταν με το νέο σημάδι τους, ο Γκάλοπ έκρινε ότι ήταν σε θέση να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους. Οπως χαρακτηριστικά είχε συμπεράνει μετά τη μελέτη του στους χιμπατζήδες, «η αναγνώριση του ειδώλου κάποιου στον καθρέφτη φαίνεται ότι απαιτεί μια μάλλον προχωρημένη μορφή ευφυΐας. Επιπλέον, καθώς η αυτοαναγνώριση της εικόνας στον καθρέφτη μαρτυρεί μια αντίληψη του εαυτού, αυτά τα στοιχεία φαίνεται ότι αποτελούν την πρώτη πειραματική απόδειξη της αυτοαντίληψης σε υποανθρώπινη μορφή».
Εκτοτε το «σημάδεμα» αποτελεί το επίκεντρο του κλασικού τεστ αυτοαναγνώρισης στον καθρέφτη (mirror self-recognition test, MSR). Οι επιστήμονες «σημαδεύουν» το ζώο με λίγο χρώμα ή με ένα αυτοκόλλητο σε κάποιο σημείο του σώματός του που είναι ορατό από το ίδιο (συνήθως το ζώο αναισθητοποιείται προκειμένου να γίνει αυτή η διαδικασία του «σημαδέματος») και στη συνέχεια του δίνουν πρόσβαση σε έναν καθρέφτη. Εάν το ζώο αγγίξει ή περιεργαστεί το σημάδι, αυτό θεωρείται ένδειξη ότι αντιλαμβάνεται πως η αντανάκλαση που βλέπει στον καθρέφτη είναι μάλλλον η δική του παρά ενός άλλου ζώου.
Υπήρξαν πάντως – και συνεχίζουν να υπάρχουν – αντιδράσεις σχετικά με την αξιοπιστία της συγκεκριμένης μεθόδου. Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μια μέθοδο που δεν αποδεικνύει την ικανότητα αυτοαναγνώρισης των ζώων και – πολύ περισσότερο – το ανώτερο επίπεδο ευφυΐας τους. Οπως προκύπτει και από το σημερινό μας το κείμενο, πολύ λίγα είδη μέχρι τώρα έχουν περάσει το κλασικό τεστ MSR. Εκτός όμως του «κλαμπ» της αυτοαναγνώρισης έχουν μείνει ζώα που θεωρούνται ευφυή, όπως αρκετά είδη μαϊμούδων, τα γιγάντια πάντα, οι σκύλοι ή οι θαλάσσιοι ελέφαντες. Δεν είναι λίγοι λοιπόν οι ειδικοί που σημειώνουν ότι πολλά ζώα διαθέτουν την ικανότητα αυτοαναγνώρισης όχι μέσω του καθρέφτη αλλά μέσω άλλων «οδών», όπως μέσω του διαχωρισμού του δικού τους «τραγουδιού» ή της δικής τους μυρωδιάς από εκείνων άλλων ζώων. Σίγουρα πάντως η τελευταία μελέτη για το τροπικό ψαράκι που αναγνωρίζει τον εαυτό του στον καθρέφτη θα αποτελέσει καινούργια τροφή για (επιστημονική) σκέψη και συζήτηση.
Ιπτάμενη ευφυΐα
Πολλά είδη πτηνών έχουν αποτύχει παταγωδώς στο «τεστ του καθρέφτη», μεταξύ των οποίων και κάποια που θεωρείται ότι… πιάνουν πουλιά στον αέρα όπως τα περιστέρια ή οι «λαλίστατοι» αφρικανικοί γκρι παπαγάλοι. Ωστόσο τη χαμένη τιμή των πτηνών αποκατέστησε το 2008 η ευρασιατική καρακάξα (στενή συγγενής του κορακιού): ερευνητές του Πανεπιστημίου Γκαίτε στη Γερμανία έδειξαν ότι δύο πουλιά του είδους με τα ονόματα Γκόλντι και Γκέρτι προσπαθούσαν, όταν τοποθετήθηκε μπροστά τους ένας καθρέφτης, να καθαρίσουν δύο κίτρινες κουκκίδες που είχαν ζωγραφιστεί στον λαιμό τους. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ένα μη θηλαστικό ζώο περνούσε το «τεστ του καθρέφτη» και δεν ήταν παράλογο που τέτοιου είδους πτηνά το πέτυχαν. Και αυτό διότι τα κορακοειδή, στα οποία ανήκουν οι ευρασιατικές καρακάξες, είναι γνωστά για την ευφυΐα τους. Δεν είναι τυχαίο ότι αποκαλούνται «πίθηκοι με φτερά». Να σημειώσουμε ότι μέχρι τη μελέτη του 2008 στις καρακάξες η αυτοαναγνώριση θεωρούνταν ότι έχει την «έδρα» της στον νεοφλοιό του εγκεφάλου – ωστόσο η συγκεκριμένη περιοχή είναι απούσα τόσο στα πτηνά όσο και στα μυρμήγκια. Οι επιστήμονες πιστεύουν πλέον ότι η αυτοαναγνώριση αποτελεί προϊόν «συγκλίνουσας εξέλιξης», κατά την οποία άσχετοι μεταξύ τους οργανισμοί κάτω από παρόμοιες εξελικτικές πιέσεις αποκτούν παρόμοιες συμπεριφορές και χαρακτηριστικά, καταλήγοντας όμως σε αυτά μέσω διαφορετικών οδών και μηχανισμών.
Ξύνοντας μπλε κουκκίδες
Μια – αμφιλεγόμενη είναι η αλήθεια – βελγική μελέτη του 2015 έδειξε ότι και τα μυρμήγκια αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη! Συγκεκριμένα εξετάστηκαν μυρμήγκια τριών ειδών – επρόκειτο για τα Myrmica sabuleti, Myrmica rubra και Myrmica ruginodis. Οι ερευνητές έβαλαν με μπλε χρώμα μικρές τελείες στο επιστόμιο των εντόμων (στο κάτω μέρος του «προσώπου» τους) και όταν έβαλαν μπροστά τους έναν καθρέφτη παρατήρησαν ότι 23 από τα 24 μυρμήγκια έξυναν τις μπλε κουκκίδες. Ακόμα όμως και όταν τα μυρμήγκια δεν ήταν «σημαδεμένα», στο σύνολό τους ακουμπούσαν τον καθρέφτη με τα πόδια, τις κεραίες και το στόμα τους. Με δεδομένο ότι τα τρία είδη μυρμηγκιών που μελετήθηκαν έχουν περιορισμένη όραση, οι επιστήμονες θεωρούν πως πρέπει να διεξαχθούν αντίστοιχες μελέτες σε άλλα είδη που διαθέτουν πολύ καλύτερη όραση, αλλά επίσης και σε μέλισσες.
Μας μοιάζουν σε όλα
Ουραγκοτάγκοι
Ενας ουραγκοτάγκος σε αιχμαλωσία, η Τζένι, ήταν εκείνος που με τα παιχνίδια του μπροστά σε έναν καθρέφτη έβαλε για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα στο μυαλό του Κάρολου Δαρβίνου την ιδέα ότι μπορούν τα ζώα, ή έστω κάποια ζώα, να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους όταν βρεθούν απέναντι από το είδωλό τους. Οταν πια η ιδέα έγινε ένα πραγματικό τεστ από τον ψυχολόγο Γκόρντον Γκάλοπ το 1970, πολλοί ουραγκοτάγκοι «εξετάστηκαν» στον καθρέφτη και πέρασαν τις εξετάσεις. Υπήρξαν όμως και κάποιοι – έστω λίγοι – που δεν τα κατάφεραν.
Χιμπατζήδες
Και αφού από τον Δαρβίνο φθάσαμε λίγο πριν στον Γκάλοπ, ο «πατέρας» του «τεστ του καθρέφτη» μελέτησε χιμπατζήδες για να αποδείξει ότι η μέθοδός του ευσταθεί. Για την ακρίβεια, το 1970 πειραματίστηκε με δύο θηλυκούς και δύο αρσενικούς χιμπατζήδες που βρίσκονταν στην προεφηβεία, κανένας εκ των οποίων δεν είχε δει καθρέφτη στη ζωή του ως εκείνη τη στιγμή. Στη θέα του εαυτού τους στον καθρέφτη οι χιμπατζήδες αρχικώς έκαναν απειλητικές χειρονομίες, γεγονός επόμενο, καθώς πίστευαν ότι έβλεπαν κάποιο άλλο ζώο – πιθανό εχθρό – απέναντί τους. Στη συνέχεια όμως άρχισαν να μελετούν πολύ προσεκτικά το είδωλό τους: έκαναν γκριμάτσες, έπιαναν τη μύτη τους ή περιποιούνταν τον εαυτό τους καθαρίζοντας σχολαστικά σημεία του σώματός τους με τα οποία δεν είχαν οπτική επαφή προτού εμφανιστεί ο καθρέφτης. Ο ψυχολόγος προχώρησε ένα βήμα πιο πέρα το τεστ του, κάνοντας ένα μικρό σημάδι με κόκκινο χρώμα στα φρύδια των ζώων και σε ένα τμήμα των αφτιών τους. Οταν και πάλι έβαλε τους χιμπατζήδες απέναντι από τον καθρέφτη, ανακάλυψε ότι εκείνοι ασχολούνταν κατά κύριο λόγο με το κόκκινο νεοαποκτηθέν σημάδι τους. Το ακουμπούσαν συχνά, προσάρμοζαν το σώμα τους ώστε να βρίσκεται σε τέτοια γωνία που να μπορούν να το βλέπουν συνεχώς. Αυτό, κατά τον Γκάλοπ, ήταν σημαντική ένδειξη αυτοαναγνώρισης. Από τότε και άλλοι χιμπατζήδες έχουν περάσει το τεστ του… σημαδεμένου και θεωρούνται από τα είδη που τα… πάνε καλά με τον καθρέφτη.
Γορίλες
Επί δεκαετίες πιστευόταν ότι οι γορίλες ήταν οι μόνοι μεγάλοι πίθηκοι που δεν μπορούν να περάσουν το τεστ αυτοαναγνώρισης στον καθρέφτη – και ετούτο κυρίως επειδή η ευθεία οπτική επαφή αποτελεί πράξη επιθετικότητας στις κοινωνίες τους. Ωστόσο ενώ οι περισσότεροι γορίλες συνεχίζουν να αποτυγχάνουν στο τεστ, υπάρχουν κάποιοι – που πρέπει να σημειωθεί ότι ζουν σε περιβάλλοντα με πολλά ερεθίσματα και πολύ εκτεταμένη και συχνή επαφή με τους ανθρώπους – οι οποίοι έχουν αποδείξει ότι το είδος τους μπορεί να έχει μια θέση στο «κλαμπ του καθρέφτη». Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η Κόκο, η οποία πέθανε τον περασμένο Ιούνιο σε ηλικία 47 ετών. Η Κόκο ήταν γνωστή παγκοσμίως ως ο γορίλας που «μιλάει», καθώς μπορούσε να αναγνωρίζει περισσότερες από 1.000 λέξεις στη νοηματική γλώσσα και 2.000 λέξεις στα αγγλικά. Γεννήθηκε το 1971 στον Ζωολογικό Κήπο του Σαν Φρανσίσκο και ήταν η «πρωταγωνίστρια» σε ένα μεγάλο επιστημονικό πείραμα που είχε ως στόχο να προσδιοριστεί η ευφυΐα των γοριλών. Παρότι δεν ήταν σε θέση να αρθρώνει λέξεις όπως οι άνθρωποι, κατανοούσε πολλές λέξεις που άκουγε και επικοινωνούσε τις δικές της σκέψεις και τα συναισθήματα μέσω χειρονομιών. Με την εκπαιδεύτριά της μάλιστα, τη δρα Φρανσίν Πάτερσον, είχαν εφεύρει και κάποιες λέξεις στη νοηματική, όπως τον συνδυασμό νοημάτων για «το δάχτυλο και το βραχιόλι» προκειμένου να περιγράψουν το δαχτυλίδι. Η Κόκο είχε επίσης αποδείξει ότι νιώθει συναισθήματα όπως οι άνθρωποι. Οταν ζήτησε για παρέα μια γάτα, επέλεξε ένα αρσενικό γκρι γατάκι, τον Μανξ, τον οποίο φρόντιζε σαν να ήταν μωρό της. Λίγους μήνες αργότερα ο Μανξ ξέφυγε και χτυπήθηκε από αυτοκίνητο. Οταν η δρ Πάτερσον εξήγησε στην Κόκο πως το γατάκι της είχε πεθάνει, εκείνη έκανε νοήματα που σήμαιναν «λυπάμαι» και «κλαίω». Μετά το συμβάν δύο νέα γατάκια έγιναν τα μωρά του πανέξυπνου θηλυκού γορίλα. Αυτός ο γορίλας λοιπόν με τα τόσα… ταλέντα είχε και το ταλέντο της αυτοαναγνώρισης στον καθρέφτη. Μάλλον κάτι τέτοιο δεν προκαλεί έκπληξη.
Μπονόμπο
Οι φιλήσυχοι και κοινωνικοί μπονόμπο θεωρούνται γενετικώς πολύ στενοί συγγενείς μας. Μοιράζονται μαζί μας χαρακτηριστικά όπως το περπάτημα σε όρθια στάση αλλά και πολλές εκφράσεις του προσώπου. Ηδη από το 1994 αποδείχθηκε ότι μοιράζονται με τον άνθρωπο και την ικανότητα να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη. Και όπως στους γορίλες υπάρχει η διασημότητα Κόκο, έτσι και στους μπονόμπο υπάρχει η διασημότητα Κάνζι, ένας αρσενικός μπονόμπο που σε έναν μήνα θα γίνει 38 ετών και ο οποίος ζει στο Κέντρο ΑCCI (Ape Cognition and Conservation Initiative, πρώην Great Ape Trust) στην Αϊοβα. Ο Κάνζι έχει αποδείξει ότι όχι μόνο μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό του στον καθρέφτη αλλά και ότι κατανοεί περισσότερες από 400 λέξεις σε μορφή συμβόλων.
Μακάκοι ρέζους
Πολλοί και διαφορετικοί μικρότεροι σε μέγεθος πίθηκοι δεν έχουν περάσει το «τεστ του καθρέφτη». Ωστόσο το 2010 ερευνητές του Πανεπιστημίου Γουισκόνσιν-Μάντισον ανακάλυψαν… κατά λάθος ότι μακάκοι ρέζους μπορούν να αναγνωρίσουν το είδωλό τους στον καθρέφτη. Οι επιστήμονες είχαν τοποθετήσει κάποια εμφυτεύματα στο κεφάλι δύο μακάκων ρέζους στο πλαίσιο άλλου πειράματος που αφορούσε τη διάσπαση προσοχής. Εμειναν έκπληκτοι όταν είδαν ότι οι μακάκοι άρχισαν να παρατηρούν τον εαυτό τους στον καθρέφτη. Επιαναν συνεχώς το μέτωπό τους στο σημείο κοντά στο εμφύτευμα ενώ ξεκίνησαν να εξετάζουν προσεκτικά και άλλα σημεία του σώματός τους τα οποία δεν είχαν δει ποτέ καλά χωρίς καθρέφτη – όπως τα γεννητικά τους όργανα. Μάλιστα κάποιες φορές έκαναν… κατακόρυφο για να έχουν καλύτερη οπτική επαφή με τα άγνωστα μέχρι τότε σημεία. Τελικά βρήκαν ότι η καλύτερη λύση ήταν να «βουτήξουν» τον καθρέφτη και να τον προσαρμόσουν στην καλύτερη γωνία ώστε να έχουν… απρόσκοπτη θέα στα σημεία ενδιαφέροντος. Οταν ο καθρέφτης καλυπτόταν πάντως, οι συμπεριφορές αυτές εξαφανίζονταν, γεγονός που μαρτυρεί ότι η αναγνώριση του εαυτού δεν είχε διάρκεια.
