Τα «καρφιά» του ΟΟΣΑ πίσω από τα εύσημα

Στην πλατφόρμα «έτοιμη για εκτόξευση» βρήκε την ελληνική οικονομία ο επικεφαλής του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη Ανχελ Γκουρία κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα. Η ανάπτυξη επιτέλους επανήλθε και παγιώνεται στην Ελλάδα, είπε ο μεξικανός γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ, ο οποίος διαπίστωσε ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια «προσπάθεια σταθεροποίησης δίχως προηγούμενο», ότι «έχει δρομολογηθεί μια στρατηγική ανάπτυξης», ότι «μπήκαν τα θεμέλια για δίκαιη ανάπτυξη», ότι «η Ελλάδα έκανε όλες τις μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για να υπάρξει ελάφρυνση του χρέους».

Είναι φύσει αισιόδοξος ο επικεφαλής του ΟΟΣΑ. Ανάλογα ελπιδοφόρα για την ελληνική οικονομία είχε πει και σε αποκλειστική συνέντευξη που είχε δώσει στον υπογράφοντα στο «Βήμα» τον Μάρτιο του 2010. Ακριβώς έναν μήνα πριν από το Καστελλόριζο και ενώ τα spreads είχαν κόψει καπίστρι και κάλπαζαν, ο κ. Γκουρία είχε εκφράσει την εμπιστοσύνη του στην τότε κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου. «Το πρόγραμμα των μεταρρυθμίσεων είναι φιλόδοξο και μας καλύπτει», είχε πει, αν και είχε προσθέσει ότι «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες».

Η προειδοποίηση για τον «εξαποδό» ήταν μαζί με την προαναγγελία της έλευσης του ΔΝΤ (που υποτίθεται ότι «θα καθησύχαζε τις αγορές, θα αποθάρρυνε τους κερδοσκόπους και θα ενίσχυε το ευρώ») οι μόνες ορθές προβλέψεις που είχε κάνει προ οκταετίας ο Ανχελ Γκουρία. Και η αλήθεια είναι ότι αν ρίξει κανείς μια ματιά στην ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα, την οποία επέδωσε στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, θα διαπιστώσει πολλές διαβολικές «λεπτομέρειες» που, παρά τα οκτώ χρόνια των αλλεπάλληλων μνημονίων και των μεταρρυθμίσεων που εφάρμοσαν κυβερνήσεις μεγάλης ποικιλίας κομματικών συνδυασμών και αποχρώσεων, εξακολουθούν να χαρακτηρίζουν κατά τρόπο δομικό και ενδημικό την οικονομία αλλά και την κοινωνία της χώρας.

Ενώ λοιπόν η αναπτυξιακή διαδικασία παγιώνεται, ο τραπεζικός τομέας ισχυροποιείται, η δημοσιονομική πολιτική εξορθολογείται, η απασχόληση έχει αρχίσει να ενισχύεται, η φτώχεια να μειώνεται, η οικονομία να «πρασινίζει», το επιχειρηματικό κλίμα να βελτιώνεται και οι επενδύσεις να αυξάνονται (όλα αυτά με στοιχεία και πίνακες στην 180σέλιδη έκθεση του ΟΟΣΑ), διαπιστώνει κανείς ταυτόχρονα σημαντικές διαρθρωτικές αδυναμίες και παγιωμένες (από τα χρόνια της κρίσης αλλά και παλαιότερες) υστερήσεις της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.

Η έκθεση διαπιστώνει, φέρ’ ειπείν, ότι ενώ οι συντελεστές φορολόγησης είναι συγκριτικά υψηλοί στην Ελλάδα, τα φορολογικά έσοδα είναι πολύ χαμηλά. Η χώρα μας, για παράδειγμα, ήταν το 2015 τρίτη χειρότερη μεταξύ των 35 κρατών-μελών του Οργανισμού σε ό,τι αφορά την είσπραξη του ΦΠΑ. Μόνο η πατρίδα του κ. Γκουρία, το Μεξικό, και η Ιταλία βρίσκονται χαμηλότερα από την Ελλάδα στον σχετικό πίνακα. Η τεράστια φοροδιαφυγή επιβεβαιώνεται και από το ότι στη χώρα μας γίνονται οι περισσότερες συναλλαγές με μετρητά (ως ποσοστό του ΑΕΠ) συγκριτικά με 21 ευρωπαϊκές χώρες.

Αίσθηση προκαλεί ότι στην έκθεσή του για την Ελλάδα ο ΟΟΣΑ αναφέρει επιλεγμένα παραδείγματα με τις δράσεις που έχουν λάβει τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες (Αυστρία, Βέλγιο, Φινλανδία, Γαλλία) που κατάφεραν να περιορίσουν με επιτυχία τις πληρωμές με μετρητά και τη φοροδιαφυγή.

Ασφαλώς η καθιέρωση νέων και δικαιότερων τρόπων συναλλαγών και η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής έχουν υψηλό πολιτικό κόστος για τις κυβερνήσεις. Η βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος και η ενίσχυση των γνωστικών ικανοτήτων των Ελλήνων έχουν χαμηλότερο πολιτικό κόστος. Αλλά δεν αποδίδουν απτά αποτελέσματα σε εύλογο χρόνο –και εύλογος χρόνος στην πολιτική είναι, ως γνωστόν, η τετραετία.

Ο ΟΟΣΑ διατυπώνει ενδιαφέρουσες προτάσεις για τη βελτίωση της χώρας μας στον τομέα της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης, όπου βρισκόμαστε κάτω από τον μέσο όρο των χωρών του Οργανισμού –πρόκειται ως γνωστόν για τις ανεπτυγμένες οικονομικά και θεσμικά χώρες του πλανήτη. Διότι μόνο στην Τουρκία οι νέοι πηγαίνουν λιγότερα χρόνια στο σχολείο από όσο στην Ελλάδα. Και οι ικανότητες των ενήλικων Ελλήνων στην ανάγνωση και στη γραφή, στην αριθμητική και στην επίλυση απλών προβλημάτων απέχει αισθητά από τον μέσο όρο στον ΟΟΣΑ. Ιδιαίτερα των νέων από 25 έως 34 ετών, κάτι που αποδίδεται ασφαλώς στο μεταναστευτικό κύμα των ικανών που έπληξε την Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης (brain drain). Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Ελληνες από 55 έως 65 ετών ελάχιστα υπολείπονται του μέσου όρου του ΟΟΣΑ σε γνώσεις και δεξιότητες!

Το πόσο πάσχει η Ελλάδα στην εκπαίδευση φαίνεται και από το ότι οι έλληνες εκπαιδευτικοί έχουν τη μικρότερη επιρροή και αυτονομία από όλους τους συναδέλφους τους στον ΟΟΣΑ (ακόμα και από τους Τούρκους) στη διαχείριση των προγραμμάτων σπουδών και στις πηγές διδασκαλίας των μαθητών. Λογική συνέπεια η υστέρηση των ελλήνων μαθητών έναντι του μέσου όρου στον ΟΟΣΑ και στην ανάγνωση και στα μαθηματικά και στις φυσικές επιστήμες. Η Ελλάδα είναι επίσης η τελευταία μεταξύ των 35 χωρών του ΟΟΣΑ στη συμμετοχή του εργατικού της δυναμικού σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης.

Δεν αποτελεί έκπληξη η τρίτη (χειρότερη) θέση της Ελλάδας σε ό,τι αφορά την ικανότητα να κρατήσει τα ταλέντα της (οι Μεξικανοί και οι Τούρκοι μόνο ετοιμάζουν γρηγορότερα τις βαλίτσες τους για το εξωτερικό). Κάτι που ο ΟΟΣΑ αποδίδει επίσης στην αδυναμία των κυβερνήσεων να θέσουν υπό έλεγχο τη διαφθορά. Είναι όμως πολιτικά κοστοβόρα και αυτή η διαβολική «λεπτομέρεια»…

Τέλος, ανησυχητική για το αντίκρισμα των θυσιών των Ελλήνων, τις οποίες ο ΟΟΣΑ και ο ίδιος ο Γκουρία εξήραν και παραδέχθηκαν, είναι ότι η εσωτερική υποτίμηση τα χρόνια της κρίσης δεν τόνωσε την παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας. Τόνωσε μόνο την ανταγωνιστικότητά της. Κάτι δηλαδή, που μόλις τονωθούν η κατανάλωση και οι μισθοί, μοιραία θα εξανεμιστεί.