Η Ελλάδα στον ταραγμένο κόσμο

Ο κόσμος μοιάζει εξαιρετικά ασταθής τούτο το φθινόπωρο, βεβαιώνουν όσοι παρακολουθούν από κοντά τα διεθνή πράγματα. Από την Αμερική και την Ασία ως τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, τα Βαλκάνια και την Ευρώπη έχουν ανοίξει όλα τα μέτωπα πιθανών γεωπολιτικών κρίσεων.

Αμερικανοί διπλωμάτες παρουσιάζουν το 2017 ως έτος-«κλειδί» για τις διεθνείς εξελίξεις, προϊδεάζοντας τους πάντες για πλήθος γεγονότων που θα εξελιχθούν ως το τέλος του χρόνου. Είναι σαν να έχουν ελευθερωθεί όλα τα δαιμόνια, όπως λένε χαρακτηριστικά, χωρίς βεβαίως να κρύβουν ότι οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι πηγή αστάθειας εξαιτίας των ξεχωριστών συνθηκών που δημιουργούνται τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό από την ατελή διακυβέρνηση Τραμπ.

Διπλωματικές πηγές επισημαίνουν χαρακτηριστικά ότι το «σύστημα» του νέου αμερικανού προέδρου δεν ήταν επαρκώς εφοδιασμένο ούτε κατάλληλα προετοιμασμένο να χειριστεί την πολυπλοκότητα των εσωτερικών και εξωτερικών υποθέσεων της υπερδύναμης. Ετσι εξηγούνται και οι συνεχείς εντάσεις και συγκρούσεις στον Λευκό Οίκο, όπου «δεν μπορεί στεριώσει άνθρωπος». Οι κόντρες είναι διαρκείς και οι αποχωρήσεις αλλεπάλληλες, δείχνοντας αδυναμία συνεργασίας του αμερικανού προέδρου τόσο με τον κύκλο του όσο και με το πολυεπίπεδο αμερικανικό σύστημα διοίκησης.

Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει την κατάλληλη πολιτική παιδεία, αντιπροσωπεύει ένα προσωποπαγές σύστημα αξιών, που είναι αντίθετο προς τη διοικητική δομή των ΗΠΑ, κυρίαρχο στοιχείο της οποίας είναι ο έλεγχος και η λογοδοσία. Οπως παρατηρούν οι γνωρίζοντες, η διοίκηση Τραμπ διακρίνεται για τη σπασμωδικότητα των κινήσεών της και την επιρροή της από ακραίες δυνάμεις, εντελώς ξένες προς τις δημοκρατικές παραδόσεις των ΗΠΑ. Η αντίδραση στα τελευταία γεγονότα της Βιρτζίνια είναι δηλωτική της απόστασης της διοίκησης Τραμπ απ’ αυτές, σε σημείο που πολλοί να προφητεύουν ότι δεν είναι απίθανο να διαμορφωθούν συνθήκες κοινωνικής τριβής, αντίστοιχες εκείνων που επικράτησαν στο εσωτερικό των ΗΠΑ τη δεκαετία του ’60.

Το μεγάλο πρόβλημα ωστόσο έγκειται στο γεγονός ότι η ιδιόμορφη διοίκηση Τραμπ καλείται να χειριστεί κρίσιμες διεθνείς υποθέσεις με χώρες όπως η Κίνα, η Βόρεια Κορέα, η Ρωσία, οι οποίες κυβερνώνται από σχεδόν απολυταρχικά συστήματα διοίκησης, κάθετα οργανωμένα, που δεν αφήνουν περιθώρια εσωτερικών αμφισβητήσεων.

Ή ακόμη να αντιμετωπίσει μείζονα διεθνή προβλήματα, όπως αυτά της κλιματικής αλλαγής και των ενεργειακών πόρων, συνεργαζόμενος με δημοκρατικές κυβερνήσεις της Ευρώπης, όπως της Γερμανίας και της Γαλλίας, οι οποίες ωστόσο διακρίνονται από τη σταθερότητα εθνικών επιλογών και επιδιώξεων.

Οπως και να έχει πάντως, το σίγουρο είναι ότι το επόμενο διάστημα ο αμερικανός πρόεδρος καλείται να χειριστεί την άκρως επιθετική πυρηνική πρόκληση της Βόρειας Κορέας και κατ’ επέκταση τον κρυπτόμενο, σύμφωνα με πηγές του Πενταγώνου, κινεζικό δάκτυλο. Είναι κοινό μυστικό άλλωστε ότι αμερικανοί στρατιωτικοί και διπλωμάτες θεωρούν τη Βόρεια Κορέα προκεχωρημένο φυλάκιο του Πεκίνου, κανονικά στημένο απέναντι στη θρυλούμενη αμερικανική διείσδυση στην ταχύτατα αναπτυσσόμενη ζώνη της Βορειοανατολικής και Νοτιοανατολικής Ασίας.

Ωστόσο όλοι αντιλαμβάνονται ότι ενδεχόμενη πολεμική εμπλοκή δεν αντέχεται, ούτε βεβαίως μπορεί να αναμένει κανείς λύση στο βορειοκορεατικό ζήτημα. Το Πεκίνο τηρεί επαμφοτερίζουσα στάση, η Μόσχα επίσης «φωνάζει» και ο κίνδυνος ενός λανθασμένου χειρισμού παραμονεύει.

Κατά τα φαινόμενα η αστάθεια στην ευαίσθητη αυτή ζώνη θα διατηρηθεί επί μακρόν, καθώς επί του παρόντος δεν διαφαίνεται λύση. Οπως όλα δείχνουν, αναγκαστικά Αμερικανοί και Ευρωπαίοι θα οδηγηθούν σε μέτρα και κυρώσεις οικονομικού χαρακτήρα εναντίον της Βόρειας Κορέας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Από εκεί και πέρα η κρίση της Μέσης Ανατολής διατηρείται έντονη παρά την υποχώρηση των δυνάμεων του Ισλαμικού Χαλιφάτου.

Η περιπλοκή στην ευρύτερη ζώνη της Μέσης Ανατολής και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου πηγάζει κυρίως από την τουρκική ανασφάλεια και διεκδίκηση. Ο Ερντογάν κυριαρχείται από τις εθνικές ανησυχίες που προκαλεί το ενδεχόμενο δημιουργίας κουρδικού κράτους στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας και από τους πιθανούς νέους διαδρόμους μεταφοράς ενεργειακών πόρων που θα δημιουργηθούν στην ευρύτερη περιοχή.

Η στάση γενικά της τουρκικής ηγεσίας και οι τάσεις ισλαμοποίησης της χώρας κλονίζουν τη θέση της στη Δύση και δυσκολεύουν τις σχέσεις της γείτονος με τις ΗΠΑ. Το γεγονός δε ότι αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες εμπλέκονται ολοένα και πιο δυναμικά στις έρευνες και στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου δυσκολεύει τη θέση της Αγκυρας.

Η Τουρκία υποχωρεί στα μάτια των συμμάχων και η καχυποψία απέναντί της περισσεύει. Αν μάλιστα μετά τις γερμανικές εκλογές θεσμοποιηθεί η γερμανοαυστριακή πολιτική αποκλεισμού της Τουρκίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση, θα οδηγήσει τη γείτονα σε άλλες αναζητήσεις. Αν τυχόν ξεκόψει από το άρμα της Δύσης, κανείς δεν μπορεί να διαγνώσει τη συμπεριφορά της.

Πράγμα που πέραν των όποιων περιπλοκών μπορεί να φέρει σε πλεονεκτικότερη θέση την Αθήνα, καθώς θα δύναται να εμφανιστεί ως ιστορικά σταθερότερος σύμμαχος των ΗΠΑ και συνολικά της Δύσης σε μια από τις πιο ταραγμένες περιοχές του πλανήτη. Επίσης δεν είναι αδιάφορες οι συνθήκες που διαμορφώνεται στη Βαλκανική. Αμερικανοί διπλωμάτες εκθειάζουν το διαμορφούμενο συμμαχικό τρίγωνο που συγκροτείται μεταξύ Αθήνας, Σόφιας και Βελιγραδίου. Κατά τις εκτιμήσεις τους θα μπορούσε να οδηγήσει τη Βαλκανική σε νέα φάση. Θα προτιμούσαν βεβαίως και την ταυτόχρονη διευθέτηση του προβλήματος των Σκοπίων, αλλά δεν υπάρχουν σχετικές εγγυήσεις, καθώς η γειτονική χώρα οδεύει μάλλον προς περιπλοκή. Οι επερχόμενες δημοτικές εκλογές πιθανώς να ευνοήσουν τον πρόσφατα εκπεσόντα Γκρούεφσκι, γεγονός που αν επιβεβαιωθεί θα οδηγήσει και πάλι τη FYROM σε εσωτερική πολιτική κρίση, η οποία θα δυσχεράνει την επίλυση του προβλήματος ονομασίας της χώρας.

Τούτων δοθέντων, αλλά και με την όποια αξία προσθέτει η επίσκεψη του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στην Αθήνα, η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας αναδεικνύεται. Αν μάλιστα συνεκτιμηθούν τόσο η ρωσική όσο και η κινεζική διεκδίκηση δημιουργίας «βάσεων» κάθε μορφής στη χώρα μας, η γεωπολιτική αξία πολλαπλασιάζεται.

Κινητικότητα προσεχώς

Σύμφωνα με αμερικανούς διπλωμάτες «η Ελλάδα σε αυτές τις συνθήκες γενικευμένης αστάθειας αποκτά χαρακτηριστικά γεωπολιτικού παράγοντα». Και δεν κρύβουν ότι το αμερικανικό ενδιαφέρον αυξάνεται για την Ελλάδα. Κάτι που επιβεβαιώνεται συνεχώς με την πολυποίκιλη και εντεινόμενη αμερικανική παρουσία στη χώρα μας. Ηδη είναι εκδηλωμένο το ενδιαφέρον για τα πετρέλαια και αναμένεται κινητικότητα προσεχώς εν όψει και του πρωθυπουργικού ταξιδιού στις ΗΠΑ. Επιπλέον ενδεικτικό θεωρείται το αμερικανικό επενδυτικό ενδιαφέρον για το Νεώριο της Σύρου, την παραλία της Αφάντου στη Ρόδο και την εμπλοκή αμερικανικών επιχειρηματικών σχημάτων σε εξαγορές ελληνικών εταιρειών, όπως η Εθνική Ασφαλιστική και άλλες.

Οπως χαρακτηριστικά μεταφέρει αμερικανός διπλωμάτης, «προσεχώς η Αμερική θα ακούγεται ολοένα και περισσότερο στην Αθήνα».