Ελληνοαλβανικές σχέσεις σε «ναρκοπέδιο»

Τι επιδιώκουν τελικά τα Τίρανα τροφοδοτώντας την ένταση στις ελληνοαλβανικές σχέσεις; Το ερώτημα αυτό απασχολεί εντονότατα τις τελευταίες εβδομάδες το υπουργείο Εξωτερικών, ενώ η πρόσφατη υπόθεση με την αποστολή ειδοποιητηρίων για την κατεδάφιση, αποκλειστικά, των σπιτιών 19 ελλήνων ομογενών στη Χειμάρρα «έριξε λάδι στη φωτιά» που εδώ και αρκετούς μήνες «σιγοκαίει» στις διμερείς σχέσεις.

Ακολούθησε σκληρή ανταλλαγή ανακοινώσεων, με το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών να ομιλεί για «σχέδιο καταστρατήγησης των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας», με το οποίο τα Τίρανα ναρκοθετούν «την ευρωπαϊκή πορεία» της Αλβανίας. Το υπουργείο Εξωτερικών της γειτονικής χώρας απάντησε λέγοντας ότι «η Αλβανία δεν κάνει διακρίσεις σε σχέση με τις αρχές του κράτους δικαίου» και ο εκπρόσωπός του μίλησε για «αναχρονιστική θέση» της Αθήνας που προορίζεται για εσωτερική κατανάλωση.

Η πρέσβειρα της Ελλάδας στα Τίρανα Ελένη Σουρανή και ο αλβανός πρέσβης στην Αθήνα Ντασνόρ Ντερβίσι εκλήθησαν αντιστοίχως για διαβήματα, ενώ ο αλβανός πρωθυπουργός Εντι Ράμα δεν δίστασε να δηλώσει ότι ο «αλβανικός πληθυσμός» της Αθήνας και ο… Γκεργκ Ντουσμάνι έσωσαν την Ακρόπολη από τον ενετικό στόλο του Μοροζίνι στα τέλη του 17ου αιώνα!

Το διάβημα του πολιτικού διευθυντή του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, πρέσβη Πέτρου Μαυροειδή προς τον αλβανό πρεσβευτή κ. Ντερβίσι υπήρξε αυστηρότατο, κατόπιν των εντολών του Νίκου Κοτζιά. «Η Ελλάδα δεν παρεμβαίνει στα εσωτερικά κανενός, δεν απειλεί κανέναν, ούτε όμως πρόκειται να ανεχθεί προκλήσεις» τόνισε ο έλληνας πρέσβης, προσθέτοντας ότι η απαράδεκτη αυτή συμπεριφορά θα βαρύνει κατά την αξιολόγηση της ευρωπαϊκής πορείας της Αλβανίας.

Ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών και το «Τσάμικο»

Παρά τα όσα έλαβαν χώρα σε σχέση με τη Χειμάρρα, η όξυνση στις ελληνοαλβανικές σχέσεις είναι βαθύτερη. Δεν μπορεί να περιοριστεί στην υπόθεση αυτή, αν και είναι σαφές ότι οι κατεδαφίσεις έχουν στόχευση και η ανάπτυξη της περιοχής θα ευνοήσει συμφέροντα συνδεδεμένα με το περιβάλλον του πρωθυπουργού Ράμα. Ωστόσο διαδοχικές αλβανικές κυβερνήσεις έχουν ροκανίσει με ψευδείς βεβαιώσεις μεγάλο κομμάτι μειονοτικών δημοσίων γαιών στη Νότια Αλβανία. Ελληνικά χωριά έχουν επίσης ενσωματωθεί σε αλβανικούς δήμους στο παραθαλάσσιο μέτωπο. Επίσης, διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις έχουν αγνοήσει την παροχή ουσιαστικής συνδρομής προς την ελληνική μειονότητα. Εδωσαν βάρος στους ταγούς της και σε πολιτικές σκοπιμότητες, αντί στην ενδυνάμωσή της ώστε να ακμάσει όπου κατοικεί…

Πλέον όμως έχει καταστεί σαφές ότι η δημιουργία ενός μηχανισμού επίλυσης διαφορών για λύση-«πακέτο» στα διμερή ζητήματα ήταν εξαρχής παρακινδυνευμένη. Αυτό φάνηκε ήδη από την επίσκεψη Κοτζιά στα Τίρανα τον Ιούνιο και έκτοτε ελάχιστα πράγματα έχουν γίνει προς απόδειξη του αντιθέτου. Oι προγραμματισμένες για το 2017 εκλογές δεν φαίνεται να επιτρέπουν ρωγμές στην εθνικιστική ρητορική, στην οποία επενδύουν τόσο το κυβερνών Σοσιαλιστικό Κόμμα όσο και το Δημοκρατικό Κόμμα.

Η διεξαγωγή των εκλογών όμως ήταν γνωστή στην ελληνική πλευρά. Λογικά δεν θα έπρεπε να υπήρχαν αμφιβολίες για τη δυσκολία να λειτουργήσει ομαλά ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών. Σύμφωνα με τα όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας, υπήρξε ανταλλαγή non papers μεταξύ των Νίκου Κοτζιά και Ντίτμιρ Μπουσάτι, στα οποία η κάθε πλευρά φέρεται να συμπεριέλαβε τα ζητήματα που την απασχολούν. Δεν μοιάζει όμως να υπήρξε συμφωνία επί ενός κοινού, οριστικού καταλόγου θεμάτων προς επίλυση.

Το τοπίο όμως παραμένει θολό από τη στιγμή που ο μόνος που φαίνεται ότι έχει δει αυτά τα non papers, πλην των δύο υπουργών και των συμβούλων τους, είναι ο κοινοτικός επίτροπος Γιοχάνες Χαν. Ο αυστριακός επίτροπος ουσιαστικά «ξεμπρόστιασε» τις δύο χώρες με την απάντησή του σε ερώτηση της ευρωβουλευτού Μαρίας Σπυράκη, αλλά το ερώτημα παραμένει: Για ποιον λόγο έγινε κοινωνός των δύο non papers;

Το ζήτημα των Τσάμηδων έχει, εκ των πραγμάτων, κερδίσει θέση στην πρώτη γραμμή. Η Αθήνα επιμένει να αρνείται την ύπαρξή του, αλλά δυστυχώς κινδυνεύει να βρεθεί απολογούμενη. Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών στις 5 Οκτωβρίου, επισημαίνεται ότι η μόνη αναφορά στο «Τσάμικο» στο επίμαχο, πλέον, non paper τονίζει πως «σε καμία περίπτωση δεν προκύπτουν δικαιώματα για τους λεγόμενους τσάμηδες». Πέραν της μάλλον γενικόλογης αυτής αναφοράς, αν οι Αλβανοί έχουν εντάξει, εκ παραλλήλου, το Τσάμικο στο δικό τους έγγραφο, τότε αυτό σημαίνει ότι ένας τρίτος παίκτης, στη συγκεκριμένη περίπτωση η Κομισιόν, ενδέχεται να το λάβει υπόψη.

Παράλληλα, το «τσάμικο» κόμμα PDIU του «λαλίστατου» αντιπροέδρου της αλβανικής Βουλής Σπετίμ Ιντρίζι φαίνεται ότι έχει μετατραπεί σε «μήλον της έριδος» για τις δύο μεγάλες αλβανικές παρατάξεις και η σκληρή ρητορική του τις συμπαρασύρει. Δεν πρέπει επίσης να παραγνωρίζεται ότι το τσάμικο κόμμα διατηρεί επαφές με την Αγκυρα, την οποία ο κ. Ιντρίζι επισκέφθηκε πρόσφατα.

Η ευρωπαϊκή πορεία και η αλαζονεία των Τιράνων

Ευρωπαϊκές και ελληνικές διπλωματικές πηγές με τις οποίες συνομίλησε «Το Βήμα» τόνιζαν ότι υπάρχουν δύο στοιχεία που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από την Αθήνα κατά τη διαμόρφωση της στρατηγικής της έναντι των Τιράνων.

Το πρώτο στοιχείο είναι ότι «έχει διαμορφωθεί στις Βρυξέλλες καθώς και σε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες η αντίληψη ότι ο Εντι Ράμα είναι ένας υποσχόμενος ηγέτης». Η σημερινή αλβανική κυβέρνηση απολαμβάνει τη στήριξη τόσο των Ηνωμένων Πολιτειών όσο και της Γερμανίας. Το στοιχείο τούτο είναι ανησυχητικό, διότι αγνοεί τους κινδύνους του φλερτ του κ. Ράμα με τον εθνικισμό, αλλά την ίδια στιγμή ο αλβανικός μεγαλοϊδεατισμός θεωρείται ανάχωμα στη ρωσική επιρροή στα Βαλκάνια.

Το δεύτερο στοιχείο σχετίζεται με την ευρωπαϊκή πορεία της Αλβανίας. Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του Economist Intelligence Unit, τα Δυτικά Βαλκάνια δεν έχουν καμία πιθανότητα να ενταχθούν στην ΕΕ πριν από το 2021. Ωστόσο η ένταξή τους σε ένα πλέγμα κοινών συμφερόντων απασχολεί ισχυρά κράτη-μέλη, όπως η Γερμανία, η Αυστρία και η Ιταλία, στο πλαίσιο της Διαδικασίας του Βερολίνου.

Η συγκεκριμένη διαδικασία, που έχει σφόδρα ενοχλήσει την Αθήνα, προωθεί την οικονομική συνεργασία, τη διασυνδεσιμότητα μέσω της προώθησης δικτύων μεταφορών και ενέργειας και την πολιτική σταθερότητα. Η Διαδικασία του Βερολίνου, την οποία έχουν αγκαλιάσει οι Βρυξέλλες, ομιλεί και για την επίλυση εκκρεμουσών διαφορών των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων. Είναι σε αυτό το πλαίσιο που τα Τίρανα δεν έχουν κανέναν λόγο να μην επιθυμούν έναν διευρυμένο διάλογο με την Αθήνα, που τους προσφέρει, άκοπα, την έξωθεν καλή μαρτυρία.

Ο συνδυασμός αυτός έχει τροφοδοτήσει μια αίσθηση ανωτερότητας στα Τίρανα. Σε ανάρτηση στο Facebook, ο κ. Ράμα έγραψε ότι «πέρασε ο καιρός που ο πλούσιος γείτονας έδειχνε τα χωράφια στον φτωχό γείτονα». Την Πέμπτη συγκρούστηκε μετωπικά, στη Βουλή, με τον πρόεδρο του ΚΕΑΔ Βαγγέλη Ντούλε, λέγοντας ότι η Χειμάρρα είναι αλβανική πόλη και ότι το Τσάμικο είναι εθνικό ζήτημα της Αλβανίας. Σημειώνεται ότι ο κ. Ράμα έχει ελληνική καταγωγή εκ της μητέρας του, κατά τραγική σύμπτωση από τη Χειμάρρα. Επιπλέον, η αδελφή της μητέρας του και ένας ξάδελφός του έχουν λάβει ελληνική ιθαγένεια.