Η Ευρωβουλή ψάχνεται για περισσότερη Ευρώπη

Αυτές τις ημέρες η ατμόσφαιρα στις Βρυξέλλες χαρακτηρίζεται από τον πεσιμισμό του «ευρωρεαλισμού». Η απόφαση της Βρετανίας να εγκαταλείψει την Ευρωπαϊκή Ενωση, το Προσφυγικό, η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού και η διογκούμενη αστάθεια στη γεωπολιτική γειτονιά είναι τα πέντε γεγονότα/φαινόμενα που έχουν επηρεάσει το «κοινοτικό κλίμα» και μοιάζουν να έχουν ευνουχίσει κάθε ιδέα για νέα βήματα ολοκλήρωσης.

Βασικός κήρυκας του ευρωρεαλισμού είναι ο Ντόναλντ Τουσκ. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υποστηρίζει σθεναρά ότι δεν είναι η ώρα για «υψηλές πρωτοβουλίες». Η ΕΕ, τονίζει ο κ. Τουσκ εκφράζοντας σε μεγάλο βαθμό τις θέσεις της αποκαλούμενης «Νέας Ευρώπης», πρέπει να ασχοληθεί με την καθημερινότητα και τους φόβους των πολιτών της, να προστατεύσει τα σύνορά της και να διαχειριστεί τις επιπτώσεις του Brexit. Εσχάτως, στην ίδια γραμμή του ευρωρεαλισμού φαίνεται να κινείται και ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Ο πρόεδρος της Κομισιόν, αν και βετεράνος του ευρωπαϊκού project, εμφανίζεται συγκρατημένος –πιθανότατα αντιλαμβανόμενος ότι η ΕΕ έχει εισέλθει σε μια «εποχή μειωμένων προσδοκιών» και σημαντικός αριθμός κρατών-μελών (μεταξύ των οποίων και η Γερμανία) δεν έχει όρεξη για… περιπέτειες. Οπως άλλωστε ο ίδιος είπε σχετικά πρόσφατα, «δεν είμαι συνήγορος των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης».

Φιλόδοξες προτάσεις

Δεν σκέφτονται όλοι όμως με τον ίδιο τρόπο. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (όπου «Το Βήμα» βρέθηκε τις προηγούμενες ημέρες προσκεκλημένο σε σεμινάριο για το «Μέλλον της Ευρώπης»), το φαινόμενο των «πολυκρίσεων» μοιάζει να έχει κινητοποιήσει δυνάμεις υπέρ δυναμικότερων και πιο φιλόδοξων λύσεων –ορισμένοι θα μπορούσαν να τις χαρακτηρίσουν ακόμη και φεντεραλιστικές. Ιδιαίτερα λόγω του Brexit αλλά και της στρυφνής στάσης του Λονδίνου εν όψει των διαπραγματεύσεων για την αποχώρηση της Βρετανίας, συγκεκριμένες προτάσεις έχουν αρχίσει να καταγράφονται σε σειρά εκθέσεων που αυτή την περίοδο συζητούνται. Η προσπάθεια είναι αυτές να υιοθετηθούν από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εντός του 2016, ώστε να μπορέσουν να επηρεάσουν τον διάλογο που έχει ξεκινήσει για το «Μέλλον της Ευρώπης» σε επίπεδο «27». Αυτός άρχισε με την άτυπη Σύνοδο της Μπρατισλάβας τον Σεπτέμβριο και αναμένεται να παράξει πιο συγκεκριμένες ιδέες με την επετειακή Σύνοδο για τα 60 χρόνια της Συνθήκης της Ρώμης τον προσεχή Μάιο.

Ο Γκι Φερχόφσταντ

Ενας από τους πιο ενεργούς υποστηρικτές της άποψης ότι η ΕΕ πρέπει να προχωρήσει με ουσιαστικά βήματα προς στενότερη συνεργασία είναι ο Γκι Φερχόφσταντ. Ο πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου, συγγραφέας του βιβλίου «Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης», θεωρεί ότι το Brexit προσφέρει ιδεατή ευκαιρία ώστε να γίνουν ριζικές μεταρρυθμίσεις στην ΕΕ. Ο κ. Φερχόφσταντ έχει αναλάβει εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε σχέση με το Brexit και, όπως ο ίδιος δηλώνει, επιθυμεί η Ευρωβουλή να έχει βασικό ρόλο στην έγκριση τόσο της συμφωνίας αποχώρησης της Βρετανίας όσο και στη συμφωνία για τη νέα σχέση. Κατά τον βέλγο πολιτικό, η ΕΕ βρίσκεται σε μια κατάσταση «ανάλογη με αυτήν της δεκαετίας του 1980. Τότε όλοι μιλούσαν για την «ευρωσκλήρωση» και ο Ζακ Ντελόρ είχε την ιδέα για την Ενιαία Αγορά. Χρειαζόμαστε κάτι ανάλογο σήμερα».

Ούτως ή άλλως, οι ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η «σκληρή εκδοχή» του Brexit κερδίζει εσχάτως έδαφος. Μιλώντας σε ομάδα ελλήνων δημοσιογράφων, ο επικεφαλής της ευρωομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μάνφρεντ Βέμπερ υπήρξε ξεκάθαρος. «Ενα ήπιο Brexit σημαίνει αποδοχή των τεσσάρων ελευθεριών. Η πρόσβαση στην Ενιαία Αγορά σημαίνει αποδοχή της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων» σημειώνει ο κ. Βέμπερ. Οπως εξηγεί, τα 2/3 του κοινοτικού δικαίου σχετίζονται με την Ενιαία Αγορά, οπότε πόσο μεγάλα μπορούν να είναι τα περιθώρια των διαπραγματεύσεων;

Τρεις εκθέσεις

Τρεις είναι οι βασικές εκθέσεις που συζητούνται στην Ευρωβουλή αυτή την περίοδο με κοινή συνισταμένη την υπέρβαση του διακυβερνητισμού και την κυριαρχία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη λήψη αποφάσεων.

Την πρώτη έκθεση την υπογράφει ο ίδιος ο κ. Φερχόφσταντ με θέμα την εξέλιξη του θεσμικού πλαισίου της ΕΕ και δεν διστάζει να ζητήσει αλλαγή Συνθηκών, δίνοντας έμφαση στην έννοια του «καθεστώτος σύνδεσης» για όσες χώρες δεν θέλουν να συμμετέχουν πλήρως στην ΕΕ. Η δεύτερη και ίσως η πιο ενδιαφέρουσα είναι αυτή που υπογράφει ο βετεράνος γερμανός ευρωβουλευτής Ελμαρ Μπροκ (ΕΛΚ) και η Ιταλίδα Μερσέντες Μπρεσό (Σοσιαλιστές) με θέμα τη βελτίωση της λειτουργίας της ΕΕ χωρίς να αλλάξουν οι Συνθήκες. Στην έκθεση αυτή, το βασικό συμπέρασμα/πρόταση είναι ότι πρέπει να επεκταθεί έτι περαιτέρω η λήψη αποφάσεων με ενισχυμένη πλειοψηφία. Προτείνεται παράλληλα η μετατροπή του Συμβουλίου σε ένα είδος Γερουσίας που θα συμπληρώνει την Ευρωβουλή. Ζητούνται επίσης η σύσταση θέσης ευρωπαίου υπουργού Οικονομικών και η ενίσχυση της Κομισιόν.

ΤΡΕΙΣ ΠΥΛΩΝΕΣ
Η έκθεση για τη δημιουργία δημοσιονομικής ικανότητας της ευρωζώνης θα μπορούσε να θεωρηθεί πιο πρακτική, αν και αυτή η ιδέα συναντά ισχυρότατες αντιστάσεις. Θα μπορούσε, σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης Ράιμερ Μπόγκε (ΕΛΚ) και Περβένς Μπερές (Σοσιαλιστές), αυτή η δημοσιονομική ικανότητα να στηριχθεί σε τρεις πυλώνες: α) στη δημιουργία ενός κώδικα σύγκλισης για την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, β) στην απορρόφηση των ασύμμετρων σοκ, γ) στην απορρόφηση και των συμμετρικών σοκ.