Συνεργασία ΝΑΤΟ – ΕΕ θέλουν οι Αμερικανοί λόγω Βρετανίας

Στροφή στη νότια πτέρυγά του ετοιμάζεται να πραγματοποιήσει το ΝΑΤΟ με σκοπό να αντιμετωπίσει τις ασύμμετρες απειλές της ισλαμικής τρομοκρατίας, την αποσάθρωση των κρατικών δομών στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική, τις αυξανόμενες προσφυγικές ροές, αλλά και τη δυναμική επανεμφάνιση της Ρωσίας στη Μεσόγειο. Σε αυτό το πλαίσιο και με δεδομένη τη γεωπολιτική αβεβαιότητα που δημιουργεί το Brexit, η πίεση για στενότερη συνεργασία ΝΑΤΟ – Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) έχει επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο.

Οπως μάλιστα πληροφορείται «Το Βήμα», οι Αμερικανοί προτείνουν τη δημιουργία μιας κοινής επιτροπής ΝΑΤΟ – ΕΕ για θέματα ευρωπαϊκής ασφαλείας ώστε να διασφαλίσουν αυξημένο λέγειν και να μην επιτρέψουν «να ξηλωθεί το πουλόβερ» σε ζητήματα όπως π.χ. οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Παράλληλα, οι δύο οργανισμοί ετοιμάζονται να υπογράψουν Κοινή Διακήρυξη στη Σύνοδο Κορυφής της Ατλαντικής Συμμαχίας την προσεχή Πέμπτη και Παρασκευή, 8 και 9 Ιουλίου, στη Βαρσοβία.

Τα βασικά σημεία της Κοινής Διακήρυξης που θα υπογράψει ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ και τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ βρίσκονται εν γνώσει του «Βήματος», αν και το προσχέδιό της ακόμη συζητείται.

Είναι ξεκάθαρο ότι η αβεβαιότητα που έχει προκαλέσει το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος πρέπει να αντιμετωπιστεί εν τη γενέσει της. Σε αυτό το πλαίσιο, η συνεργασία ΝΑΤΟ – ΕΕ είναι επιθυμητή και από τις δύο πλευρές, όπως προκύπτει από την «Παγκόσμια Στρατηγική της ΕΕ» που παρουσίασε στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο η ύπατη εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική Φεντερίκα Μογκερίνι.

Το πόκερ που θα παιχθεί θα είναι σκληρό και η Αθήνα θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για όλα τα ενδεχόμενα. Η συνεργασία ΝΑΤΟ – ΕΕ επαναφέρει στο προσκήνιο, όπως είναι σαφές, τις δυσκολίες που δημιουργεί στη σχέση αυτή το Κυπριακό, αλλά και τον ρόλο που εμφανίζεται διατεθειμένη να διαδραματίσει η Αγκυρα σε μελλοντικές εξελίξεις, όπως μια επιχείρηση στη Λιβύη. Καθώς μάλιστα στο τραπέζι θα πέσει η διαμόρφωση ενός νέου πλαισίου στρατηγικής για τη νότια πτέρυγα, η Τουρκία επιδιώκει εσχάτως να κλείσει μια σειρά ανοιχτών μετώπων (Ισραήλ και Ρωσία) για να μπορέσει να επικεντρώσει τις δυνάμεις της στη συνδιαμόρφωση βασικών σημείων αυτού του πλαισίου και σε συνεργασία με τους διατλαντικούς της εταίρους.

Σύμφωνα με προσχέδιο της Κοινής Διακήρυξης που βρίσκεται στη διάθεση του «Βήματος» (οι διαβουλεύσεις επί του λεκτικού θα κορυφωθούν τα επόμενα 24ωρα), καταγράφεται στην παράγραφο 6 η ανάγκη για την «πληρέστατη συμμετοχή» (fullest participation) των νατοϊκών συμμάχων που δεν είναι μέλη της ΕΕ στην ευρωπαϊκή άμυνα, αν και υπογραμμίζεται ότι θα υπάρχει σεβασμός στην αυτονομία στη λήψη αποφάσεων κάθε οργανισμού.

Είναι ξεκάθαρο ότι η αναφορά αυτή αφορά άμεσα την Τουρκία, ενώ η Αθήνα έχει προσθέσει τα περί αυτονομίας ώστε να αποτρέψει «περίεργες» ερμηνείες –κάτι που αναφέρθηκε και στο σχετικό απόσπασμα των Συμπερασμάτων του τελευταίου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Ωστόσο μία σειρά από άλλες αναφορές θα μπορούσαν να θεωρηθούν αμφίσημες. Στην παράγραφο 8 επισημαίνεται ότι η συνεργασία των δύο οργανισμών θα επιχειρείται με εμπλοκή και προς όφελος όλων των κρατών-μελών της ΕΕ και των Συμμάχων του ΝΑΤΟ. Ακόμη πιο σημαντική είναι όμως η αναφορά της παραγράφου 15 σχετικά με κοινές ασκήσεις. Η Κοινή Διακήρυξη καλεί τους δύο οργανισμούς να ενισχύσουν τον μεταξύ τους συντονισμό από το στάδιο του σχεδιασμού (planning phase) των ασκήσεων. Ο σκοπός είναι η πραγματοποίηση παράλληλων ή συντονισμένων στρατιωτικών ασκήσεων. Αυτό, θεωρητικώς, σημαίνει ότι η Αγκυρα θα δύναται να έχει λόγο στον σχεδιασμό ευρωπαϊκών ασκήσεων.

Ωστόσο στρατιωτικές πηγές έλεγαν ότι η Τουρκία εμφανίζεται να ζητά την εξαίρεση της Κύπρου από κοινές στρατιωτικές ασκήσεις ΝΑΤΟ – ΕΕ, οπότε μένει να αποδειχθεί αν οι σχετικοί σχεδιασμοί μπορούν να προχωρήσουν.

Η θαλάσσια στρατηγική και η Ρωσία

Ενα σημαντικό κομμάτι της Κοινής Διακήρυξης ΝΑΤΟ – ΕΕ αφορά τη συνεργασία στον τομέα της θαλάσσιας ασφάλειας. Ουσιαστικά και σε ό,τι αφορά τη Μεσόγειο που τείνει να μετατραπεί σε «κενό ασφαλείας», στο τραπέζι έχει πέσει η ιδέα για την επικαιροποίηση διαμόρφωσης της θαλάσσιας στρατηγικής που είχε υιοθετήσει η Συμμαχία το 2011.

Η επιχείρηση στο Αιγαίο, η οποία παρά τις (μάλλον ρητορικές και ίσως προβαλλόμενες για λόγους διαπραγματευτικούς) αντιδράσεις της Αγκυρας, θα συνεχιστεί και ενδέχεται να επεκταθεί νοτιότερα, αποτέλεσε τον «δοκιμαστικό σωλήνα» για την επέκταση της παρουσίας του ΝΑΤΟ στον θαλάσσιο τομέα της νότιας πτέρυγας της Συμμαχίας. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ έχει εδώ και καιρό αναφερθεί στο ενδεχόμενο να επεκταθεί η εντολή της επιχείρησης «Active Endeavor» που δρα στη Μεσόγειο, ώστε να μπορέσει π.χ. να συνδράμει την επιχείρηση «Sophia» της ΕΕ στα ανοιχτά της Λιβύης.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΟΥΔΑΣ
Εμπειροι αναλυτές και διπλωμάτες θεωρούν ότι η Αθήνα δεν πρέπει να καθίσει με σταυρωμένα χέρια αλλά να συνδιαμορφώσει εξελίξεις εκμεταλλευόμενη άμεσα το χαρτί της βάσης της Σούδας, καθώς και άλλες υποδομές (π.χ. το Κέντρο Ναυτικής Αποτροπής στην Κρήτη και ίσως την αεροπορική βάση στην Καλαμάτα). Η ηγεσία του ΓΕΕΘΑ προωθεί ενεργά αυτά τα σενάρια. Ηδη πάντως η Τουρκία επιδιώκει να επιστρέψει στο παιχνίδι και πολλές από τις ιδέες της βρίσκουν θέση σε αναλύσεις για τον ρόλο του ΝΑΤΟ στη νότια πτέρυγα.