Μάχη Βερολίνου – Κομισιόν με τους σκληρούς του Βίζεγκραντ

Με τοπίο στην ομίχλη μοιάζει η Σύνοδος Κορυφής Ευρωπαϊκής Eνωσης – Τουρκίας που διεξάγεται αύριο στις Βρυξέλλες, καθώς ουδείς είναι σε θέση να γνωρίζει αν θα ληφθούν ή όχι δεσμευτικές αποφάσεις. Οι «28» καλούνται να βρουν κοινή γραμμή στο Προσφυγικό που δοκιμάζει την ανθεκτικότητα της «σπονδυλικής στήλης» της ΕΕ, αλλά και την ηγετική θέση της Γερμανίας. Απέναντί τους όμως υπάρχει το «μαύρο κουτί» που ονομάζεται Τουρκία και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα επιτευχθεί ο αναγκαίος συμβιβασμός. Πέραν της Συνόδου με την Τουρκία, θα υπάρξει και μια άτυπη συνάντηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αμέσως μετά. Ωστόσο, καθώς στις 17-18 Μαρτίου υπάρχει και η τακτική Σύνοδος Κορυφής, δεν είναι λίγοι όσοι τονίζουν ότι οι οριστικές αποφάσεις θα ληφθούν τότε.

Οι δυο γραμμές

Αυτή τη στιγμή συγκρούονται δύο γραμμές στους κόλπους της Ενωσης. Η πρώτη είναι αυτή που υποστηρίζει το Βερολίνο, συνεπικουρούμενο από την Κομισιόν. Περιλαμβάνει τέσσερα ζητήματα: α) τη στενή συνεργασία με την Τουρκία για την ανάσχεση των προσφυγικών ροών, β) τη βοήθεια προς την Ελλάδα, ώστε να μπορέσει να διατηρήσει έναν σημαντικό αριθμό προσφύγων και μεταναστών στο έδαφός της (ίσως και 150.000), γ) την απευθείας επανεγκατάσταση προσφύγων από την Τουρκία στην Ευρώπη και δ) την ταχεία επιστροφή οικονομικών μεταναστών από την Ελλάδα στην Τουρκία μέσω της επιτάχυνσης των διαδικασιών του διμερούς Πρωτοκόλλου Επανεισδοχής του 2002.

Η δεύτερη γραμμή είναι αυτή που υποστηρίζουν οι χώρες του Βίζεγκραντ. Πρόκειται για το σκληρό σενάριο που στηρίζεται στην απόλυτη ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και, εφόσον χρειάζεται, στην ανέγερση φραχτών για να αποτραπούν οι προσφυγικές ροές –ουσιαστικά απομονώνοντας την Ελλάδα. Σύμφωνα δε με ορισμένες ακραίες φωνές, δεν πρέπει επίσης να υπάρξει μετεγκατάσταση προσφύγων που ήδη βρίσκονται στην Ελλάδα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αρκεί να δοθεί βοήθεια στη χώρα μας ώστε να διαχειριστεί την κατάσταση.

Το σφράγισμα των συνόρων της Ελλάδος με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας ή και τη Βουλγαρία αποτελεί την πρακτική εφαρμογή του «σκληρού σεναρίου» που προωθεί και η Αυστρία (έφθασε ως και να προτείνει την ανάπτυξη ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, ιδέα που απερρίφθη από το επιτελείο της Φεντερίκα Μογκερίνι). Ωστόσο, ήδη αρχίζουν να εκφράζονται ανησυχίες από κοινοτικούς κύκλους ότι ακόμη και αν κλείσει η Δυτικοβαλκανική Οδός (πΓΔΜ, Σερβία, Σλοβενία και Κροατία), θα ενεργοποιηθεί στη συνέχεια η Αδριατική Οδός.

Η επόμενη πΓΔΜ

Αυτό σημαίνει ότι η Αλβανία θα είναι η… επόμενη πΓΔΜ –για αυτό και ο πρωθυπουργός Εντι Ράμα προβαίνει ήδη σε σκληρές δηλώσεις. Οσοι πάρουν την Αδριατική Οδό μπορεί να περάσουν στην Αλβανία και από εκεί με πλοίο στην Ιταλία ή από την Αλβανία, μετά στην Κροατία και από εκεί στην Ιταλία. Πηγές της Frontex έλεγαν τις τελευταίες ημέρες στο «Βήμα» ότι ήδη έχουν αυξηθεί οι συνοριακές διελεύσεις προς την Αλβανία και ότι η κυβέρνηση σχεδιάζει τη δημιουργία εγκαταστάσεων για τη στέγαση περίπου 10.000 ανθρώπων σε πρώην στρατόπεδο κοντά στην Κορυτσά.

Οι «28» θα επιδιώξουν να αποσπάσουν από τον τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου δεσμεύσεις για την εφαρμογή του Κοινού Σχεδίου Δράσης που συμφωνήθηκε στην προηγούμενη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ – Τουρκίας τον περασμένο Νοέμβριο. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ επισκέφθηκε την περασμένη Πέμπτη την Αγκυρα και συνάντησε τον κ. Νταβούτογλου, ενώ την Παρασκευή είδε και τον «ισχυρό άνδρα» της γείτονος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο κ. Τουσκ συνοδευόταν από τον Φρανς Τίμερμανς, πρώτο αντιπρόεδρο της Κομισιόν και τον άνθρωπο που διαπραγματεύθηκε το Κοινό Σχέδιο Δράσης με την Τουρκία.

Οι πρώτες πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας ανέφεραν ότι ο κ. Νταβούτογλου φέρεται να είπε στον κ. Τουσκ πως η Αγκυρα είναι διατεθειμένη να δεχθεί την επιστροφή των μη σύρων μεταναστών, καθώς και μετανάστες που θα εντοπίζονται στα τουρκικά χωρικά ύδατα μετά και την ενεργοποίηση της αποστολής του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, οι λεπτομέρειες για την επανεγκατάσταση δεν φαίνεται ότι έχουν κλείσει. Ισως αυτό να γίνει στη συνάντηση που προγραμματίζεται να έχει σήμερα, Κυριακή, η Ανγκελα Μέρκελ με τον κ. Νταβούτογλου. Οπως «Το Βήμα» πληροφορείται, υπάρχει ένα έγγραφο που έχει προετοιμαστεί από τους Γερμανούς και τους Τούρκους επί του οποίου θα υπάρξει σαφής συζήτηση και απομένουν 1-2 παράγραφοι ανοικτές προς διαπραγμάτευση.

Η επανεγκατάσταση

Την Παρασκευή πάντως η εκπρόσωπος της κυρίας Μέρκελ δήλωσε ότι δεν θα είναι η επανεγκατάσταση στην κορυφή της ατζέντας της αυριανής συνάντησης των «28» με την Τουρκία. Οπως είπε η Κριστιάνε Βιρτς, η έμφαση θα δοθεί αρχικά στην προστασία των εξωτερικών συνόρων και στην αναζήτηση τρόπων να βοηθηθεί η Ελλάδα, με βάση και το πρόσφατο εργαλείο έκτακτης βοήθειας που ανακοίνωσε η Κομισιόν (συνολικού ύψους 700 εκατ. ευρώ ως το 2018). Δεν αποκλείεται η κυρία Μέρκελ να αναμένει και τα αποτελέσματα των τοπικών εκλογών της 13ης Μαρτίου προτού οριστικοποιήσει τις αποφάσεις της.Ωστόσο, η εφαρμογή αυτών των συμφωνιών μοιάζει δύσκολη ή, στην καλύτερη περίπτωση, περίπλοκη. Καταρχήν, θεωρείται δεδομένο ότι σε ένα σχήμα επανεγκατάστασης θα συμμετάσχουν μόνο ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες ενός «συνασπισμού προθύμων», στην κορυφή του οποίου θα βρίσκεται η Γερμανία.

Η έναρξη της επανεγκατάστασης όμως θα ξεκινήσει άμεσα ή αφού οι Ευρωπαίοι διαπιστώσουν σαφή μείωση των ροών εκ Τουρκίας, ακόμη και σε μηδενικό επίπεδο, όπως δήλωσε ο ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε; Παράλληλα, θα πρέπει να αποφασιστεί πόσους πρόσφυγες θα δεχθούν οι «πρόθυμες χώρες», αλλά και από πού αυτοί θα προέλθουν: θα είναι από τους περίπου 270.000 εντός καταυλισμών ή από τα υπόλοιπα 2,4 εκατομμύρια που είναι διεσπασμένα στην Τουρκία; Και πώς θα γίνεται η επιλογή; Στις Βρυξέλλες αναζητείται το πακέτο ανταλλαγμάτων που θα πρέπει να δοθεί στην Αγκυρα. Η σύνθεσή του δεν θα είναι εύκολη. Το μείζον ζήτημα για την Τουρκία είναι η απελευθέρωση του καθεστώτος χορήγησης θεωρήσεων (visa liberalization), ώστε τούρκοι πολίτες να ταξιδεύουν στην ΕΕ. Την Παρασκευή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μία Εκθεση Προόδου επί των τεχνικών ζητημάτων όπου υπάρχουν θετικές αναφορές, αλλά και αυστηρές συστάσεις όπως π.χ. έκδοση νέων διαβατηρίων που να πληρούν τα ευρωπαϊκά κριτήρια ή εναρμόνιση της νομοθεσίας για την προστασία προσωπικών δεδομένων.

Τα 72 σημεία της Αγκυρας

Είναι όμως ξεκάθαρο ότι η τελική απόφαση δεν θα κριθεί από τα 72 σημεία αναφοράς που πρέπει να υλοποιήσει η Αγκυρα. Θα είναι βαθιά πολιτική και θα πρέπει να υπερβεί τις επιφυλάξεις χωρών όπως η Γαλλία. Η καγκελάριος επισκέφθηκε την Παρασκευή το Παρίσι και συζήτησε με τον πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ το Προσφυγικό ώστε να συντονίσουν τη στάση τους. Ανάλογη δυσκολία θα συναντήσει μια τέτοια συμφωνία και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το πακέτο θα μπορούσε να περιλαμβάνει και ορισμένες υποχωρήσεις στο Κυπριακό, ιδιαίτερα υπό τη μορφή του ανοίγματος ενταξιακών κεφαλαίων. Στο τραπέζι έχουν πέσει τα Κεφάλαια 23 και 24 και ο γερμανός υφυπουργός Εξωτερικών Μίχαελ Ροτ ήγειρε το εν λόγω θέμα στην πρόσφατη επίσκεψή του στη Λευκωσία. Κάτι τέτοιο είναι πολιτικά δύσπεπτο και απορρίφθηκε από την Κύπρο.

Ακόμη και αυτό όμως ίσως να μην ήταν αρκετό για τον πρόεδρο Ερντογάν. Με το μυαλό του στη Συρία, στην πίεση από τη Ρωσία, στον κυκεώνα του Κουρδικού και στη φιλοδοξία του για εγκαθίδρυση καθαρού προεδρικού συστήματος, ο κ. Ερντογάν επιδιώκει την πολιτική του αναβάθμιση. Αυτό θα έθετε το ζήτημα σε άλλη βάση. Πώς θα αντιδρούσαν οι Ευρωπαίοι στο αίτημά του για χαρακτηρισμό των σύρων Κούρδων ως τρομοκρατών ή σε σκλήρυνση των κυρώσεων έναντι της Ρωσίας ώστε να ελαφρυνθεί η τουρκική θέση έναντι της Μόσχας;

Η Ελλάδα
Εκ των πραγμάτων, η Ελλάδα έχει βρεθεί στη μέση. Η ελληνική κυβέρνηση έχει κάνει τη σαφή επιλογή να ταχθεί με το Βερολίνο, ελπίζοντας ότι με μια εποικοδομητική στάση στο Προσφυγικό θα γεμίσει τη φαρέτρα των επιχειρημάτων για ευελιξία στην πρώτη αξιολόγηση του τρίτου Μνημονίου. Πρόκειται για στρατηγική ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη με αβέβαιο αποτέλεσμα. Την ίδια στιγμή, η Αθήνα καλείται να συνεργαστεί με την Τουρκία τόσο στο ζήτημα της επανεισδοχής όσο και στη νατοϊκή επιχείρηση στο Αιγαίο. Στο πρώτο ζήτημα υπάρχουν το τελευταίο διάστημα κάποια πρώτα ελπιδοφόρα μηνύματα. Στο δεύτερο, η κυβέρνηση κάνει τον «καλό», αλλά τα άκρως ευαίσθητα θέματα εθνικής κυριαρχίας που εμπλέκονται δεν επιτρέπουν εφησυχασμό.