Πώς οδηγήθηκε στις εκλογές, πώς έπεισε τους Ευρωπαίους

«Εκτίμησα ότι έπρεπε να κάνω εκλογές όσο το δυνατόν πιο γρήγορα». «Να τελειώνουμε, για να δουλέψουμε κιόλας». «Τον Οκτώβριο πρέπει να υπάρχει κυβέρνηση, για να μη δώσουμε πάτημα και ανατραπεί η συμφωνία». Με αυτά τα επιχειρήματα ο Αλέξης Τσίπρας απευθύνθηκε στους πολιτικούς αρχηγούς για να τους ανακοινώσει την παραίτηση της κυβέρνησής του και την ανάγκη μιας σύντομης προεκλογικής περιόδου. Η αναγγελία των εκλογών δεν αιφνιδίασε κανέναν, καθώς ο Πρωθυπουργός έβλεπε το κόμμα του να αποσυντίθεται ενώ την περασμένη Παρασκευή απώλεσε και τη δεδηλωμένη. Η απόφασή του όμως δεν έχει να κάνει μόνο με τις τελευταίες εξελίξεις αλλά και με την εσωτερική δυσαρμονία του από την ώρα που έγινε ο τρίτος μνημονιακός πρωθυπουργός της Ελλάδας.

Ο κ. Τσίπρας είχε πάψει να νιώθει άνετα στο κοστούμι του Πρωθυπουργού από τη στιγμή που έβαλε την υπογραφή του στο τρίτο Μνημόνιο το πρωί της 13ης Ιουλίου. Ακόμη και τα sur mesure σακάκια του, έτσι όπως κρέμαγαν στους ώμους του, ήταν σαν να προέρχονταν από πολυκατάστημα μαζικής ένδυσης. Ο κατηφής Πρωθυπουργός του «αριστερού Μνημονίου» έμοιαζε με σκιά του σπινθηροβόλου Πρωθυπουργού της 25ης Ιανουαρίου που πίστεψε ότι θα άλλαζε την Ευρώπη. Οι αιτίες της πρόωρης προσφυγής στις κάλπες είναι πολλές και εμφανείς. Υπάρχει όμως και αυτή η, πολλές φορές, αθέατη προσωπική διάσταση, ο εσωτερικός απολογισμός μιας οκτάμηνης πορείας γεμάτης με ψευδαισθήσεις, λανθασμένες εκτιμήσεις και ακόμη χειρότερες επιλογές προσώπων.

Ειλημμένη απόφαση

Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές, ο Πρωθυπουργός είχε λάβει εδώ και εβδομάδες τις αποφάσεις του. Στις 6 Αυγούστου, όταν παρέστη στα εγκαίνια της νέας διώρυγας του Σουέζ, είχε κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Φρανσουά Ολάντ και τον ενημέρωσε για την πρόθεσή του να προχωρήσει σε εκλογές μέσα στον Σεπτέμβριο εξαιτίας της κυβερνητικής αστάθειας που προκαλούν οι εσωκομματικοί τριγμοί στον ΣΥΡΙΖΑ. Του είπε επίσης ότι θα ενημέρωνε και την Ανγκελα Μέρκελ. Οι επαφές ήταν συνεχείς, ακόμη και για αποτελέσματα της ψηφοφορίας επικύρωσης του Μνημονίου και τη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ. Την Πέμπτη ο Πρωθυπουργός έκανε νέο κύκλο τηλεφωνημάτων, ο οποίος εκτός από τον γάλλο πρόεδρο και τη γερμανίδα καγκελάριο περιελάμβανε και τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Γι’ αυτό η Ευρώπη δεν αντέδρασε στην εξαγγελία των εκλογών, μολονότι τον Ιούλιο οι εταίροι είχαν διατυπώσει με σαφήνεια την πλήρη αντίθεσή τους σε κάθε είδους τέτοια σενάρια. Το νέο δόγμα τους για την Ελλάδα φαίνεται να είναι «σταθερότητα μέσω ρευστότητας», εξ ου και η ανοχή που δείχνουν στον κ. Τσίπρα. Οικονομικοί παράγοντες επισημαίνουν ότι η ενημέρωση από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης ήταν τόσο επιμελής ώστε ακόμη και τα hedge funds είχαν ενσωματώσει εγκαίρως στις αναλύσεις τους το ενδεχόμενο εκλογών. Μόνο το ΔΝΤ εξέφρασε την ανησυχία του για τις επιπτώσεις που θα έχουν οι εκλογές στην οικονομία και στο πρόγραμμα διάσωσης.

Επαφές με παλαιούς μέντορες

Από την Τρίτη ο κ. Τσίπρας ξεκίνησε έναν ευρύ κύκλο επαφών, ο οποίος ολοκληρώθηκε την Πέμπτη το απόγευμα, με τους στενούς του συνεργάτες, με τους παλαιούς του μέντορες, με πρόσωπα που είχαν απομακρυνθεί και τα έφερε ξανά κοντά του. Παρότι είχε κατασταλάξει στους σχεδιασμούς του, ήθελε να επιβεβαιώσει την απόφασή του να πάει σε εκλογές όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Ουδείς από τους συνομιλητές του τον συμβούλευσε το αντίθετο.

Παρά τα σενάρια για κατάθεση πρότασης ψήφου εμπιστοσύνης ή για λειτουργία θερινών τμημάτων ως τον Οκτώβριο ώστε να περάσουν από ελεγχόμενες πλειοψηφίες οι εφαρμοστικοί νόμοι, τα οποία εκπορεύονταν από πηγές του Μεγάρου Μαξίμου, ο κ. Τσίπρας δεν είχε ποτέ στο μυαλό του τίποτε άλλο πέρα από τις εκλογές.

Το μόνο ερώτημα αφορούσε την ημερομηνία διεξαγωγής τους και ο αρχικός σχεδιασμός ήταν για την Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου. Ο Οκτώβριος είχε αποκλειστεί ως ο μήνας με τις περισσότερες απαιτήσεις για την εφαρμογή του Μνημονίου και για τη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος.

Η σύσκεψη της Πέμπτης

Στην ευρεία σύσκεψη που συγκάλεσε την Πέμπτη, η ημερομηνία των εκλογών μετατέθηκε για την Κυριακή 20 Σεπτεμβρίου. Ο Πρωθυπουργός είχε στα χέρια του τη συμφωνία επικυρωμένη από ευρεία κοινοβουλευτική πλειοψηφία, είχε υπογράψει τη δανειακή σύμβαση με τον ESM, είχε πάρει την πρώτη δόση του δανείου και είχε αποπληρώσει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Είχε δηλαδή λυμένα τα χέρια του για να επισπεύσει τις διαδικασίες. Παράλληλα ενέκρινε την απόφαση του Π. Σκουρλέτη για προσωρινή διακοπή των εργασιών της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός –οι Σκουριές και η ΕΡΤ ήταν δύο θέματα με ιδιαίτερο συμβολισμό στην προεκλογική εκστρατεία του ΣΥΡΙΖΑ. Επίσης έστειλε επιστολή στον Μάρτιν Σουλτς ζητώντας να συμμετάσχει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην τετραμερή ομάδα αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος –μια κίνηση με το βλέμμα την επόμενη ημέρα, καθώς το ΕΚ θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντίβαρο στο πλήγμα που δέχονται τα κοινωνικά δικαιώματα από το ΔΝΤ.

Στη σύσκεψη της Πέμπτης συμμετείχαν οι Ν. Βούτσης, Π. Σκουρλέτης, Ευκλ. Τσακαλώτος, Ολγα Γεροβασίλη, Ν. Φίλης, Τ. Κορωνάκης, Ν. Παππάς, Δ. Βίτσας, Θ. Δρίτσας, Ι. Μπαλάφας, Γ. Σακελλαρίδης, Χριστ. Παπαδόπουλος, Δ. Τζανακόπουλος. Ολοι τάχθηκαν υπέρ της άμεσης προσφυγής στις κάλπες. Υπήρξαν όμως και τοποθετήσεις υπέρ του να μη ληφθεί απόφαση για εκλογές προτού πραγματοποιηθεί το συνέδριο του κόμματος, όπως είχε αποφασίσει η Κεντρική Επιτροπή. Αυτός ήταν ο προβληματισμός της «ομάδας των 53», ο οποίος εκφράστηκε μέσα από την πρόσφατη επιστολή των 17 στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ που έκαναν έκκληση υπέρ της ενότητας, και διαπερνά οριζόντια την προεδρική πλειοψηφία με κίνδυνο περαιτέρω αναταράξεων στο εσωτερικό του κόμματος κατά την προεκλογική περίοδο.

Η συμβιβαστική λύση που βρέθηκε ήταν να μετατεθούν κατά μία εβδομάδα οι εκλογές και αντί για συνέδριο να συνεδριάσει η Πολιτική Γραμματεία, η οποία θα συγκαλέσει την Κεντρική Επιτροπή.

Μάχη σε διπλό μέτωπο

Το συνονθύλευμα που αποτελούσε τον ΣΥΡΙΖΑ προβλημάτιζε τον Τσίπρα ακόμη και πριν από τις εκλογές. «Δεν θα είναι εύκολο να κυβερνήσω με αυτό το κόμμα» ομολογούσε εμπιστευτικά σε ιδιωτικές συζητήσεις πριν από την 25η Μαρτίου. Αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο, καθώς ένα μεγάλο μέρος του ΣΥΡΙΖΑ τον εγκατέλειψε εν πτήσει μόλις εκείνος έδωσε το σήμα για προσγείωση στην πραγματικότητα. Ο κ. Τσίπρας είναι ο τρίτος πρωθυπουργός που συγκρούεται με τις προεκλογικές εξαγγελίες του και βλέπει να προκύπτει νέος πολιτικός σχηματισμός από τα σπλάχνα του κόμματός του ή να αιματοδοτεί ανταγωνιστικά κόμματα.

Τώρα καλείται να δώσει τη μάχη σε διπλό μέτωπο. Αφενός θα χρειαστεί να επανασυστήσει τον «ΣΥΡΙΖΑ μετά τον ΣΥΡΙΖΑ» και αφετέρου να κερδίσει τις εκλογές με ένα ποσοστό που θα διευκολύνει τις κινήσεις του αν είναι πρώτο κόμμα όπως προεξοφλείται στην εκκίνηση μιας προεκλογικής περιόδου στη διάρκεια της οποίας η πόλωση απειλεί να διαλύσει τις ελπίδες του Προκόπη Παυλόπουλου για τήρηση του πολιτικού πολιτισμού.