Πρόσωπα με κοινές αντιδικτατορικές καταβολές και παράλληλες πολιτικές διαδρομές, οι μεν στο ΚΚΕ του Χαρίλαου Φλωράκη και οι δε στο ΚΚΕ Εσωτερικού του Λεωνίδα Κύρκου, διασταυρώθηκαν περνώντας απ’ τα «σαράντα κύματα» της Μεταπολίτευσης και των αντιφάσεων ενός κόσμου που άλλαζε με εκκωφαντικό τρόπο ανατρέποντας δεδομένα πολλών δεκαετιών, για να καταλήξουν, πλέον, κάτω από την ίδια κυβερνητική στέγη. Υπουργοί στην πρώτη κυβέρνηση της Αριστεράς, οι πολιτικοί «απόγονοι» του Χαρίλαου και του Λεωνίδα βρίσκονται σήμερα ως «συνταξιδιώτες» σε ένα περιπετειώδες «ταξίδι» που μόλις ξεκίνησε με άγνωστη κατάληξη. Κοινό σημείο αναφοράς στην πολιτική τους πορεία το ότι υπήρξαν, κατά μια έννοια, «πατροκτόνοι», καθώς διαφώνησαν και συγκρούστηκαν με τους πολιτικούς τους «πατέρες» επιλέγοντας τους δικούς τους δρόμους.
- Οι Γιάννης Δραγασάκης, Παναγιώτης Λαφαζάνης, Νίκος Κοτζιάς, Νάντια Βαλαβάνη, Γιώργος Σταθάκης, Δημήτρης Στρατούλης και Νίκος Χουντής ανήκουν στη γενιά των κομματικών στελεχών του ΚΚΕ που διαμορφώθηκαν πολιτικά τα χρόνια της μεταπολιτευτικής «αναλαμπής», όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα υπό την ηγεσία του Χ. Φλωράκη αποκτούσε για πρώτη φορά σε συνθήκες νόμιμης δράσης ευρεία απήχηση και επιρροή και κυρίως ραγδαία οργανωτική ανάπτυξη. Παίρνοντας τη σκυτάλη από τα χέρια της παλαιάς φρουράς πέρασαν από τις συμπληγάδες της ρήξης και της διάσπασης δύο φορές αλλά από διαφορετικά ιδεολογικά «μετερίζια» -κάποιοι το 1989 και άλλοι το 1991.
- Οι Νίκος Βούτσης, Αλέκος Φλαμπουράρης, Θεανώ Φωτίου και οι νεότεροι Πάνος Σκουρλέτης και Σταύρος Κοντονής (όπως και ο προαλειφόμενος για κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Φίλης) προέρχονται από την «αντίπερα όχθη» του ΚΚΕ Εσωτερικού και της Νεολαίας του, ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος, χωρίς ωστόσο μετά την αυτοδιάλυση του κόμματος το 1987 να ακολουθήσουν τον Λ. Κύρκο στον νέο φορέα που δημιούργησε, την Ελληνική Αριστερά (ΕΑΡ), επιλέγοντας τον δρόμο που χάραξε η μειοψηφία υπό τον Γιάννη Μπανιά στο ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά. Ολοι οι παραπάνω βρέθηκαν αργότερα, ο καθένας μέσα από την προσωπική του διαδρομή, στον Συνασπισμό, είτε στην αρχική ενιαία μορφή του το ’89 είτε στην ύστερη –μετά τη διάσπαση του ’91 και ακολούθως στη μετεξελιγμένη μορφή του ΣΥΡΙΖΑ.
17 Φεβρουαρίου 1991.
Δύο 24ωρα πριν από τη διεξαγωγή του 13ου Συνεδρίου του ΚΚΕ, που οδήγησε στη διάσπαση του κόμματος, δύο άλλοτε «αγαπημένα παιδιά» του Χ. Φλωράκη τον επισκέπτονται στο σπίτι του, στην οδό Πυθίας 6 στο Χαλάνδρι. Οι ώρες είναι κρίσιμες για την πορεία του ιστορικού κόμματος, το οποίο είχε στο ενεργητικό του δύο ακόμη διασπάσεις: του 1968 στη 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, που οδήγησε στο ιστορικό «σχίσμα» του κομμουνιστικού κινήματος και στη δημιουργία του ΚΚΕ Εσωτερικού, φορέα των ιδεών του «ευρωκομμουνισμού» στην Ελλάδα, και του 1989, με την «ανταρσία» της ισχυρής Νεολαίας του κόμματος, της ΚΝΕ, υπό τον Γιώργο Γράψα, και την αποχώρηση πλειάδας κομματικών στελεχών που διαφώνησαν με τη συγκυβέρνηση του ΣΥΝ με τη ΝΔ (κυβέρνηση Τζαννετάκη) και συγκρότησαν το Νέο Αριστερό Ρεύμα (ΝΑΡ) –μεταξύ αυτών ο κ. Κοτζιάς και η κυρία Βαλαβάνη, όπως και ο Κ. Κάππος, ο Κ. Μπατίκας, ο Κ. Τζιαντζής, ο Δ. Τσακνιάς, ο Γ. Μανιάτης, ο Αγγ. Χάγιος και πολλοί άλλοι.
Στα χρόνια της σύγκρουσης
Τα δύο κομματικά στελέχη που επισκέφθηκαν τον τότε Πρόεδρο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ δεν ήταν άλλοι από τον Μίμη Ανδρουλάκη και τον Παναγιώτη Λαφαζάνη, σημερινό υπουργό Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στόχος τους να πείσουν τον Φλωράκη να είναι ο ίδιος υποψήφιος για τη θέση του γενικού γραμματέα, από την οποία είχε αποχωρήσει δύο χρόνια πριν (τον διαδέχθηκε ο Γρηγόρης Φαράκος). Το σκεπτικό τους ήταν ότι ο έμπειρος ηγέτης –και εκ των πρωταγωνιστών της συγκρότησης του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου το 1989 μαζί με τον Λ. Κύρκο –θα μπορούσε να διασφαλίσει την ενότητα του κόμματος η οποία κρεμόταν από μια κλωστή.
Η διαμάχη μεταξύ «ανανεωτικών» και «συντηρητικών» για τη φυσιογνωμία και τον χαρακτήρα που θα έπρεπε να έχει το Κομμουνιστικό Κόμμα σε μια περίοδο συγκλονιστικών αλλαγών («περεστρόικα», πτώση του Τείχους του Βερολίνου και ακολούθως κατάρρευση των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού») είχε φθάσει στα άκρα. Ο Φλωράκης προβληματίστηκε, αλλά δεν δέχθηκε, εκτιμώντας ότι επρόκειτο για ελιγμό της ανανεωτικής πτέρυγας. Δεν ήταν η μόνη φορά που οι κ.κ. Ανδρουλάκης και Λαφαζάνης τον επισκέπτονταν εκείνη την περίοδο, αν και γνώριζαν ότι πάνω απ’ όλα έβαζε το κόμμα, το οποίο υπηρέτησε αταλάντευτα μέχρι τέλους. Εκείνος συζητούσε μαζί τους προκειμένου να βρεθεί μια λύση ώστε να μη διαλυθεί το ΚΚΕ. «Ρε μαγκούφηδες, εμείς οι παλιοί φεύγουμε, το κόμμα είναι στα δικά σας χέρια κι εσείς τραβάτε το σχοινί. Δεν βλέπετε πού θα οδηγήσει το κόμμα αυτή η στάση;» τους έλεγε.
Γ. Σταθάκης, Δ. Στρατούλης και Ν. Χουντής
Ο υπουργός Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού Γ. Σταθάκης ανήκει και αυτός στη γενιά που ανδρώθηκε πολιτικά μέσα από το μεταπολιτευτικό ΚΚΕ. Ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης ανήκει στα «ανανεωτικά» στελέχη του κόμματος που αποχώρησαν το 1991. Είχε δραστηριοποιηθεί λόγω των σπουδών του σε Βρετανία και ΗΠΑ στο Οικονομικό Τμήμα της ΚΕ υπό τον κ. Δραγασάκη. Με σημαντική παρουσία στο ΚΚΕ –από την εποχή του αντιδικτατορικού αγώνα –ήταν και ο αδελφός του Λάκης Σταθάκης, ο οποίος χρημάτισε γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Πειραιά, ακολουθώντας και εκείνος τον δρόμο της εξόδου από το ΚΚΕ.
Ο αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Δ. Στρατούλης ανήκει επίσης στην ίδια «φουρνιά» στελεχών του ΚΚΕ που επέλεξαν τον ΣΥΝ μετά τη διάσπαση του ’91. Υπερδραστήριο συνδικαλιστικό στέλεχος στον ΟΤΕ και στη ΓΣΕΕ, με σπουδές στα Νομικά και τις Πολιτικές Επιστήμες και διδακτορικό στις Εργασιακές Σχέσεις, ο κ. Στρατούλης έφθασε ως μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ που προέκυψε από το 13ο Συνέδριο. Επί σειρά ετών συνεργάστηκε στο Εργατικό Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ μαζί τους Μήτσο Κωστόπουλο και Γ. Θεωνά.
Στέλεχος του ΚΚΕ επί των ημερών του Χ. Φλωράκη υπήρξε και ο αναπληρωτής υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ν. Χουντής. Συμμετείχε στον αντιδικτατορικό αγώνα από τις γραμμές της ΚΝΕ και διετέλεσε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ από το 1987 και μέλος του Πολιτικού Γραφείου που προέκυψε από το 13ο Συνέδριο ως γραμματέας της πανίσχυρης τότε Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας, όπου είχε διαδεχθεί στη θέση αυτή την κυρία Παπαρήγα. Είναι απόφοιτος του ΕΜΠ και του Παντείου και υπήρξε γραμματέας της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής του ΣΥΝ και ευρωβουλευτής του κόμματος. Ανήκε πάντα στην αριστερή πτέρυγα του κόμματος, όπως και ο κ. Στρατούλης, ενώ διακρίθηκε ως οργανωτικό στέλεχος. Ανθρωπος χαμηλών τόνων, συναινετικός και καλός στους ελιγμούς, χαρακτηριστικό απαραίτητο για το κυβερνητικό πόστο που ανέλαβε.
Ν. Κοτζιάς: ο ατίθασος θεωρητικός
Από τη σύγκρουση με τους ρεφορμιστές του ΚΚΕ ως τη συνεργασία με τον Γ. Παπανδρέου και την καταγγελία των «μνημονίων»
Δεκαετία του ’80. Ο «θεωρητικός» του ΚΚΕ κ. Κοτζιάς, επικεφαλής του Ιδεολογικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ, σήκωσε στις πλάτες του την υπεράσπιση του κόμματος από την έντονη πολεμική που δεχόταν με αφορμή το στρατιωτικό πραξικόπημα Γιαρουζέλσκι στη Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας τον Δεκέμβριο του 1981. Ξιφουλκούσε χωρίς κανέναν δισταγμό υπέρ της αναγκαιότητας διατήρησης του σοσιαλιστικού καθεστώτος της χώρας έναντι της «αντεπανάστασης» που εκδηλωνόταν με φορέα τον Λεχ Βαλέσα και την «Αλληλεγγύη».
Από τη σύγκρουση με τους ρεφορμιστές του ΚΚΕ ως τη συνεργασία με τον Γ. Παπανδρέου και την καταγγελία των «μνημονίων»
Δεκαετία του ’80. Ο «θεωρητικός» του ΚΚΕ κ. Κοτζιάς, επικεφαλής του Ιδεολογικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ, σήκωσε στις πλάτες του την υπεράσπιση του κόμματος από την έντονη πολεμική που δεχόταν με αφορμή το στρατιωτικό πραξικόπημα Γιαρουζέλσκι στη Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας τον Δεκέμβριο του 1981. Ξιφουλκούσε χωρίς κανέναν δισταγμό υπέρ της αναγκαιότητας διατήρησης του σοσιαλιστικού καθεστώτος της χώρας έναντι της «αντεπανάστασης» που εκδηλωνόταν με φορέα τον Λεχ Βαλέσα και την «Αλληλεγγύη».
Σε πανεπιστημιακό αμφιθέατρο της Θεσσαλονίκης όπου έχει διοργανωθεί συζήτηση για το θέμα, η ατμόσφαιρα είναι εκρηκτική. Οι επιθέσεις κατά των εκπροσώπων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ είναι ακραίες. Φωνές, συνθήματα, ακόμη και κέρματα εκσφενδονίζονται εναντίον τους. Ο κ. Κοτζιάς στέκεται στο βήμα όρθιος με τα χέρια σταυρωμένα και παρακολουθεί ατάραχος τους έξαλλους φοιτητές, μεταξύ των οποίων πολλά μέλη ακροαριστερών οργανώσεων και αναρχοαυτόνομοι. Προεξάρχουσα μια νεαρή κοπέλα η οποία βρίζει, πετά κέρματα και κατακεραυνώνει το ΚΚΕ. Εκείνος κατεβαίνει από το βήμα, παίρνει έναν μπερέ από το κεφάλι κάποιου φοιτητή, σκύβει, τον γεμίζει με κέρματα και τα πάει στην αναρχοαυτόνομη κοπέλα: «Για την ομορφιά σου» της λέει! Πάγωσαν όλοι. Οι τόνοι έπεσαν μονομιάς. Εκείνος επέστρεψε στο βήμα και ξεκίνησε ο (θυελλώδης) διάλογος.
Αυτός ήταν ο κ. Κοτζιάς, το «ατίθασο παιδί» του ΚΚΕ, το οποίο δεν δίστασε λίγα χρόνια αργότερα να αντιδράσει σθεναρά με την «οπορτουνιστική» κατεύθυνση του κόμματος και τη συνεργασία του με τον κορυφαίο πολιτικό εκφραστή της αστικής τάξης, το κόμμα της ΝΔ. «Δεν υπάρχει η απαιτούμενη συνείδηση της ιστορικής διάστασης και των επιπτώσεων των πράξεών μας» έγραφε στην επιστολή παραίτησης που έστειλε τον Ιούλιο του 1989 στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, της οποίας ήταν μέλος, ενώ ασκούσε κριτική για τη συμμαχία με τη ΝΔ λέγοντας ότι «στο όνομα της «κάθαρσης» στηρίζουμε την ηγεμονία της άρχουσας τάξης».
Η σύγκρουσή του με τους «ρεφορμιστές» του ΚΚΕ και κυρίως με τον κ. Ανδρουλάκη ήταν μεγάλη. Οπως και η ρήξη με τους «γέροντες» του κόμματος και τον Χ. Φλωράκη. Από νεαρή ηλικία ήταν μαχητικός και δραστήριος. Διέφυγε στη Δυτική Γερμανία όταν η χούντα εξέδωσε ένταλμα σύλληψής του για την αντιδικτατορική του δράση, ενώ εκεί «στρατολογήθηκε» στην ΚΝΕ από τον κομμουνιστή Κώστα Μπατίκα. Μαζί έμελλε αργότερα να αποχωρήσουν από την ΚΕ του κόμματος και να εκδώσουν ένα βιβλίο στο οποίο δημοσιοποιούσαν τις διαφωνίες τους με την πολιτική του κόμματος την περίοδο του «βρώμικου ’89» («Μια συζήτηση που δεν έγινε», Αθήνα, 1989).
Με σπουδές στα Οικονομικά, τις Πολιτικές Επιστήμες και τη Φιλοσοφία, ο κ. Κοτζιάς διακρίθηκε για το υψηλό θεωρητικό του υπόβαθρο. Λέγεται μάλιστα ότι διαβάζει διαγωνίως. Το 1977 πρωτοστάτησε ως γραμματέας της Οργάνωσης Περιοχής Στερεάς Ελλάδας – Εύβοιας στη μεγάλη απεργία των 110 ημερών που έγινε στη ΛΑΡΚΟ, μένοντας μέσα στο εργοστάσιο με τους απεργούς εργάτες. Διακρίθηκε για τις ιδεολογικές και θεωρητικές επεξεργασίες του, ενώ μετά την αποχώρησή του από το ΚΚΕ και ένα σύντομο πέρασμα από το ΝΑΡ (τότε εξέδωσε και το περιοδικό «Διαλεκτική») αφοσιώθηκε στην ακαδημαϊκή του καριέρα. Τα ίχνη του εντοπίζονται το 1993, όταν έπειτα από διαγωνισμό γίνεται εμπειρογνώμονας στο ΥΠΕΞ, γνωρίζεται με τον Γιώργο Παπανδρέου και αρχίζει μια περίοδος συνεργασίας, η οποία θα επιβεβαιωθεί με τον ηχηρότερο τρόπο όταν το 2007 ξεσπά στο ΠαΣοΚ η σύγκρουση μεταξύ Παπανδρέου – Βενιζέλου, με τον κ. Κοτζιά να δίνει σκληρή μάχη υπέρ της επικράτησης του πρώτου.
Μάλιστα θα αναλάβει επικεφαλής του ΙΣΤΑΜΕ, του think tank του ΠαΣοΚ, από το οποίο ωστόσο θα αποχωρήσει, διαφωνώντας με τον κ. Παπανδρέου και τους χειρισμούς της κυβέρνησής του στο θέμα του Μνημονίου. Ετσι αρθρογραφεί συστηματικά βάλλοντας κατά των «μνημόνιων υπουργών», όπως τους αποκαλεί, κατακεραυνώνοντας τις επιλογές του οικονομικού επιτελείου και εγκαλώντας την κυβέρνηση ότι «διαπραγματεύεται με τα χέρια κάτω». Παράλληλα με την ακαδημαϊκή του καριέρα στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς στον τομέα των Διεθνών Σχέσεων, ο κ. Κοτζιάς δεν άφησε την πολιτική και τις θεωρητικές επεξεργασίες. Ετσι προέκυψε η προσέγγιση με τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος και του εμπιστεύθηκε το εξαιρετικά σημαντικό και ευαίσθητο χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εξωτερικών.
Η «ήρεμη δύναμη»
Η ώρα του Ι. Δραγασάκη
Το συνέδριο της διάσπασης έγινε στις 19-24 Φεβρουαρίου 1991, και μάλιστα για πρώτη φορά στην ιστορία του ΚΚΕ με ανοιχτές πύλες, παρουσία του… πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα Μάικλ Σωτήρχου και του πρωθυπουργού και αρχηγού της ΝΔ Κωνσταντίνου Μητσοτάκη! Οταν όμως οι πόρτες έκλεισαν για την ψηφοφορία εκλογής των μελών της νέας Κεντρικής Επιτροπής και βγήκαν τα «μαχαίρια» από τα θηκάρια τους, η επικοινωνιακή λάμψη χάθηκε και η αναμέτρηση ήταν αδυσώπητη. Παρά τον «αέρα» με τον οποίο προσήλθαν στο συνέδριο οι «ανανεωτικοί», ο συσχετισμός των δυνάμεων καταγράφηκε υπέρ των «ορθόδοξων» κομμουνιστών. Απέμενε πλέον η εκλογή του νέου γενικού γραμματέα του κόμματος από την Κεντρική Επιτροπή που αναδείχθηκε. Ηταν η ώρα της αναμέτρησης για τον Γιάννη Δραγασάκη, τον οποίο πρότεινε η ανανεωτική πτέρυγα για το ανώτατο κομματικό πόστο.
Η ώρα του Ι. Δραγασάκη
Το συνέδριο της διάσπασης έγινε στις 19-24 Φεβρουαρίου 1991, και μάλιστα για πρώτη φορά στην ιστορία του ΚΚΕ με ανοιχτές πύλες, παρουσία του… πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα Μάικλ Σωτήρχου και του πρωθυπουργού και αρχηγού της ΝΔ Κωνσταντίνου Μητσοτάκη! Οταν όμως οι πόρτες έκλεισαν για την ψηφοφορία εκλογής των μελών της νέας Κεντρικής Επιτροπής και βγήκαν τα «μαχαίρια» από τα θηκάρια τους, η επικοινωνιακή λάμψη χάθηκε και η αναμέτρηση ήταν αδυσώπητη. Παρά τον «αέρα» με τον οποίο προσήλθαν στο συνέδριο οι «ανανεωτικοί», ο συσχετισμός των δυνάμεων καταγράφηκε υπέρ των «ορθόδοξων» κομμουνιστών. Απέμενε πλέον η εκλογή του νέου γενικού γραμματέα του κόμματος από την Κεντρική Επιτροπή που αναδείχθηκε. Ηταν η ώρα της αναμέτρησης για τον Γιάννη Δραγασάκη, τον οποίο πρότεινε η ανανεωτική πτέρυγα για το ανώτατο κομματικό πόστο.
Στέλεχος με κύρος, εκ των πρωταγωνιστών της διαπάλης στο εσωτερικό του κόμματος, αλλά με μετριοπαθές προφίλ, ψύχραιμος και πάντα μετρημένος, ο οικονομολόγος του ΚΚΕ είχε προταθεί σε μια ύστατη προσπάθεια εξεύρεσης συμβιβαστικής φόρμουλας και από τον Χ. Φλωράκη. Η πρόταση που έκανε στους «ανανεωτικούς» ήταν να είναι ο κ. Δραγασάκης γενικός γραμματέας αλλά η πλειοψηφία του Πολιτικού Γραφείου να ανήκει στους «ορθόδοξους», κάτι που δεν έγινε αποδεκτό. Ετσι ο Φλωράκης στράφηκε προς την «καθαρή λύση» της Αλέκας Παπαρήγα, η οποία και κέρδισε με 57 ψήφους έναντι 54 που συγκέντρωσε ο αντίπαλός της στην κρίσιμη ψηφοφορία της 27ης Φεβρουαρίου 1991. «Οταν ο Φαράκος αποφάσισε να κάνει στην άκρη, να παραιτηθεί, δηλαδή, από τη θέση του γενικού γραμματέα του ΚΚΕ και να προτείνει εμένα για τη θέση αυτή, το έκανε όχι μόνο επειδή, κατά τη γνώμη του, μπορούσα να συμβάλω στην υπόθεση της ανανέωσης, αλλά και επειδή γνώριζε ότι ήμουν της άποψης ότι η συνολική ανανέωση και ανάπτυξη του αριστερού κινήματος προϋπέθετε την ύπαρξη ενός ανανεωμένου και ισχυρού ΚΚΕ και όχι τη διάλυση ή τη διάσπαση ή τον αποχρωματισμό του με αλλαγή των συμβόλων του. Τόσο τη διάλυση όσο και τη διάσπαση του ΚΚΕ τη θεωρούσα «δώρο» στον δικομματισμό και το δήλωνα δημόσια» θα γράψει ο κ. Δραγασάκης πολλά χρόνια αργότερα (2007). Το Πολιτικό Γραφείο που προέκυψε τότε ήταν «μοιρασμένο» ως εξής: από τους «ανανεωτικούς» αναδείχθηκαν η Μαρία Δαμανάκη, ο Ι. Δραγασάκης, ο Π. Λαφαζάνης, ο Π. Τριγάζης και Ν. Χουντής, ενώ από τους «ορθόδοξους» ο Δ. Γόντικας, ο Γ. Θεωνάς, ο Β. Καλαματιανός, ο Ορ. Κολοζώφ, ο Σ. Κωτσαντής, ο Τ. Τσίγκας και ο Σπ. Χαλβατζής.
Η πολιτική δράση του κ. Δραγασάκη ξεκίνησε στα μαθητικά του χρόνια από την προδικτατορική Νεολαία Λαμπράκη. Σπούδασε Πολιτικές και Οικονομικές Επιστήμες και συμμετείχε στον αντιδικτατορικό αγώνα, ενώ την περίοδο των μεταπτυχιακών του σπουδών στο Λονδίνο διετέλεσε γραμματέας του Συλλόγου Ελλήνων Φοιτητών Λονδίνου. Απορροφήθηκε γρήγορα στον κομματικό μηχανισμό και το 1978 ανέλαβε επικεφαλής του Οικονομικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ, ενώ το 1989 μπήκε στο Πολιτικό Γραφείο. Συμμετείχε στην οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Ξενοφώντα Ζολώτα που συγκροτήθηκε τον Νοέμβριο του 1989 από τη ΝΔ, το ΠαΣοΚ και τον ΣΥΝ, ως αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας. Είκοσι έξι χρόνια μετά είναι αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ αρμόδιος μεταξύ των άλλων για τον συντονισμό των οικονομικών υπουργείων.
Η γενιά του «αριστερού ευρωκομμουνισμού»
Τα στελέχη του ΚΚΕ Εσωτερικού που αποκήρυξαν τον Λ. Κύρκο, ακολούθησαν τον Γιάννη Μπανιά και ξαναβρέθηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ
Οταν τον Ιανουάριο του 2010 ο γηραιός ιστορικός ηγέτης της ανανεωτικής Αριστεράς Λ. Κύρκος διοργάνωνε δείπνο στην Αίγλη του Ζαππείου παρουσία του τότε πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου, ζητώντας τη στήριξη της κυβέρνησής του, είχε προκαλέσει τις αντιδράσεις πολλών πρώην συντρόφων του από τα χρόνια του ΚΚΕ Εσωτερικού. «Οι απόψεις του Λεωνίδα Κύρκου δεν διακατέχονται από την ευθύνη που έχει επιδείξει σε άλλες περιόδους της πολυκύμαντης πολιτικής του ζωής» είχε δηλώσει ο Ν. Βούτσης, διαχωρίζοντας για άλλη μία φορά τη θέση του. Δεν είναι άλλωστε ο μόνος από τα στελέχη της κυβέρνησης τα προερχόμενα από τη «μήτρα» του ΚΚΕ Εσ. που είχε διαφωνήσει στο παρελθόν με τα οράματα του Λ. Κύρκου για εθνική συνεννόηση, ευρείες συναινέσεις και συνθέσεις, στο επίκεντρο των οποίων βρίσκονταν ανέκαθεν η Σοσιαλδημοκρατία και το ΠαΣοΚ.
Τα στελέχη του ΚΚΕ Εσωτερικού που αποκήρυξαν τον Λ. Κύρκο, ακολούθησαν τον Γιάννη Μπανιά και ξαναβρέθηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ
Οταν τον Ιανουάριο του 2010 ο γηραιός ιστορικός ηγέτης της ανανεωτικής Αριστεράς Λ. Κύρκος διοργάνωνε δείπνο στην Αίγλη του Ζαππείου παρουσία του τότε πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου, ζητώντας τη στήριξη της κυβέρνησής του, είχε προκαλέσει τις αντιδράσεις πολλών πρώην συντρόφων του από τα χρόνια του ΚΚΕ Εσωτερικού. «Οι απόψεις του Λεωνίδα Κύρκου δεν διακατέχονται από την ευθύνη που έχει επιδείξει σε άλλες περιόδους της πολυκύμαντης πολιτικής του ζωής» είχε δηλώσει ο Ν. Βούτσης, διαχωρίζοντας για άλλη μία φορά τη θέση του. Δεν είναι άλλωστε ο μόνος από τα στελέχη της κυβέρνησης τα προερχόμενα από τη «μήτρα» του ΚΚΕ Εσ. που είχε διαφωνήσει στο παρελθόν με τα οράματα του Λ. Κύρκου για εθνική συνεννόηση, ευρείες συναινέσεις και συνθέσεις, στο επίκεντρο των οποίων βρίσκονταν ανέκαθεν η Σοσιαλδημοκρατία και το ΠαΣοΚ.
Η «αδικαίωτη διάσπαση» που.. δικαιώθηκε
Για τον Κύρκο η διάσπαση του 1987, μετά τη μετεξέλιξη του ΚΚΕ Εσ. σε ΕΑΡ, που οδήγησε στη δημιουργία του ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά, ήταν μια «αδικαίωτη διάσπαση», σε αντίθεση με το «σχίσμα» του 1968 για το οποίο έχει πει ότι ήταν μια «ιστορικά δικαιωμένη πρωτοβουλία». Ετσι, δεν συγχώρεσε σε όσους επέλεξαν τη ρήξη με την ΕΑΡ το γεγονός ότι αποχώρησαν.
Ειρωνεία της Ιστορίας: οι «απόγονοι» του Λ. Κύρκου οι οποίοι διαφώνησαν και συγκρούστηκαν μαζί του –ήταν ιδεολογικά πιο κοντά στον Μπάμπη Δρακόπουλο και στον Κώστα Φιλίνη – είναι σήμερα υπουργοί της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ εκείνοι που έμειναν πιστοί στα οράματά του και εργάστηκαν για την υλοποίησή τους –με κορυφαία πολιτική πράξη τη συμμετοχή τους στην «κυβέρνηση εθνικής ευθύνης» με τη ΝΔ και το ΠαΣοΚ –είναι εκτός πολιτικού παιχνιδιού. Το εγχείρημα της ΔΗΜΑΡ του Φώτη Κουβέλη, πιστού συνοδοιπόρου του Κύρκου, και όσων τον ακολούθησαν στον δρόμο της αποχώρησης από τον ΣΥΡΙΖΑ, είχε σύντομο και άδοξο βίο.
Ο υπερυπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης κ. Βούτσης συμμετείχε ενεργά στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα. Ηταν μέλος των φοιτητικών επιτροπών αγώνα (ΦΕΑ) του ΕΜΠ και υπήρξε αντιπρόεδρος του πρώτου μεταδικτατορικού Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΦΕΕ, που προέκυψε από το Εθνικό Συμβούλιο το 1975. Ηταν γραμματέας του ΚΣ της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος από το 1980 ως το 1985 και μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Εσωτερικού και της εννεαμελούς Γραμματείας ως το 1986. Μετά τη δημιουργία της ΕΑΡ και τη διάσπαση, ακολούθησε τον Γιάννη Μπανιά στο ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά από το 1987 ως το 1991, ενώ στον ΣΥΝ προσχώρησε μετά τις εκλογές του 1993 και επί προεδρίας Νίκου Κωνσταντόπουλου ήταν εκπρόσωπος Τύπου του κόμματος. Ανήκει στην ομάδα των «παλαιών» στελεχών που στήριξαν αποφασιστικά τον κ. Τσίπρα.
Στην ίδια κατηγορία ανήκει και ένα παλαιότερο στέλεχος του ΚΚΕ Εσ., ο υπουργός Επικρατείας για τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου Αλέκος Φλαμπουράρης. Μάλιστα οι δεσμοί του με την οικογένεια Τσίπρα είναι εξαιρετικά στενοί. Σπούδασε στο Πολυτεχνείο του Γκρατς στην Αυστρία και μετά στην Πολυτεχνική Σχολή Θεσσαλονίκης, απ’ όπου και αποφοίτησε ως πολιτικός μηχανικός. Από τα μαθητικά του χρόνια τη δεκαετία του ’60 συμμετείχε στους λαϊκούς αγώνες και ήταν μέλος της Νεολαίας Λαμπράκη και του ΚΚΕ. Πήρε ενεργό μέρος στον αντιδικτατορικό αγώνα και συνελήφθη από τη χούντα, ενώ μετά τη διάσπαση του Κομμουνιστικού Κόμματος το 1968 συντάχθηκε με το ΚΚΕ Εσωτερικού. Χρημάτισε μέλος της Γραμματείας του κόμματος και στη διάσπαση ακολούθησε τον Ι. Μπανιά συμμετέχοντας στα καθοδηγητικά όργανα του ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά, όπως και της μετεξέλιξής του, της ΑΚΟΑ, και κατόπιν στον Συνασπισμό.
Καταβολές στο ΚΚΕ Εσωτερικού έχει και η αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θεανώ Φωτίου, η οποία δραστηριοποιήθηκε πολιτικά στον πανεπιστημιακό χώρο (η ίδια είναι καθηγήτρια Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού στο ΕΜΠ) και ακολούθησε τον Ι. Μπανιά στο ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά και στην ΑΚΟΑ. Στη νεότερη «φουρνιά» ανήκουν ο υπουργός Εργασίας Π. Σκουρλέτης και ο υφυπουργός Αθλητισμού Στ. Κοντονής, οι οποίοι υπήρξαν στελέχη της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος στον σπουδαστικό χώρο. Μάλιστα ο κ. Κοντονής ήταν μέλος του ΚΣ της ΕΦΕΕ. Διαφώνησαν και οι δύο με την αποκομμουνιστικοποίηση του κόμματος και προσχώρησαν στο ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά. Κάποτε ο Μπανιάς πήγε για μια ομιλία στη Ζάκυνθο, γενέτειρα του κ. Κοντονή και εκλογική του περιφέρεια σήμερα. Στον δρόμο τον συνάντησε ο πατέρας του νυν υφυπουργού, τον χαιρέτησε και του συστήθηκε: «Είμαι ο πατέρας του Σταύρου» του είπε. «Κι εγώ «πατέρας» του είμαι» του απάντησε εκείνος θέλοντας να δείξει τη στενή πολιτική σχέση που είχαν. Ο κ. Σκουρλέτης ήταν επιλογή του κ. Βούτση ως διάδοχός του στη θέση του εκπροσώπου Τύπου στον ΣΥΝ. Οσον αφορά τον προαλειφόμενο για τη θέση του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου του ΣΥΡΙΖΑ Ν. Φίλη ήταν γραμματέας της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος την περίοδο από το 1985 ως το 1989. Ως φοιτητής της Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών συμμετείχε στους αγώνες για τον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης και υπήρξε μέλος του ΚΣ της ΕΦΕΕ και της Συγκλήτου. Διαχώρισε τη θέση του από τον Λ. Κύρκο και δεν τον ακολούθησε στην ΕΑΡ επιλέγοντας και εκείνος τον δρόμο του ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά και αργότερα του ΣΥΝ.
Νάντια Βαλαβάνη: η σεμνή αγωνίστρια
Από τις εμβληματικές μορφές του αντιδικτατορικού αγώνα η Νάντια Βαλαβάνη δοκίμασε τη σκληρότητα του χουντικού καθεστώτος σε νεαρά ηλικία ως μέλος της Αντι-ΕΦΕΕ και της ΚΝΕ. Τον Φεβρουάριο του 1974, όταν η ασφάλεια κατάφερε καίριο πλήγμα εξαρθρώνοντας το παράνομο κλιμάκιο του ΚΚΕ και της ΚΝΕ/ Αντιδικτατορικής ΕΦΕΕ, μεταξύ των 35 στελεχών που συνελήφθησαν ήταν και η κυρία Βαλαβάνη, μόλις πρωτοετής φοιτήτρια της τότε ΑΣΟΕΕ. Κρατήθηκε επί πεντάμηνο σε συνθήκες απομόνωσης στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών και παραπέμφθηκε σε δίκη στο Εκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών με κατηγορίες που αφορούσαν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Από τις φυλακές Κορυδαλλού αφέθηκε ελεύθερη στις 26 Ιουλίου 1974.
Από τις εμβληματικές μορφές του αντιδικτατορικού αγώνα η Νάντια Βαλαβάνη δοκίμασε τη σκληρότητα του χουντικού καθεστώτος σε νεαρά ηλικία ως μέλος της Αντι-ΕΦΕΕ και της ΚΝΕ. Τον Φεβρουάριο του 1974, όταν η ασφάλεια κατάφερε καίριο πλήγμα εξαρθρώνοντας το παράνομο κλιμάκιο του ΚΚΕ και της ΚΝΕ/ Αντιδικτατορικής ΕΦΕΕ, μεταξύ των 35 στελεχών που συνελήφθησαν ήταν και η κυρία Βαλαβάνη, μόλις πρωτοετής φοιτήτρια της τότε ΑΣΟΕΕ. Κρατήθηκε επί πεντάμηνο σε συνθήκες απομόνωσης στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών και παραπέμφθηκε σε δίκη στο Εκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών με κατηγορίες που αφορούσαν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Από τις φυλακές Κορυδαλλού αφέθηκε ελεύθερη στις 26 Ιουλίου 1974.
Ηταν μάρτυρας στη δίκη των βασανιστών της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών που έγινε στη Χαλκίδα τον Νοέμβριο του 1975. Δίκη από την οποία όλοι οι ασφαλίτες κατηγορούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι και αποχωρώντας λοιδορούσαν τους μάρτυρες που είχαν πέσει θύματα της φρικαλεότητάς τους. Μεταξύ αυτών και η κυρία Βαλαβάνη, η οποία υπέστη φρικτά βασανιστήρια. Επί σειρά ετών δραστηριοποιήθηκε ενεργά στην ηγεσία της ΚΝΕ και κατόπιν του ΚΚΕ ως μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, ενώ αποχώρησε το ’89 διαφωνώντας με την κυβέρνηση Τζαννετάκη. Είναι συγγραφέας και οικονομολόγος (πτυχιούχος του Οικονομικού Τμήματος του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών) και εργάστηκε ως μεταφράστρια (κυρίως των έργων του Μπέρτολτ Μπρεχτ), ενώ επί μία δεκαετία, από το 1996 ως το 2005, ήταν διευθύντρια οικογενειακού ξενοδοχείου στην Κρήτη. Στον ΣΥΡΙΖΑ προσχώρησε την περίοδο που στην ηγεσία του ήταν ο Αλέκος Αλαβάνος. Σήμερα είναι η αναπληρώτρια υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης.
«Εσύ, μανούλα μου, σε λίγο θα φέρεις και το κρεβάτι σου για να κοιμάσαι εδώ…» του είχε πει κάποτε ο θυμόσοφος ηγέτης, ενώ ο κ. Κοτζιάς θα πει αργότερα ότι «ο Φλωράκης δεν εμπιστευόταν τον Ανδρουλάκη, αγαπούσε όμως πάρα πολύ, και δικαίως, τον Λαφαζάνη». Και σημείωνε: «Και πώς να μην τον αγαπάει; Ο Λαφαζάνης κάθε ημέρα στην περίοδο των «τριήμερων» (των διερευνητικών εντολών του Ιουνίου 1989 για τον σχηματισμό κυβέρνησης) του ετοίμαζε οκτακόσιες απαντήσεις για ισάριθμες υποτιθέμενες ερωτήσεις! Ο Λαφαζάνης έκανε τον Χαρίλαο πολιτικό. Ή τον βοήθησε να γίνει γρήγορα πολιτικός. Γι’ αυτό και ο Χαρίλαος τον αποκαλούσε «άγιο» και του είχε απόλυτη εμπιστοσύνη». Ο κ. Λαφαζάνης μπορεί να ταυτίστηκε την περίοδο εκείνη με τον «ιθύνοντα νου» των ανοιγμάτων του ΚΚΕ και της σύγκλισης με την ΕΑΡ (κοινό πόρισμα ΚΚΕ – ΕΑΡ και κατόπιν συγκρότηση του Συνασπισμού) κ. Ανδρουλάκη, ωστόσο γρήγορα οι δρόμοι τους χώρισαν: ο ένας παρέμεινε στον Συνασπισμό εκφράζοντας διαχρονικά την αριστερή «τάση» και ο άλλος, διαγραμμένος από τη μετέπειτα (1993) πρόεδρο του ΣΥΝ Μαρία Δαμανάκη, έπαιρνε τον δρόμο της προδιαγεγραμμένης πορείας συνάντησής του με τη σοσιαλδημοκρατία.
Π. Λαφαζάνης: η «σκιά» του Χαρίλαου
Ο κ. Λαφαζάνης υπήρξε κορυφαίο στέλεχος της ΚΝΕ από το 1971 με έντονη αγωνιστική δραστηριότητα στο αντιδικτατορικό κίνημα ως φοιτητής του Μαθηματικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ανέβηκε στην κομματική ιεραρχία φθάνοντας ως το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ (το 1989) επί των ημερών του Χ. Φλωράκη, με τον οποίο συνεργάστηκε στενά, καθώς από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 μαζί με τους Μίμη Ανδρουλάκη και Αλέκο Αλαβάνο συγκρότησαν το πρώτο Γραφείο Τύπου του νομιμοποιημένου ΚΚΕ. Βέβαια την πρωτοβουλία των κινήσεων στις επαφές –παρασκηνιακές και μη –με τα μέσα ενημέρωσης και πολιτικούς παράγοντες της εποχής είχε ο κ. Ανδρουλάκης, λογογράφος του Χ. Φλωράκη και κύριος εκφραστής του «εκσυγχρονιστικού» ρεύματος εντός του ΚΚΕ, ο οποίος με την πολιτική ευστροφία του κατάφερε να σαγηνέψει τους κομματικούς «παππούδες».
Ο κ. Λαφαζάνης υπήρξε κορυφαίο στέλεχος της ΚΝΕ από το 1971 με έντονη αγωνιστική δραστηριότητα στο αντιδικτατορικό κίνημα ως φοιτητής του Μαθηματικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ανέβηκε στην κομματική ιεραρχία φθάνοντας ως το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ (το 1989) επί των ημερών του Χ. Φλωράκη, με τον οποίο συνεργάστηκε στενά, καθώς από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 μαζί με τους Μίμη Ανδρουλάκη και Αλέκο Αλαβάνο συγκρότησαν το πρώτο Γραφείο Τύπου του νομιμοποιημένου ΚΚΕ. Βέβαια την πρωτοβουλία των κινήσεων στις επαφές –παρασκηνιακές και μη –με τα μέσα ενημέρωσης και πολιτικούς παράγοντες της εποχής είχε ο κ. Ανδρουλάκης, λογογράφος του Χ. Φλωράκη και κύριος εκφραστής του «εκσυγχρονιστικού» ρεύματος εντός του ΚΚΕ, ο οποίος με την πολιτική ευστροφία του κατάφερε να σαγηνέψει τους κομματικούς «παππούδες».
Αν ο κ. Ανδρουλάκης ήταν το «άτακτο παιδί» της μεγάλης τότε κομμουνιστικής οικογένειας, ο κ. Λαφαζάνης ήταν ο αφοσιωμένος, ο ανιδιοτελής και κυρίως ο εργασιομανής κομματικός παράγοντας που είχε γίνει η «σκιά» του Χαρίλαου, προετοιμάζοντας κάθε βήμα του γενικού γραμματέα στις επαφές του με τον Τύπο.
«Εσύ, μανούλα μου, σε λίγο θα φέρεις και το κρεβάτι σου για να κοιμάσαι εδώ…» του είχε πει κάποτε ο θυμόσοφος ηγέτης, ενώ ο κ. Κοτζιάς θα πει αργότερα ότι «ο Φλωράκης δεν εμπιστευόταν τον Ανδρουλάκη, αγαπούσε όμως πάρα πολύ, και δικαίως, τον Λαφαζάνη». Και σημείωνε: «Και πώς να μην τον αγαπάει; Ο Λαφαζάνης κάθε ημέρα στην περίοδο των «τριήμερων» (των διερευνητικών εντολών του Ιουνίου 1989 για τον σχηματισμό κυβέρνησης) του ετοίμαζε οκτακόσιες απαντήσεις για ισάριθμες υποτιθέμενες ερωτήσεις! Ο Λαφαζάνης έκανε τον Χαρίλαο πολιτικό. Ή τον βοήθησε να γίνει γρήγορα πολιτικός. Γι’ αυτό και ο Χαρίλαος τον αποκαλούσε «άγιο» και του είχε απόλυτη εμπιστοσύνη». Ο κ. Λαφαζάνης μπορεί να ταυτίστηκε την περίοδο εκείνη με τον «ιθύνοντα νου» των ανοιγμάτων του ΚΚΕ και της σύγκλισης με την ΕΑΡ (κοινό πόρισμα ΚΚΕ – ΕΑΡ και κατόπιν συγκρότηση του Συνασπισμού) κ. Ανδρουλάκη, ωστόσο γρήγορα οι δρόμοι τους χώρισαν: ο ένας παρέμεινε στον Συνασπισμό εκφράζοντας διαχρονικά την αριστερή «τάση» και ο άλλος, διαγραμμένος από τη μετέπειτα (1993) πρόεδρο του ΣΥΝ Μαρία Δαμανάκη, έπαιρνε τον δρόμο της προδιαγεγραμμένης πορείας συνάντησής του με τη σοσιαλδημοκρατία.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
