«Θα ήταν ανεύθυνο να σας αφήσουμε χωρίς εποπτεία»

«Ονειρο θερινής νυκτός». Ετσι χαρακτήρισε ανώτατος αξιωματούχος στο Βερολίνο τα σχέδια του Αντώνη Σαμαρά να απαγκιστρώσει πρόωρα την Ελλάδα από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. «Τόσο ανώριμες σκέψεις για ένα τόσο τολμηρό εγχείρημα ήταν επόμενο να προκαλέσουν πανικό στις αγορές» πρόσθεσε υπονοώντας τις αρνητικές εξελίξεις στα επιτόκια για τα ελληνικά ομόλογα και στο Χρηματιστήριο Αθηνών.

Τα άσχημα μαντάτα από την Ελλάδα προκάλεσαν πάντως νευρικότητα στο Βερολίνο. Αυτό ήταν αισθητό και στη συνεδρίαση της επιτροπής προϋπολογισμού της Βουλής την περασμένη Τρίτη, κατά την οποία έγινε σύντομη αναφορά στη νέα αδυναμία της Ελλάδας να βγει στις αγορές. «Οι βουλευτές, που ως τότε είχαν συνηθίσει στα μηνύματα επιτυχίας από την Αθήνα, απορούσαν με την απρόοπτη τροπή της κατάστασης» έλεγε παριστάμενος. «Ολοι ήξεραν πάντως ότι θα ξαναβρούν σύντομα το θέμα μπροστά τους εν όψει της ολοκλήρωσης του δεύτερου προγράμματος στα τέλη του χρόνου και της ανάγκης λήψης συμπληρωματικών μέτρων» πρόσθεσε.

Τα μέτρα αυτά, τονίζει ο ίδιος αξιωματούχος, θα αποβούν χρήσιμα μόνο αν αποτελέσουν συνέχεια του δεύτερου προγράμματος. «Θα ήταν ανεύθυνο αν τα αφήναμε στα χέρια της ελληνικής κυβέρνησης, χωρίς επιλεγμένους στόχους, χωρίς χρηματοδότηση και χωρίς εξωτερική εποπτεία» λέει. Τυχόν αποτυχία μιας «αυτονομημένης» από το ΔΝΤ ελληνικής κυβέρνησης θα είχε μοιραία αποτελέσματα. «Η εμπιστοσύνη των αγορών θα εξαφανιζόταν αν η χώρα άρχιζε να παραπατά πάλι επικίνδυνα, και δεν θα επανερχόταν αν τη σώζαμε εκ των υστέρων» προσθέτει. Κι αυτό θα το πλήρωνε πανάκριβα ολόκληρη η ευρωζώνη.

Για τον λόγο αυτόν το Βερολίνο επιμένει όχι μόνο στην τήρηση του προγράμματος του ΔΝΤ για την Ελλάδα (λήγει το 2016), αλλά τείνει όλο και περισσότερο προς την ιδέα της εκπόνησης ενός τρίτου προγράμματος, που θα συνοδεύεται όμως από ένα χαλαρότερο από το σημερινό καθεστώς επιτήρησης. Ο λόγος είναι τώρα για εξάμηνους αντί για τους ως τώρα τρίμηνους ελέγχους της τρόικας, χωρίς να αποκλείεται μάλιστα –για λόγους τακτικής –και η κατάργηση της τρόικας στη σημερινή της μορφή και η αντικατάστασή της από ένα λιγότερο ορατό στη δημοσιότητα σχήμα.

Η ιδέα δεν είναι καινούργια. Ηδη προ μηνός, όπως είχε γράψει «Το Βήμα», το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών «έτεινε» προς την άποψη ότι ένα τρίτο πρόγραμμα θα ήταν αναπόφευκτο, επειδή εκτιμούσε ως πολύ εύθραυστη την ελληνική οικονομία και επειδή υπολόγιζε σε ύφεση της ευρωπαϊκής οικονομίας στο άμεσο μέλλον –κάτι που θα επηρέαζε αρνητικά και την ελληνική.

Η ίδια ιδέα, όπως έγραψε η εφημερίδα «Handelsblatt» (14.10.2014) πήρε αργότερα τη μορφή ενός προληπτικού δανειακού προγράμματος του ESM, που συνοδευόταν από «χαλαρούς» σε σύγκριση με το παρελθόν όρους, όπως εξάμηνο έλεγχο από την Κομισιόν και το ΔΝΤ (και όχι πλέον από τη Φρανκφούρτη). Αλλά ούτε και αυτή η ιδέα είναι η τελική. Το σχέδιο, που φαίνεται να προκρίνει τις τελευταίες μέρες το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, συνδυάζει ένα τρίτο «κλασικό» δανειοδοτικό πρόγραμμα με μια προληπτική δανειακή γραμμή, η οποία θα αποτελεί τη σημαντικότερη, ίσως και την κυρίαρχη συνιστώσα του προγράμματος.

Εκείνο που κάνει όμως το Βερολίνο να παίζει, έστω και άθελα, τον άγγελο-προστάτη της Αθήνας, είναι το ευρώ. «Αν η Ελλάδα πνιγεί στο Αιγαίο, θα συμπαρασύρει στα βάθη του και την ευρωζώνη» έλεγε παλιότερα ο ίδιος σύμβουλος της καγκελαρίου. Αυτό έχει αλλάξει αρκετά σήμερα. Εκείνη που, κατά γενική άποψη, απειλεί με άμεσο «πνιγμό» το ευρώ είναι η Ιταλία. Ομως και η Ελλάδα δεν αποτελεί αμελητέο κίνδυνο. «Τυχόν κατάρρευσή της θα επίσπευδε την κατάρρευση της Ιταλίας και κατά ακολουθία της ευρωζώνης» λέει ο εκπρόσωπος της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος Αριστερά («Die Linke») Μίχαελ Σλεχτ. Και αυτό θα έβαζε τέρμα στις φιλοδοξίες της Γερμανίας να γίνει παγκόσμιος οικονομικός παίκτης μέσω του κοινού νομίσματος.

Ο έλληνας Πρωθυπουργός λοιπόν, συμπεραίνει, είναι διπλό θύμα: μιας κακής οικονομικής συγκυρίας και ενός πολιτικού λάθους. «Ο Σαμαράς μιλούσε από μήνες για φοροελαφρύνσεις και για διαζύγιο με το ΔΝΤ, χωρίς να τον τιμωρούν οι αγορές» λέει. «Η τιμωρία επήλθε τώρα, με την κρίση, αφού με την εμμονή του στον χωρισμό έδωσε την ευκαιρία στις αγορές να του ζητούν όλο και πιο απλησίαστα επιτόκια».