Το «colpo grosso» και το στοίχημα Γιούνκερ

Η αρχιτεκτονική της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής που παρουσίασε την περασμένη Τετάρτη στο μέγαρο «Berlaymont» των Βρυξελλών ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ βρισκόταν εδώ και πολύ καιρό στο μυαλό του. Ο βετεράνος πολιτικός από το Λουξεμβούργο, με εμπειρία αντιστρόφως ανάλογη του μεγέθους της χώρας του, προχώρησε σε ένα «colpo grosso» εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι είναι ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος της Κομισιόν. Ο στόχος του δεν ήταν απλώς να παρουσιάσει την πιο «πολιτική» Επιτροπή στην ιστορία –ως την επόμενη ενδεχομένως… Ηταν να ικανοποιήσει παράλληλα τις ευαισθησίες των κρατών-μελών χωρίς να θυσιάσει τον σκοπό της μετάβασης της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) στην εποχή μετά την κρίση.

Το σχήμα με τους επτά αντιπροέδρους στη νέα Κομισιόν, ο καθένας εκ των οποίων θα είναι ουσιαστικά ο επιτηρητής σε συγκεκριμένους τομείς (π.χ. εξωτερική πολιτική, ενεργειακή ένωση, ψηφιακή κοινή αγορά, προϋπολογισμού και ανθρωπίνων πόρων κ.ά.), ακολουθεί σύμφωνα με κοινοτική πηγή «το σχήμα με το οποίο ο Γιούνκερ κέρδισε με το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα τις ευρωεκλογές του Μαΐου».

Δεν ήταν κάτι εύκολο να υλοποιηθεί βέβαια. Ωστόσο ο πολύπειρος Γιούνκερ και η επιτελική του ομάδα, κομβικό ρόλο στην οποία διαδραματίζει ο Γερμανός Μάρτιν Σελμάιερ, πρώην επικεφαλής του γραφείου της Βίβιαν Ρέντινγκ, δούλεψαν πολύ τον Αύγουστο, όταν τα βλέμματα των περισσοτέρων ήταν στραμμένα στις… παραλίες. Ακολούθησαν «οι 10 ημέρες της κόλασης». Και αυτό διότι ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ δεν ήθελε να διαρρεύσει τίποτα στον Τύπο. Ισως να ήταν η πρώτη φορά που ακόμη και την ύστατη ώρα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα βασικά σημεία είχαν μείνει στο σκοτάδι. Ακόμη και οι λίγες διαρροές εξυπηρέτησαν συγκεκριμένες σκοπιμότητες.

Προς το παρόν πάντως ο Γιούνκερ έκλεισε τους επιτρόπους στο ξενοδοχείο «Ζενβάλ», λίγο έξω από τις Βρυξέλλες, την Πέμπτη, όπου έγιναν ακόμη και προσομοιώσεις των προσεχών ακροάσεών τους στην Ευρωβουλή. Οι ακροάσεις των νέων επιτρόπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ξεκινήσουν στις 29 Σεπτεμβρίου. Δεν θα είναι εύκολες, καθώς η Ευρωβουλή θέλει να επιβεβαιώσει τον αυξημένο ρόλο της στη διαδικασία.

Ηδη έχουν εκφραστεί ορισμένες αντιδράσεις επί συγκεκριμένων προσώπων και είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ιταλός Τζιάνι Πιτέλα, επικεφαλής της ομάδας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ξιφούλκησε εναντίον της τοποθέτησης του λόρδου Χιλ από τη Βρετανία στο χαρτοφυλάκιο των Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών (που βρισκόταν στα χέρια του Γάλλου Μισέλ Μπαρνιέ), τον οποίο χαρακτήρισε «συντηρητικό με νεοφιλελεύθερη προσέγγιση». Εξέφρασε επίσης δυσαρέσκεια επειδή η νέα Επιτροπή δεν έχει πολλούς Σοσιαλιστές. Εχει δίκιο, καθώς πράγματι το νέο σχήμα έχει έναν «φιλελεύθερο αέρα». Η Ευρωβουλή δεν μπορεί πάντως να καταψηφίσει μεμονωμένα πρόσωπα, αλλά όλη την Επιτροπή ή όχι.

Η επιλογή Χιλ όμως έχει, σύμφωνα με τους ερμηνευτές των πολιτικών συμβολισμών, τη δική της σημασία. Μοιάζει με ένα άνοιγμα στο Λονδίνο και στον πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον σε μια περίοδο που ο ευρωσκεπτικισμός στη Γηραιά Aλβιώνα κορυφώνεται. Εφόσον όλα εξελιχθούν ομαλά και ο λόρδος Χιλ αναλάβει τα καθήκοντά του, ο Κάμερον θα μπορεί να πείσει ότι η αντιπαράθεσή του με τον Γιούνκερ έπιασε τόπο, ενώ ικανοποιημένο θα βγει και το Βερολίνο που θέλει τη Βρετανία στην ΕΕ. Οσο για τον Γιούνκερ; Με την τραπεζική ένωση να αναπτύσσεται, ελπίζει να αποφύγει τα βρετανικά πυρά…

Ανάλογα σημαντική κρίνεται και η τοποθέτηση του ολλανδού υπουργού Εξωτερικών Φρανς Τίμερμανς ως «πρώτου αντιπροέδρου» με αρμοδιότητα τις διαθεσμικές σχέσεις, το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα. Η επιλογή Τίμερμανς τονίζει ότι η ΕΕ πρέπει να πάψει να ασχολείται με «τα μικρά ζητήματα» που μπορούν να επιλύονται σε εθνικό επίπεδο και να ασχοληθεί με θέματα στρατηγικής σημασίας. Δεν πρέπει να λησμονείται δε ότι η Ολλανδία είναι μία από τις χώρες που έχει αναφερθεί συγκεκριμένα στην ανάγκη επαναπατρισμού ορισμένων εξουσιών από τις Βρυξέλλες στις εθνικές πρωτεύουσες.

Ο ίδιος ο Γιούνκερ γνωρίζει φυσικά καλύτερα από τον καθένα πόσο δύσκολο θα είναι το έργο του. Ωστόσο, μοιάζει σαν ο βασικός του αντίπαλος να είναι η υστεροφημία του, καθώς ελάχιστα πράγματα έχει πλέον να αποδείξει. Την ίδια στιγμή, στο παρασκήνιο αλλά και στο προσκήνιο μαίνεται η μάχη μεταξύ των οπαδών της λιτότητας και της ανάπτυξης. Το Βερολίνο μοιάζει να αντιστέκεται σθεναρά στο κύμα πιέσεων που υψώνεται ώστε να εγκαταλείψει μια σταθεροποιητική πολιτική που φλερτάρει επικίνδυνα με τον δογματισμό και απειλεί την ευρωζώνη και την ΕΕ ολόκληρη με παρατεταμένη ύφεση, χαμηλό πληθωρισμό, ανεργία και υψηλό δημόσιο χρέος. Τα όσα είπε πρόσφατα ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στην Μπούντεσταγκ δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνειών περί επιμονής του Βερολίνου στην ίδια στάση.

Από την άλλη πλευρά, το Παρίσι, η Ρώμη καθώς επίσης –πολύ πιο προσεκτικά –η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και ο πρόεδρός της Μάριο Ντράγκι ζητούν την τόνωση της ζήτησης. Η αδυναμία όμως της Γαλλίας και της Ιταλίας να προωθήσουν μεταρρυθμίσεις και δημοσιονομική βελτίωση (ενδεικτικές επ’ αυτού οι προβλέψεις του γάλλου υπουργού Οικονομικών Μισέλ Σαπέν ότι η χώρα του δεν θα πιάσει το όριο του 3% για το έλλειμμα πριν από το 2017) χαλυβδώνουν τις αντιστάσεις της γερμανικής κυβέρνησης. Ο «σούπερ Μάριο», που ετοιμάζεται να προωθήσει την αναζωογόνηση της αγοράς καλυμμένων ομολόγων (ABS), δεν πτοείται από την κοινή γαλλογερμανική αντίδραση στο αίτημά του να εγγυηθούν οι κυβερνήσεις την αγορά των πιο επικίνδυνων από τα ομόλογα αυτά. Γνωρίζει όμως τα όρια: τη στιγμή που ομιλεί για επενδύσεις, υψώνει και το λάβαρο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Πουθενά δεν αντικατοπτρίζεται καλύτερα η εν λόγω αντιπαράθεση παρά στην κατανομή των οικονομικών χαρτοφυλακίων. Το Παρίσι έδωσε μεγάλη μάχη ώστε ο εκλεκτός του, ο πρώην υπουργός Οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί, να αναλάβει το χαρτοφυλάκιο για τις οικονομικές και χρηματοοικονομικές υποθέσεις, τη φορολογία και τα τελωνεία. Ο Γιούνκερ όμως δεν του έδωσε τις υπερεξουσίες που η Γαλλία ίσως επιθυμούσε, καθώς ουσιαστικά ο σοσιαλιστής Μοσκοβισί μοιάζει να έχει γίνει… σάντουιτς ανάμεσα σε δύο πανίσχυρους αντιπροέδρους που τυγχάνει να είναι πρώην πρωθυπουργοί, κεντροδεξιοί, οπαδοί της λιτότητας και διακατεχόμενοι από «τευτονική διάθεση». Η γαλλική νίκη μοιάζει λοιπόν «πύρρειος».

Ο πρώτος είναι ο Βλάντις Ντομπρόφσκις. Ο πρώην πρωθυπουργός της Λετονίας, της «χώρας-πρότυπο» κατά ορισμένους στο Βερολίνο για τον τρόπο που διήλθε της οικονομικής κρίσεως προτού γίνει μάλιστα μέλος της ευρωζώνης, αναλαμβάνει αντιπρόεδρος για το ευρώ και τον κοινωνικό διάλογο. Αυτός ουσιαστικά θα επιβλέπει το «ευρωπαϊκό εξάμηνο», το σύνολο κανόνων «γερμανικής εμπνεύσεως» που προωθήθηκε στην ευρωζώνη μετά το ξέσπασμα της κρίσης με σκοπό τον έλεγχο των ελλειμμάτων και των χρεών.

Ο δεύτερος είναι ο Γίρκι Κατάινεν. Ο πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας, που παραιτήθηκε λέγοντας ότι θέλει να διεκδικήσει υψηλό αξίωμα στην Κομισιόν, μάλλον κάτι ήξερε. Οι χώρες του Νότου δεν τον συμπαθούν, αλλά στις Βρυξέλλες και στον ευρωπαϊκό Βορρά συμβαίνει το αντίθετο –εξ ου και η τοποθέτησή του ως αντιπροέδρου για την Απασχόληση, την Ανάπτυξη, τις Επενδύσεις και την Ανταγωνιστικότητα. Ο Κατάινεν αναμένεται να έχει κομβικό ρόλο ώστε η ανάπτυξη να μην προέλθει απλά με δημόσιο χρήμα, αλλά μέσω της προώθησης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της κινητοποίησης του ιδιωτικού τομέα.