Η αλλαγή φρουράς στο υπουργείο Οικονομικών σπανίως γίνεται χωρίς να συνοδεύεται από μια βυζαντινή αχλύ. Στην περίπτωση του Γκίκα Χαρδούβελη και του Γιάννη Στουρνάρα η δύσκολη σχέση τους αποτελεί ένα καλυμμένο μυστικό με ρίζες στον ακαδημαϊκό ανταγωνισμό που δεν θα αφορούσε κανέναν αν τα δύο πρόσωπα δεν είχαν αποκλίνουσες αντιλήψεις για την οικονομία και δεν κατείχαν νευραλγικά πόστα. Στο τρίγωνο της εξουσίας που ορίζεται από το Μέγαρο Μαξίμου, το υπουργείο Οικονομικών και την Τράπεζα της Ελλάδας στροβιλίζονται ρεύματα πολιτικά, οικονομικά, ιδεολογικά και ιδεοληπτικά, κινούμενα και από την προτεσταντική ηθική των εταίρων μας, τα οποία υπό τις κατάλληλες συνθήκες ατμοσφαιρικής πίεσης μπορεί να εξελιχθούν σε τυφώνα.
Τα μέτωπα εν όψει της αξιολόγησης του Σεπτεμβρίου και της διαπραγμάτευσης για το χρέος είναι συγκεκριμένα. Ο χειρισμός των θεμάτων όχι. Μέρα με τη μέρα μεταβάλλονται ανεπαίσθητα, ακόμη και για τους ανυποψίαστους «πραιτωριανούς», οι ισορροπίες μεταξύ του πρωθυπουργού Αντ. Σαμαρά, του υπουργού Οικονομικών και του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος. Τα πράγματα γίνονται πιο περίπλοκα καθώς στο τρίγωνο πέφτει και η σκιά του «τέταρτου ανθρώπου», του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Ευ. Βενιζέλου, ο οποίος δεν έχει στενή σχέση ούτε με τον κ. Χαρδούβελη ούτε με τον κ. Στουρνάρα.
Το μοτίβο συμπεριφοράς του Πρωθυπουργού, ο οποίος κρατά το κλειδί των εξελίξεων, αναδεικνύει το βάθος του προβλήματος. Τον Αύγουστο του 2012 ο κ. Σαμαράς, μη έχοντας αναρρώσει πλήρως από την εγχείρηση στο μάτι του, πραγματοποίησε την πρώτη επίσκεψή του ως Πρωθυπουργός στο Βερολίνο. Η Ελλάδα μόλις είχε βγει από μια διπλή εκλογική αναμέτρηση, το πρόγραμμα ήταν εκτός τροχιάς και οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι ζέσταιναν ξανά στα διεθνή μέσα το σενάριο του Grexit. Η «Bild» υποδέχθηκε τον έλληνα πρωθυπουργό με μια προσβλητική πρωτοσέλιδη δήλωση-εγγύηση καλώντας τον να δεσμευθεί γραπτώς ότι η Ελλάδα θα αποπληρώσει τα χρέη της. Λίγες ώρες προτού μεταβούν στην Καγκελαρία για τη συνάντηση με την Ανγκελα Μέρκελ ο κ. Σαμαράς με τον τότε υπουργό Οικονομικών Ι. Στουρνάρα και τους συμβούλους του είχαν συγκεντρωθεί στο υπόγειο μπαρ του ξενοδοχείου «Χίλτον» και έκαναν πρόβες στις θέσεις που θα παρουσίαζαν στην ισχυρή κυρία της Ευρώπης, βιώνοντας στιγμές ανείπωτης αγωνίας.
Η εχθρική ατμόσφαιρα έμεινε έξω από το κτίριο της Καγκελαρίας. Η κυρία Μέρκελ ήταν αυστηρή σχετικά με την τήρηση των υποχρεώσεων της χώρας μας αλλά αντιμετώπισε με ευγένεια τους προσκεκλημένους της. Τόσο που ο κ. Σαμαράς, έχοντας αποφορτιστεί από την πίεση και την αβεβαιότητα, επιχείρησε να σπάσει τον πάγο αστειευόμενος με τον κ. Στουρνάρα, με τον οποίο τον συνέδεε συνεργασία λίγων ημερών. «Τον βλέπεις αυτόν εδώ; Είναι σοσιαλιστής, ήταν με τον Σημίτη και με έβριζε» είπε στην έκπληκτη Μέρκελ, παρόντος και του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. «Δεν έβριζα…» επιχείρησε να δικαιολογηθεί ο κ. Στουρνάρας. Αλλά ο Πρωθυπουργός συνέχισε ακάθεκτος: «Είναι σοσιαλιστής. Ή μάλλον σοσιαλδημοκράτης» είπε στη γερμανίδα ομόλογό του, η οποία έχοντας μπει στο νόημα το διασκέδαζε και επαναλάμβανε χαμογελώντας «Good! Good!».
Η συνεργασία του Πρωθυπουργού με τον πρώην υπουργό Οικονομικών μπορεί να ξεκίνησε αδέξια, εξελίχθηκε όμως σε μια σχέση εμπιστοσύνης –«και αγάπης», συμπληρώνουν από την πλευρά του κ. Στουρνάρα. Το μέτωπο Σαμαρά – Στουρνάρα ήταν άρρηκτο, παρά τις συχνές και σφοδρές επιθέσεις που δεχόταν ο υπουργός Οικονομικών από γαλάζιους υπουργούς και βουλευτές. Εκδηλωνόταν στην αυτοπεποίθηση με την οποία ανοιγόκλεινε τη βαλβίδα του ατμού στη Βουλή ο κ. Στουρνάρας. Φάνηκε και στον τρόπο με τον οποίο ξεπροβόδισε τον πρώην υπουργό Οικονομικών και νυν διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας ο κ. Σαμαράς. «Ζήσαμε μαζί τρομακτικές στιγμές» του είπε θερμά.
Ο κ. Στουρνάρας από το νέο του πόστο κάθε άλλο παρά σε αποστρατεία βρίσκεται. Ο κ. Σαμαράς όμως φροντίζει με την ίδια αποφασιστικότητα να οικοδομήσει μια νέα σχέση εμπιστοσύνης με τον κ. Χαρδούβελη, ο οποίος προέρχεται επίσης από την εκσυγχρονιστική δεξαμενή, διετέλεσε συνεργάτης του Κ. Σημίτη και η επιλογή του βασίστηκε στο βιογραφικό του και όχι σε πρότερη γνωριμία. Αυτό δεν εμποδίζει τον νέο υπουργό Οικονομικών να σηκώνει χωρίς δισταγμό το πορτοκαλί τηλέφωνο και να συνεννοείται με τον κ. Σαμαρά για τα πάντα. Αλλωστε ο Πρωθυπουργός κατάργησε τους τύπους αμέσως. «Μαθαίνεις γρήγορα» του είπε σε μία από τις πρώτες συναντήσεις τους, αλλά ο νέος υπουργός είναι αμφίβολο αν καλοδέχτηκε το χιούμορ του.
Οι απόψεις για τα stress tests
Ο κ. Σαμαράς δεν σπεύδει να καθαρίσει το τοπίο καθώς η ενδεχόμενη σύγκρουση εκκολάπτεται με επίκεντρο το σύνθετο τραπεζικό τοπίο. Ο κ. Στουρνάρας συνδέει τα stress tests των τραπεζών με τις ρυθμίσεις για τα «κόκκινα» δάνεια, που όμως δεν αναμένεται να ολοκληρωθούν πριν από τον Σεπτέμβριο. Θεωρεί ότι, αν δεν προχωρήσουν οι τράπεζες με τα stress tests, όταν ξεκινήσει η εποπτεία από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ορισμένες θα βρεθούν σε κατάσταση bail in. Αποφεύγει τις προβλέψεις για το ενδεχόμενο να χρειαστούν οι τράπεζες νέα ανακεφαλαιοποίηση παρατηρώντας ότι ελπίζει και εύχεται να είναι διαχειρίσιμη η κατάσταση. Επίσης εκτιμά ότι θα πρέπει να ληφθεί άμεσα μέριμνα για τα collateral των δανείων που παίρνουν οι τράπεζες από την ΕΚΤ (GGBB), ύψους 30 δισ. ευρώ, που λήγουν τον Μάρτιο του 2015, ώστε να βρεθεί μια λύση που θα επιτρέπει στις τράπεζες να συνεχίσουν να δανείζονται από την ΕΚΤ.
Με άλλα λόγια, ο κ. Στουρνάρας πιστεύει ότι ως τον Δεκέμβριο που θα συγκροτηθεί η Τραπεζική Ενωση η Ελλάδα θα πρέπει να καθαρίσει τα του οίκου της σε τραπεζικό και επιχειρηματικό επίπεδο και δεν αποκλείει ακόμη και βίαιες παρεμβάσεις. Ωστόσο η πρόσληψη της BlackRock ως συμβούλου για τα «κόκκινα» δάνεια, με το σκεπτικό ότι γνωρίζει καλά ένα θέμα που επείγει να λυθεί, του δημιούργησε προβλήματα. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η τριμηνιαία έκθεση της BlackRock που ανέδειξε την Ελλάδα ως την πιο επικίνδυνη για χρεοκοπία χώρα στον κόσμο προκάλεσε έντονη ενόχληση στο Μέγαρο Μαξίμου, η οποία διοχετεύθηκε στους αρμόδιους παράγοντες.
Ο κ. Χαρδούβελης στέκεται κριτικά απέναντι στα stress tests ειδικά για τις ελληνικές τράπεζες, οι οποίες, όπως λέει στους συνομιλητές του, βρίσκονται σε διαρκές stress αφού μόλις τελειώνει το ένα τεστ ακολουθεί το επόμενο. «Τι νόημα έχει να τις βάλεις να τρέξουν αμέσως μόλις βγήκαν από την εντατική στις αγορές;» διερωτάται. Ο υπουργός Οικονομικών συναρτά τις επιπτώσεις από τα stress tests, εκτός από τα «κόκκινα» δάνεια, και με τη συνέχιση της σημερινής διαχείρισης των αναβαλλόμενων φόρων από την ΕΚΤ ως το 2018. Αν συμβεί αυτό, οι ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών θα συμπέσουν με τις εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, αν όχι θα ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και των ανεξέλεγκτων πιέσεων από το ΔΝΤ. Ο κ. Χαρδούβελης πιστεύει ότι η ελληνική οικονομία χρειάζεται χρόνο, ότι πρέπει να στηριχθούν οι επιχειρήσεις που άντεξαν στην κρίση ώστε να διατηρηθούν οι θέσεις εργασίας.
Τα «κόκκινα» δάνεια και οι επιχειρήσεις
Απέναντι από τον κ. Στουρνάρα συσπειρώνονται ισχυρές δυνάμεις που ακόμη δεν έχουν συμπήξει μέτωπο. Τραπεζίτες και επιχειρηματίες θεωρούν τον σχεδιασμό του υπέρμετρα φιλόδοξο για να υλοποιηθεί μέσα σε πέντε ή έξι μήνες και οικονομικοί παράγοντες μεταδίδουν ότι κινδυνεύει να τιναχθεί στον αέρα η οικονομία. Οι ιδιοκτήτες των μεγάλων επιχειρήσεων θεωρείται βέβαιον ότι θα αντιδράσουν σε μια ενδεχόμενη βίαιη εξυγίανση και οι τραπεζίτες μεταδίδουν ότι η κατάσταση με τα «κόκκινα» δεν είναι αυτή που φαίνεται στα χαρτιά καθώς αρκετές επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να κινούν τους λογαριασμούς τους και ότι δεν έχει νόημα να τις «σκοτώσεις» όταν δείχνουν σημάδια ανάκαμψης.
Στον περίγυρο κινούνται ανομολόγητα συμφέροντα και παλιές επιδιώξεις που αρνούνται να βυθιστούν στη λήθη. Λέγεται ότι ορισμένοι ονειρεύονται να αναβιώσει το deal Εθνικής – Eurobank σε συνθήκες κρίσης. Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος έχει ισχυρούς συμμάχους, την τρόικα και την ευρωπαϊκή πολιτική ελίτ, που επιμένουν ότι ήρθε η ώρα να βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη η ελληνική οικονομική ελίτ. Το παιχνίδι έχει στρωθεί για ισχυρούς παίκτες και η πολυπλοκότητά του φαίνεται από τη μεταφορά μιας συνομιλίας του Μάριο Μόντι με τον Μπαράκ Ομπάμα. Ο αμερικανός πρόεδρος τον ρώτησε πώς μιλάει με τους Γερμανούς για την οικονομία. «Δεν μιλάμε για οικονομία αλλά για ηθική» απάντησε ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
