Ο ξένος διπλωμάτης που απολάμβανε τον αττικό ήλιο στον κήπο του Ζαππείου το περασμένο Σάββατο, σε ένα μικρό διάλειμμα του άτυπου Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δεν μασούσε τα λόγια του: «Ο Πούτιν μας έχει βάλει σε μεγάλους μπελάδες. Η προσάρτηση της Κριμαίας και η κρίση στην Ουκρανία μας έπιασε απροετοίμαστους. Τώρα έχει έλθει η ώρα για δύσκολες αποφάσεις στις ευρωρωσικές σχέσεις. Υπάρχει όμως τέτοια οικονομική και εμπορική όσμωση που καμία επιλογή δεν θα είναι χωρίς κόστος –ιδιαίτερα στον τομέα της ενέργειας».
Οι Ευρωπαίοι βρίσκονται πλέον αντιμέτωποι με τρομερά διλήμματα για το τι μέλλει γενέσθαι στον ενεργειακό τομέα στη Γηραιά Ηπειρο μετά τα γεγονότα στην Ουκρανία. Ισως όμως αυτή η δυστοκία να προσφέρει και σημαντικές ευκαιρίες στην Ελλάδα, αν αποφασίσει να παίξει έξυπνα και έγκαιρα τα χαρτιά της, τόσο με τη συμμετοχή της στον Διαδριατικό Αγωγό (ΤΑΡ), ο οποίος μπορεί μελλοντικά να διασυνδεθεί με τα Δυτικά Βαλκάνια και με την Κεντρική Ευρώπη μέσω Βουλγαρίας μεταφέροντας φυσικό αέριο από την Κασπία, όσο και με τις εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που είτε υπάρχουν είτε θα κατασκευαστούν. Οπως σημειώνει στο «Βήμα» υψηλόβαθμος έλληνας αξιωματούχος, «έχουμε περάσει από την εποχή που οι αγωγοί μεταφοράς είχαν κατεύθυνση από ανατολικά προς δυτικά σε μια νέα περίοδο κάθετων αγωγών Νότου – Βορρά. Μπορούμε να έχουμε ρόλο αν κινηθούμε σωστά».
Μπορεί η εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο να έχει μειωθεί από την προηγούμενη κρίση του 2009, ωστόσο το ενδεχόμενο επέκτασης των κυρώσεων εναντίον της Μόσχας –ώστε να συμπεριλάβει και την ενέργεια –αυτή τη στιγμή δεν συζητείται. Υπάρχουν τεράστια συμφέροντα μεγάλων ευρωπαϊκών εταιρειών ενέργειας στη Ρωσία, όπως π.χ. της γαλλικής Total που βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τη Lukoil για εκμετάλλευση σχιστολιθικού αερίου. Αυτό αντιστρόφως συμβαίνει και με την Gazprom σε χώρες όπως η Γερμανία. Αυτό αποδεικνύεται από τη συμφωνία της με τη γερμανική εταιρεία BASF ώστε η Gazprom να εξαγοράσει κατά 100% μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες αποθήκευσης αερίου, τη Wingas. Το αντάλλαγμα; Η BASF θα αποκτήσει δικαιώματα σε κοιτάσματα αερίου στη Δυτική Σιβηρία. Κορυφαίοι γερμανοί επιχειρηματίες έχουν επίσης παρέμβει προς τον υπουργό Εξωτερικών Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ, ζητώντας του να μην υπάρξουν περαιτέρω κυρώσεις εναντίον της Μόσχας.
Προς το παρόν, η ευχή είναι να μη σταματήσει ο ρωσικός κολοσσός την τροφοδοσία της Ουκρανίας εξαιτίας των χρεών της τελευταίας που φθάνουν περίπου τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ. Η επιστολή Πούτιν όμως προς τους Ευρωπαίους για το ζήτημα αυτό την περασμένη Πέμπτη ανέδειξε τα διλήμματα, κάτι που φάνηκε από την εκτενή συζήτηση που έγινε επί του θέματος και στη συνάντηση του έλληνα πρωθυπουργού κ. Αντ. Σαμαρά με τη γερμανίδα καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ την Παρασκευή στο Μέγαρο Μαξίμου, παρουσία και του κ. Ευ. Βενιζέλου. Την ίδια στιγμή αναζητούνται εναλλακτικές λύσεις για τη διαφοροποίηση τόσο των πηγών όσο και των οδών τροφοδοσίας της Ευρώπης με φυσικό αέριο.
Τα σχέδια είναι πολλά. Εκτείνονται από την αύξηση των αποθεμάτων και την αντίστροφη ροή πολλών αγωγών (από δυτικά προς τα ανατολικά), όσο επίσης την κατασκευή νέων διασυνδετήριων αγωγών αλλά και την προμήθεια περισσότερου υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από περισσότερες πηγές. Είναι σε αυτό το πλαίσιο που και η Ελλάδα θα μπορούσε να παίξει τον δικό της, στην αρχή μικρό, ρόλο, χωρίς παράλληλα να χαλάσει τις σχέσεις με τη Μόσχα.
Στη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου οι ηγέτες της ΕΕ ζήτησαν από την Κομισιόν να ετοιμάσει, με αφορμή την ουκρανική κρίση, ένα σχέδιο για την ενεργειακή ασφάλεια και ανεξαρτησία της Ευρώπης. Το βάρος αυτό έχει πέσει στους ώμους του Γκίντερ Ετινγκερ, του επιτρόπου που είναι αρμόδιος για την ενέργεια.
Επιπλέον, στις 2 Απριλίου, συνεδρίασε στις Βρυξέλλες το Ενεργειακό Συμβούλιο ΗΠΑ – ΕΕ. Σε αυτό συμμετείχαν, πέραν του Ετινγκερ, ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι, η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Κάθριν Αστον, ο υφυπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Ντάνιελ Πόνεμαν αλλά και ο έλληνας υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας Ι. Μανιάτης –ως προεδρεύων του Συμβουλίου. Στη συνάντηση συζητήθηκε η αναδιάρθρωση του διεφθαρμένου ενεργειακού τομέα στην Ουκρανία, η εξεύρεση εναλλακτικών πηγών και οδών τροφοδοσίας, η ευρω-αμερικανική ενεργειακή συνεργασία στο πλαίσιο της Εταιρικής Συμφωνίας Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ), καθώς επίσης ο Νότιος Ενεργειακός Διάδρομος και οι διασυνδετήριοι αγωγοί.
Την εβδομάδα που πέρασε, ο Ετινγκερ συγκάλεσε δύο διαφορετικές συσκέψεις στις Βρυξέλλες με σκοπό να βρεθούν τρόποι ώστε η Ουκρανία να μη βρεθεί στο έλεος της Μόσχας εν όψει του επόμενου χειμώνα, αλλά και να προετοιμάσει τις προτάσεις του εν όψει της Συνόδου Κορυφής του Ιουνίου. Την ίδια στιγμή όμως η Κομισιόν φαίνεται να παγώνει οριστικά τον πολυδιαφημισμένο αγωγό South Stream, που αναμενόταν να ολοκληρωθεί ως το 2018 και θα μετέφερε αέριο, υποθαλασσίως μέσω της Μαύρης Θάλασσας, στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Σχεδιασμοί
Ο TAP και η Ρεβυθούσα
Στο Ενεργειακό Συμβούλιο ΗΠΑ – ΕΕ αφιερώθηκε αρκετή ώρα στον Νότιο Ενεργειακό Διάδρομο. Προς το παρόν δεν είναι τόσο η ποσότητα αερίου που θα μεταφέρει ο ΤΑΡ (10 δισ. κυβικά μέτρα –bcm) όσο το άνοιγμα του διαδρόμου και οι προοπτικές του τόσο από τα δυτικά (μέσω και του Ionian Adriatic Pipeline –IAP) όσο και από τα ανατολικά (με τον Διάδρομο Αιγαίου – Βαλτικής). Αλλωστε, όταν θα πέσει στην αγορά αέριο από το κοίτασμα Σαχ Ντενίζ 2 του Αζερμπαϊτζάν, η χωρητικότητα του ΤΑΡ μπορεί να διπλασιαστεί.
Κρίσιμο κομμάτι στο παζλ αποτελεί ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός (IGB) που θα συνδέει την Κομοτηνή με τη Στάρα Ζαγόρα. Η αρχική του χωρητικότητα θα είναι 3 bcm, με δυνατότητα επέκτασης στα 5 bcm. Αν σε αυτόν προστεθούν οι σχεδιαζόμενοι διασυνδετήριοι αγωγοί Βουλγαρίας – Ρουμανίας και Ρουμανίας – Ουγγαρίας, τότε δημιουργείται ουσιαστικά ένας νέος κάθετος αγωγός και μάλιστα αντίστροφης ροής.
Ο επονομαζόμενος «Διάδρομος Αιγαίου – Βαλτικής» δεν θα στηριχθεί φυσικά μόνο σε αγωγούς. Αν και η αγορά LNG έχει πλέον στραφεί στην Ασία, όπου έχει ανεβεί σημαντικά η ζήτηση, το υγροποιημένο φυσικό αέριο από χώρες όπως το Κατάρ, η Αλγερία, ακόμη και η Νιγηρία, θα μπορούσε να αποτελέσει εναλλακτική πηγή τροφοδοσίας μέσω εγκαταστάσεων LNG στον ελληνικό χώρο. Πέραν της Ρεβυθούσας, η οποία με την αναβάθμισή της θα έχει πλέον χωρητικότητα περίπου 6,5 bcm, στα σκαριά βρίσκονται δύο πλωτά τερματικά LNG, της ΔΕΠΑ στην Καβάλα και αυτό ιδιωτικής κοινοπραξίας στην Αλεξανδρούπολη. Και τα δύο έχουν ενταχθεί στα Σχέδια Κοινού Ενδιαφέροντος (PCIs) της Κομισιόν και το ένα εξ αυτών θα κατασκευαστεί προσφέροντας εναλλακτική πηγή αερίου στον IGB και στους υπόλοιπους διασυνδετήριους αγωγούς.
Δεν πρέπει επίσης να λησμονείται ότι στον σχεδιασμό αυτόν μπορεί να προστεθεί και ένας νοητός αγωγός από τον σταθμό LNG του Βασιλικού στην Κύπρο προς την Ελλάδα (Ρεβυθούσα και Βόρεια Ελλάδα).

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ