Η 3η Σεπτέμβρη ανήκει στο ΠαΣοΚ. Το απέδειξε το διήμερο συμπόσιο του κόμματος με αφορμή την 39η επέτειο από την ίδρυσή του. Μπορεί να ανήκει ταυτόχρονα και σε μια νέα κεντροαριστερή παράταξη; Οι διεργασίες για τη δημιουργία της έχουν κορυφωθεί έπειτα από την επιτυχία του συμποσίου, το ίδιο και οι προσδοκίες. Είναι η πρώτη φορά που εκδηλώθηκε συντεταγμένα η διάθεση ενός ευρύτερου χώρου να συμπορευθεί και να δημιουργήσει μια νέα παράταξη η οποία θα κατέλθει στις ευρωεκλογές με την πλατφόρμα του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Επίσης αναγνωρίστηκε ότι Κεντροαριστερά χωρίς το ΠαΣοΚ δεν μπορεί να υπάρξει. Αν δεν προκύψουν εμπόδια, ως το τέλος του μήνα θα δοθεί στη δημοσιότητα το κείμενο των 50 προσωπικοτήτων με θέσεις για την Ελλάδα μετά το μνημόνιο. Στη συνέχεια θα επιχειρηθεί να φτιαχτούν τοπικές οργανώσεις σε όλη την Ελλάδα και ορισμένοι επιζητούν ακόμη και τη σύγκληση συντακτικής συνέλευσης ώστε να λάβει οργανωτική υπόσταση το εγχείρημα.

Για το εγχείρημα της συγκρότησης μιας νέας παράταξης της Κεντροαριστεράς, ιδέες ακούγονται πολλές. Το ΠαΣοΚ προτίθεται να συμμετάσχει αλλά όχι να πρωταγωνιστήσει στις διαδικασίες για να μην προκαλέσει όσους είναι καχύποπτοι για τις πραγματικές προθέσεις του. Η σύνθεση των απόψεων δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Το ΠαΣοΚ συμμετέχει στην κυβέρνηση και διαπραγματεύεται με την τρόικα, ενώ κάποιοι όπως ο πρώην υπουργός Οικονομίας κ. Ν. Χριστοδουλάκης ζητούν τον απεγκλωβισμό από τα μνημόνια και τη διαπραγμάτευση μιας άλλης πολιτικής με την ΕΕ έτσι ώστε η χώρα να παραμείνει στο ευρώ.

Παράλληλα εμφανίζονται νέοι παράγοντες στο παιχνίδι. Προσφάτως συγκροτήθηκε η Πανελλήνια Δημοκρατική Κοινωνική Κίνηση, η οποία οριοθετείται στον προοδευτικό, δημοκρατικό, κοινωνικό χώρο και δεν φιλοδοξεί να μετατραπεί σε κόμμα αλλά σε καταλύτη για τη διαμόρφωση πολιτικών εξόδου από την κρίση. Η ΠΑΔΗΚΚ, η οποία αποτελείται κυρίως από πασοκικές δυνάμεις, δεν αποκλείει τη σύμπλευση με καμιά πρωτοβουλία στον χώρο, από το ΠαΣοΚ ως και τον ΣΥΡΙΖΑ.
Στη λήξη του συμποσίου του ΠαΣοΚ ο πρόεδρος του ΙΣΤΑΜΕ, το οποίο οργάνωσε την εκδήλωση, κ. Χρ. Δερβένης επεσήμανε ότι υπάρχει η δυνατότητα διατύπωσης ενός εναλλακτικού σοσιαλδημοκρατικού σχεδίου της κεντροαριστερής παράταξης, ότι το ΠαΣοΚ μπορεί να ανανεώνεται και να συμβάλλει σε αυτό. Παραφράζοντας τον Γκαίτε διερωτήθηκε: «Από εδώ ξεκινάει μια νέα εποχή της Ιστορίας και μπορείτε να πείτε ότι ήσασταν μάρτυρες! Λέτε;».
Το βράδυ της Τετάρτης, όταν τα φώτα στις αίθουσες του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» έσβησαν αλλά ο κόσμος δεν έφευγε από τον προαύλιο χώρο, ένα ερώτημα κρεμόταν από τα χείλη των περισσοτέρων: «Λες;».
Το ΠαΣοΚ από τον Μάιο του 2010 και έπειτα πέρασε ένα διάστημα έντονης εσωστρέφειας και κονιορτοποίησης που αποτυπώθηκε στην εκλογική συντριβή του περυσινού Ιουνίου. Τους προηγούμενους μήνες οι εκδηλώσεις του έδειχναν ένα κόμμα αποκομμένο από την κοινωνία.
Την περασμένη εβδομάδα όμως το κλίμα άλλαξε ξαφνικά. Στον Ταύρο δεν συγκεντρώθηκαν απλώς οπαδοί του ΠαΣοΚ αλλά πολίτες που αγωνιούσαν για την επιβίωση της δημοκρατικής παράταξης, ψηφοφόροι που δεν εκφράζονται από το δίπολο ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ. Είναι χαρακτηριστικό ότι για πρώτη φορά έπειτα από πολύ καιρό χειροκροτούσαν πολιτικές παρεμβάσεις ουσίας, παρ’ ότι ορισμένες δεν ήταν διόλου ευχάριστες για τα συμβιβασμένα κομματικά ώτα. Π.χ., ο κ. Γ. Παγουλάτος άσκησε κριτική στον Ανδρέα Παπανδρέου για τη βαριά κληρονομιά των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, του χρέους και ενός εξαιρετικά αντιπαραγωγικού κρατισμού που εδραιώθηκε χάρη στα πελατειακά πλεονεκτήματά του και στον κ. Κ. Σημίτη για τη μεταρρυθμιστική αδράνεια μετά το 2000. Κι όμως δεν άνοιξε ρουθούνι.
Η κυρία Βάσω Παπανδρέου μοίρασε ακριβοδίκαια τις ευθύνες. «Είναι γεγονός» είπε «ότι τα τελευταία χρόνια το ΠαΣοΚ κατάφερε να απενοχοποιήσει πλήρως τη ΝΔ και να στιγματιστεί το ίδιο ανεξίτηλα. Το ότι συγκυβερνούμε με τη ΝΔ προέκυψε ως αναγκαιότητα για να μην καταρρεύσει η χώρα. Αλλά δεν θεωρώ ότι πρέπει να αθωώσουμε όλους εκείνους στον χώρο μας οι οποίοι τα τελευταία χρόνια ισοπέδωσαν όλες τις επιτυχίες του ΠαΣοΚ». Σε εποχές προ της δίκης Τσοχατζόπουλου τα λόγια αυτά θα ήταν αδιανόητα.
Ενδεικτικός ήταν και ο διάλογος ανάμεσα στους κκ. Ι. Βούλγαρη, Π. Ευθυμίου και στο κοινό που παρακολουθούσε την τελευταία συνεδρία με τίτλο «Από την κρίση στην ανασυγκρότηση». Ο κ. Βούλγαρης επεσήμανε στην ομιλία του ότι ο χώρος της Κεντροαριστεράς πρέπει να μπει σε μια εποχή ανασυγκρότησης φτιάχνοντας ένα κοινό σπίτι. «Οσοι έχουμε την αγωνία για την κεντροαριστερή παράταξη προτείνουμε να ξεκινήσει μια χωρίς τακτικισμούς διαδικασία επαναθεμελίωσης της δημοκρατικής παράταξης» σημείωσε. Στη συνέχεια ο κ. Ευθυμίου πρότεινε στη δική του ομιλία να μην εμπλακεί το ΠαΣοΚ «σε εκλογικούς τακτικισμούς της Κεντροαριστεράς με κινήσεις αδιέξοδων προσωπικών επιλογών. Δεν δημιουργείς πολιτικό μέγεθος μαζεύοντας οτιδήποτε δεν μπορεί να στεγάσει την ύπαρξή του» είπε. Στη διάρκεια του διαλόγου που ακολούθησε ο κ. Βούλγαρης αντέδρασε: «Η στέγη σας είναι πολύ μικρή πια και αν συνεχίσετε έτσι θα πέσει και θα σας πλακώσει». Ο κ. Ευθυμίου επιχείρησε να εξηγήσει τι εννοούσε αλλά ορισμένοι, καθαρόαιμοι πασόκοι από το ακροατήριο πήραν το μέρος του κ. Βούλγαρη.
Οι προσωπικότητες από τον ευρύτερο κεντροαριστερό χώρο που συμμετείχαν στο συμπόσιο του ΠαΣοΚ δεν πήγαν με σκοπό να πάρουν πολιτικά ανταλλάγματα. Αλλωστε σε αυτή τη φάση ελάχιστα έχει να προσφέρει. Αυτή την ώρα όμως οι διεργασίες ακολουθούν χαμηλή πτήση. Το συμπόσιο πάντως συγκέντρωσε ενδιαφέρον και το ακροατήριο ήταν κομματικό αλλά όχι αμιγώς. Εμφανίστηκαν μέλη που είχαν αποσκιρτήσει προς άλλους χώρους, κυρίως προς τη ΔΗΜΑΡ και λιγότερο προς τον ΣΥΡΙΖΑ. Υπήρχαν για πρώτη φορά πολλοί νέοι αλλά και άτομα που δεν γνώριζε κανένας. Ο κόσμος, ιδίως τη δεύτερη ημέρα που μιλούσαν οι τρεις πρόεδροι του ΠαΣοΚ, κατέκλυσε τον χώρο αιφνιδιάζοντας τους διοργανωτές.
Αιτία ασφαλώς ήταν το πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα των συζητήσεων με τους ομιλητές που είχε φτιάξει το ΙΣΤΑΜΕ αλλά και η κινητοποίηση του Τομέα Οργανωτικού του ΠαΣοΚ, με επικεφαλής τον γραμματέα κ. Λ. Κατσικαρέλη. Τα μέλη του τομέα (Γρ. Φελώνης, Σ. Ζαρμπαλάς, Δ. Κωνσταντόπουλος, Σοφία Καγιώργη, Ειρήνη Σενετάκη, Σ. Μιχαλάκος, Α. Σπυρόπουλος, Χρ. Παπαγεωργίου, Β. Νούσιος) απηύθυναν προσωπικές προσκλήσεις αξιοποιώντας τους καταλόγους των μελών του κόμματος και, όπως έλεγαν, για πρώτη φορά είχαν θετική ανταπόκριση.

Η πρόσκληση Βενιζέλου
Ανάληψη ευθύνης χωρίς ηγεμονισμούς
Ο κ. Ευ. Βενιζέλος στο συνέδριο του κόμματος τον Μάρτιο και στο συμπόσιο για την 3η Σεπτέμβρη απηύθυνε ανοιχτή πρόσκληση προς όσους τοποθετούν τον εαυτό τους στον χώρο της προοδευτικής παράταξης, της μαχόμενης, υπεύθυνης ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς, «που δεν κινδυνεύει από τον δήθεν κομματικό πατριωτισμό του ΠαΣοΚ αλλά και δεν μπορεί να ταλαιπωρείται από την έλλειψη συνείδησης των μεγεθών οποιουδήποτε προσώπου, όσο συμπαθές και αν είναι αυτό». Ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ όμως προχώρησε και στο καθοριστικό βήμα αφήνοντας τον εαυτό του έξω από τη διεκδίκηση της ηγεσίας του κεντροαριστερού σχήματος.

«Το ΠαΣοΚ, θα μου επιτρέψετε να πω κι εγώ προσωπικά ως ένας αρχηγός άλλου τύπου σε ένα ΠαΣοΚ άλλου τύπου πλέον, έχει –και έχω –συνείδηση της ευθύνης του και την αναλαμβάνει χωρίς κανέναν ηγεμονισμό» δήλωσε.
Ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ επιμένει να μιλάει για την κεντροαριστερή παράταξη της ευθύνης που υπάρχει χάριν της χώρας και όχι του εαυτού της. Η αιχμή θα μπορούσε να στρέφεται προς τη ΔΗΜΑΡ, με την οποία όμως ο κ. Βενιζέλος απέφυγε να ανοίξει μέτωπο.
Αντιθέτως, ο κ. Φ. Κουβέλης απέκλεισε τη διμερή συνεννόηση με «το ΠαΣοΚ του Βενιζέλου», την ίδια ημέρα που η Εκτελεστική Επιτροπή του κόμματος καλούσε με ευρεία πλειοψηφική απόφασή της σε συσπείρωση όλες τις δυνάμεις του δημοκρατικού σοσιαλισμού, της σοσιαλδημοκρατίας, της πολιτικής οικολογίας, των νέων κοινωνικών κινημάτων για τη δημιουργία του τρίτου πόλου. Ο γραμματέας του κόμματος κ. Σπ. Λυκούδης ανέλαβε να τετραγωνίσει τον κύκλο αναγνωρίζοντας ότι η ελληνική σοσιαλδημοκρατία είναι το ΠαΣοΚ και ότι ο κ. Κουβέλης «αναφέρεται κυρίως στις πολιτικές που εκφράζονται από αυτόν τον χώρο και πώς αυτές σφραγίζονται από τα πρόσωπα».
Η διγλωσσία της ΔΗΜΑΡ που φανερώνει έλλειψη στρατηγικής την έχει θέσει στο περιθώριο των διεργασιών.
Ο κ. Βενιζέλος επιχείρησε να ξεκαθαρίσει τη φύση της συνεργασίας του ΠαΣοΚ με τη ΝΔ επισημαίνοντας ότι οι διαφορές τους είναι ιστορικές, πολιτικές και ιδεολογικές και ότι η προγραμματική συμφωνία δεν είναι η συμφωνία των δύο κομμάτων αλλά το πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανασυγκρότησης. Ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ ύψωσε τείχος απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά το ίδιο έκανε στη δική του ομιλία ο κ. Παπανδρέου μιλώντας για κάποιους που κατρακυλούν στον ανορθολογισμό της μυθοπλασίας, ότι μας χάριζαν εκατομμύρια και τα αρνηθήκαμε, ότι συνωμοτήσαμε για να μπούμε στον Μηχανισμό.

«Διαιρέθηκαν οι Ελληνες, επειδή έτσι το θέλησαν οι μυθοπλάστες, σε μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς. Δεν απαντούν όμως ούτε στο γιατί χρειάστηκαν μνημόνια ούτε στο ποιες αξιόπιστες λύσεις υπήρχαν. Μόνο μύθοι» υπογράμμισε. Ετσι απομονώθηκε η άποψη του κ. Δ. Ρέππα, ο οποίος είχε υποστηρίξει ότι το ΠαΣοΚ πρέπει να είναι ανοιχτό στο ενδεχόμενο της προοπτικής σύμπραξης με τον ΣΥΡΙΖΑ για τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Η ομιλία του Κ. Σημίτη
Το ταμπού της ηγεσίας και ο φόβος της διάσπασης
Οι συμπτώσεις καμιά φορά μοιάζουν με οιωνούς. Οταν ανέβαινε στο βήμα ο κ. Σημίτης ακούστηκε ένας ήχος διαπεραστικός, αλλά μόνο για όσους βρίσκονταν στην αριστερή είσοδο της σκηνής, για τους υπολοίπους πνίγηκε από τα χειροκροτήματα. Επρόκειτο για μια αφίσα του Ανδρέα Παπανδρέου τοποθετημένη σε ένα τρίποδο, η οποία για άγνωστη αιτία σκίστηκε και έπεσε από το τρίποδο στο πάτωμα. Λίγα λεπτά αργότερα ο πρώην πρωθυπουργός και πρόεδρος του ΠαΣοΚ αποκαθήλωσε τα ιερά και τα όσια του ΠαΣοΚ με την ισχύ του συνιδρυτή του κόμματος για να συμβάλει στην ανασύνταξη της παράταξης. Ο κ. Σημίτης χειροκροτήθηκε θερμά σε πολλά σημεία της ομιλίας του, παρ’ ότι δεν ανέφερε ούτε μία φορά το όνομα του Ανδρέα Παπανδρέου, θέλοντας ίσως να πει καθαρά ότι το ζητούμενο αυτή την ώρα δεν είναι η αναζήτηση αρχηγού αλλά των άσημων, της μεγάλης μάζας που έδωσαν δύναμη στο ΠαΣοΚ του 1974.
Ο κ. Σημίτης με την πρώτη καθαρά πολιτική ομιλία του από το 2004 χάραξε τον οδικό χάρτη για την ανασύνταξη της Κεντροαριστεράς. Πολλοί χαρακτήρισαν την ομιλία του ηγετική, ο πρώην πρωθυπουργός όμως δεν επέτρεψε να διαφανεί κάποια προσωπική προσδοκία. Αντιθέτως, πήρε ένα χαντζάρι και καθάρισε όλα τα ζιζάνια που ενδεχομένως εμπόδιζαν την πορεία των κεντροαριστερών προς τη γη Χαναάν. Κατεδάφισε τη διακυβέρνηση Καραμανλή, μίλησε για «τυφλούς και αδιάφορους» στην επίδραση του ευρώ, για πολιτικούς που τους ενδιέφεραν μόνο οι διορισμοί, οι παροχές και οι πρόσοδοι ώστε να αυξάνεται η εκλογική απήχηση, που κατέφευγαν χωρίς πρόνοια στον ευρωπαϊκό δανεισμό και έτσι οι δαπάνες ξεπέρασαν γρήγορα τα έσοδα.
Αναφέρθηκε στη διαχείριση της κρίσης από την κυβέρνηση Παπανδρέου και μάλιστα σε πρώτο πληθυντικό, παρ’ ότι ο ίδιος είχε εντοπίσει εγκαίρως τους κινδύνους: «Σιωπήσαμε όταν βλέπαμε το τσουνάμι της κρίσης να έρχεται», «Πληρώσαμε τις φαντασιώσεις μας με το πετσί μας αλλά τις πλήρωσε και ο ελληνικός λαός, πράγμα πολύ χειρότερο». Εθεσε τον πήχη για τον κ. Βενιζέλο («Χρειάζονται ανοιχτές διαδικασίες χωρίς ιμάμηδες και διαγραφές, χωρίς αρχηγούς, επετηρίδες, ιεραρχίες. Χρειάζεται ειλικρίνεια»). Ονομάτισε τη ΔΗΜΑΡ ως το κόμμα που έχει πνιγεί στον αριστερό κομφορμισμό του. Χαρακτήρισε στείρο τον δικομματισμό ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ. Αποκεφάλισε στελέχη που κάποτε βρίσκονταν στον περίγυρό του: «Δεν με απασχολεί να τακτοποιήσω υπερχειλίζοντες εγωισμούς μικροαρχηγών ούτε κάποιους μόνιμα διαφοροποιημένους ώσπου να εξασφαλίσουν αυτό που θέλουν» είπε και πίσω από τις λέξεις όλοι διάβασαν τα ονόματα της κυρίας Αννας Διαμαντοπούλου και των κκ. Α. Λοβέρδου και Γ. Φλωρίδη.

«Χρειάζεται νέα αρχή τώρα» υπογράμμισε ο κ. Σημίτης, εκτιμώντας ότι κοντά στο ΠαΣοΚ μπορούν να υπάρχουν και άλλα σχήματα στο πλαίσιο της προοδευτικής παράταξης. Ας προσπαθήσουμε, προέτρεψε όσους τον άκουγαν, μια ευρύτερη συνεργασία στην αρχή με χαλαρούς κανόνες και βαθμιαία, έπειτα από συνεννοήσεις, πιο σταθερούς. Σε μια πρόταση ο πρώην πρωθυπουργός συμπεριέλαβε ταυτόχρονα τον φόβο και την προσδοκία των δυνάμεων της Κεντροαριστεράς. Την προσδοκία να καταφέρουν να καθήσουν όλοι γύρω από το ίδιο τραπέζι και να συνεννοηθούν και τον φόβο να διασπαστούν κατά την εκλογή αρχηγού στο νέο σχήμα, ένα θέμα που αυτή τη στιγμή δεν αγγίζει κανένας.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ