Κατ’ εξοχήν «έτος της κρίσης» αναµένεται να αποδειχθεί το 2012 – και µε τις δύο έννοιες της λέξης. Η Ελλάδα και η ευρωζώνη στο σύνολό της πρόκειται να περάσουν από το «καθαρτήριο των αγορών» και είτε να καταλήξουν στην κόλαση της χρεοκοπίας, της βαθιάς ύφεσης και της επιστροφής στα εθνικά νοµίσµατα είτε να υπερβούν την κρίση και να επιτύχουν τη διάσωση του ευρώ, τη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήµατος και την υποστήριξη της πραγµατικής οικονοµίας. Η Ελλάδα παραµένει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος καθώς η «διαχείριση της Αθήνας» από τα κέντρα λήψης αποφάσεων είναι βέβαιον ότι, σε συνέχεια όσων διαδραµατίζονται την τελευταία διετία, θα προκαλέσει συνέπειες – θετικές ή αρνητικές – που θα µεταδοθούν σε ολόκληρη την Ευρώπη.
«Πρόκειται για τον πρώτο γύρο µέτρων και θα ακολουθήσουν πολλοί ακόµη» είχε υποστηρίξει κατηγορηµατικά ανώτατο στέλεχος του υπουργείου Οικονοµικών σε απόρρητη συνοµιλία του αναφερόµενος στα µέτρα που έλαβε ο κ. Ευ. Βενιζέλος εντός του Οκτωβρίου προκειµένου να εξασφαλίσει την περιβόητη έκτη δόση. Το εν λόγω στέλεχος δήλωσε δικαιωµένος δύο µήνες µετά, όταν προ ηµερών ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης υπαινίχθηκε σαφέστατα ότι θα απαιτηθούν νέα µέτρα, ενώ οι επικεφαλής της τρόικας, διαπιστώνοντας την κωµατώδη κατάσταση στην οποία βρίσκονται η πραγµατική οικονοµία, το τραπεζικό σύστηµα και κατ’ επέκταση τα έσοδα και οι δαπάνες του προϋπολογισµού, µετέθεσαν το… νέο δράµα για τα µέσα Ιανουαρίου. Σύµφωνα µε ασφαλείς πηγές, οι εµπειρογνώµονες έκριναν ότι είναι αδύνατον να οργανωθεί µια στοιχειώδης διαπραγµάτευση για τη λήψη πρόσθετων µέτρων (όπως είναι οι απολύσεις δεκάδων χιλιάδων υπαλλήλων…) την περίοδο των Χριστουγέννων.
Στην κυβέρνηση επικρατούν συνθήκες περιορισµένης αισιοδοξίας καθώς οι ελάχιστοι υπουργοί της Ν∆ υπάρχουν απλώς ως παρατηρητές της σύρραξης των δελφίνων του κ. Γ. Παπανδρέου. Αντί µε πυγµή να εφαρµόζουν το µνηµόνιο, οι υπουργοί των τριών κοµµάτων έχουν συνθηκολογήσει µε το γεγονός ότι η δηµόσια διοίκηση δεν υπακούει, προετοιµάζονται για τις εκλογές και προεξοφλούν στις ιδιωτικές συζητήσεις τους ότι ο κ. Λ. Παπαδήµος θα προστεθεί στην οµάδα των πρωθυπουργών που ανακαλύπτουν ότι το ελληνικό κράτος δεν µπορεί να κυβερνηθεί και αντιλαµβάνονται ότι η ακυβερνησία δεν είναι θέµα µοντέλου διακυβέρνησης αλλά θεσµών που έχουν πάψει προ πολλού να λειτουργούν. Η απουσία κράτους έρχεται να συµπληρωθεί από την απόσυρση των τραπεζών από την οικονοµική ζωή. «Οι ελληνικές τράπεζες έγιναν τράπεζες-ζόµπι» λέει προς «Το Βήµα της Κυριακής» πρόσωπο που διατηρεί επαφές µε τους διεθνείς χρηµατοοικονοµικούς κύκλους. «Τα υποκαταστήµατα που βλέπετε στους δρόµους είναι µια ψευδαίσθηση, ενώ η πραγµατικότητα της πιστωτικής ασφυξίας επιταχύνει την καταστροφή της πραγµατικής οικονοµίας». Σύµφωνα µε συγκλίνουσες οικονοµικές πηγές, η εξυγίανση των τραπεζών πρέπει να γίνει εντός των δύο-τριών επόµενων µηνών διότι σε αντίθετη περίπτωση η βλάβη που θα έχει υποστεί η πραγµατική οικονοµία θα είναι ανήκεστος. Συνεπώς η Ελλάδα εισέρχεται στο 2012 υπό συνθήκες αυτοτροφοδοτούµενης ύφεσης, µε εκτεταµένη κυβερνητική και θεσµική αδυναµία και µε την υποχρέωση να επιτύχει δηµοσιονοµικούς στόχους που υπό τις παραπάνω συνθήκες είναι πρακτικώς ανέφικτοι. Στο υπουργείο Οικονοµικών δεν αµφιβάλλουν ότι το 2012 η ύφεση θα είναι µεγαλύτερη του 2,8% που προβλέπει ο προϋπολογισµός και ότι η ανεργία θα ξεπεράσει το 1 εκατοµµύριο. Σύµφωνα µε µία προσέγγιση, το «κλειδί» της παραµονής στην ευρωζώνη βρίσκεται λιγότερο στις αποφάσεις των εταίρων και περισσότερο στην αντοχή της ελληνικής οικονοµίας. Κάποιοι οικονοµολόγοι εκτιµούν ότι η πιθανότητα ολικής κατάρρευσης της οικονοµίας, που µπορεί να επέλθει µετά το καλοκαίρι του 2012 αν ως τότε δεν υπάρξει η «µεγάλη λύση», µπορεί να καταστήσει την αποχώρηση από την ευρωζώνη ως τη µοναδική λύση. «Αν έχεις τις µισές επιχειρήσεις κλειστές, τις τράπεζες άδειες και τον κόσµο στους δρόµους, τότε ακόµη και εγώ θα εισηγούµουν την επιστροφή στη δραχµή» εξοµολογείται προς «Το Βήµα» οικονοµικό στέλεχος εκ των πρωτεργατών της ΟΝΕ, αλλά προσθέτει: «Βεβαίως απέχουµε αρκετά από αυτό το σηµείο». Κοντολογίς, η απόφαση είναι πολιτική, αλλά ελλείψει ισχυρής ευρωπαϊκής ηγεσίας θα υπαγορευθεί από τις ανάγκες των αγορών. Κυβερνητικά στελέχη που παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς τις ευρωπαϊκές εξελίξεις εκτιµούν ότι το κρίσιµο τεστ για την κυβέρνηση του κ. Λουκά Παπαδήµου θα είναι να επιβάλει τα απαιτούµενα µέτρα για όσο καιρό χρειαστεί ώσπου το νέο πρόγραµµα χρηµατοδότησης της χώρας να πραγµατοποιηθεί είτε µε τη µορφή που αποφασίστηκε στις 26 Οκτωβρίου είτε µε κάποια άλλη εκδοχή που ενδεχοµένως διαµορφωθεί εντός των δύο πρώτων µηνών του 2012.
Για πολλούς το µέλλον της Ελλάδας στην ευρωζώνη θα κριθεί εντός του πρώτου τριµήνου του 2012. Οι ως σήµερα οιωνοί δεν είναι καλοί. Στις 9 ∆εκεµβρίου οι ηγέτες συµφώνησαν σε ένα δηµοσιονοµικό ευχολόγιο την ίδια ώρα που τα ευρωπαϊκά χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα, χτυπηµένα από την κρίση, δεν απαιτούν λιτότητα αλλά ρευστότητα προκειµένου να υποστηρίξουν τις αγορές κρατικού χρέους χωρών εγκλωβισµένων στη διπλή παγίδα ύφεσης και χρέους όπως είναι η Ιταλία. Στο πλαίσιο αυτό οι αναµενόµενες υποβαθµίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας µεγάλων τραπεζών και ισχυρών κρατών ενδέχεται να αυξήσουν το κόστος του χρήµατος και να υπονοµεύσουν τη συµµετοχή των εταίρων στο νέο πρόγραµµα χρηµατοδότησης της Ελλάδος το οποίο είναι απαραίτητο προκειµένου να υλοποιηθεί η ανταλλαγή οµολόγων (PSI) και να συνεχιστεί η υποστήριξη των τρεχουσών αναγκών. Ο επικεφαλής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (Centre for European Policy Studies) κ. Ντάνιελ Γκρος σε συνοµιλία του µε «Το Βήµα της Κυριακής» εµµένει ότι νέα ρευστότητα θα διοχετευθεί στο ευρωσύστηµα, π.χ. µε τη µετατροπή του Προσωρινού Μηχανισµού σε τράπεζα η οποία θα αντλεί απεριόριστα κεφάλαια από την ΕΚΤ για τη γενναιόδωρη άρδευση κρατών και τραπεζών. Εκτίµησε ωστόσο ότι για την επιτάχυνση των σχετικών αποφάσεων ίσως χρειαστεί µια νέα κρίση. Πέρα από το ενδεχόµενο αχρήστευσης του Μηχανισµού εξαιτίας της πιστοληπτικής υποβάθµισης των κρατών που το υποστηρίζουν, το ερώτηµα που δεν µπορεί να απαντηθεί σήµερα είναι ποια θα είναι αυτή η «χρήσιµη κρίση». Για κάποιους µπορεί να είναι η άρνηση των εταίρων να υποστηρίξουν δανειακά την Ελλάδα, η ασύντακτη χρεοκοπία µε υποχρεωτική αναδιάρθρωση του χρέους 80% και η ελεγχόµενη επιστροφή στη δραχµή. Αλλοι εκτιµούν ότι η ευρωπαϊκή αγορά χρέους θα υποστεί τόσο εκτεταµένο πλήγµα µέσα στις πρώτες εβδοµάδες του 2012 που τότε θα ληφθούν οι αποφάσεις για την ενεργοποίηση της ΕΚΤ.
Εν τω µεταξύ πολλαπλασιάζονται οι µελέτες για το µέλλον της ευρωζώνης, µε την εταιρεία συµβούλων PWC να παρουσιάζει τέσσερα σενάρια σε νέα µελέτη της µε τίτλο «Τι ακολουθεί για την ευρωζώνη: Πιθανά σενάρια για το 2012».
Σενάριο 1: Νοµισµατική επέκταση. Ενεργοποίηση της ΕΚΤ, διοχέτευση ρευστότητας σε κράτη και τράπεζες και αύξηση του πληθωρισµού πάνω από το 2%.
Σενάριο 2: Ελεγχόµενες χρεοκοπίες. Αναδιάρθρωση χρεών σειράς κρατών που θα οδηγήσει την ευρωζώνη σε ύφεση δύο-τριών ετών µε απώλειες ύψους 5% του ΑΕΠ.
Σενάριο 3: Αποχώρηση της Ελλάδας. Η Ελλάδα επιστρέφει στη δραχµή και βυθίζεται σε διψήφια ύφεση και πληθωρισµό 30%. Η ευρωζώνη επιχειρεί να προστατευθεί µε αποφάσεις σκληρής λιτότητας, αλλά και αυτή παρασύρεται στην ύφεση για δύο χρόνια.
Σενάριο 4: Η Γαλλία και η Γερµανία εγκαταλείπουν την περιφέρεια και ιδρύουν µια νέα Νοµισµατική Ενωση µε την αρωγή ολίγων πρόθυµων δορυφόρων.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
