Στο κολαστήριο του Νταχάου, το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης (γερμ. Konzentrationslager Dachau) που δημιούργησαν το 1933 οι ναζί με την άνοδο στην εξουσία του Αδόλφου Χίτλερ, θα ταξιδέψει αντιπροσωπεία του ΚΚΕ την Κυριακή, 7 Οκτωβρίου, για να τιμήσει την μνήμη του έγκλειστου από το 1941 έως το 1945 Νίκου Ζαχαριάδη. Στο πλαίσιο της πλήρους πολιτικής και κομματικής αποκατάστασής του ως γενικού γραμματέα του κόμματος (από το 1931 έως το 1956), ο Περισσός συνεχίζει τις εκδηλώσεις προς τιμήν του, προσδίδοντας έναν χαρακτήρα κομματικού τελετουργικού στην πρωτοβουλία του να δικαιώσει την πλέον αμφιλεγόμενη ηγετική μορφή που υπήρξε στην υπερενηντάχρονη ιστορία του.
Στο μαρτυρικό Νταχάου, όπου διατηρείται ως μουσειακός χώρος, το ναζιστικό κάτεργο, θα βρεθούν εκ μέρους του κόμματος ο κ. Κ. Παπαδάκης, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του και ο γραμματέας της ΚΝΕ κ. Θ. Χιώνης, ενώ μαζί τους θα είναι και ο γιός του αποκαταστηθέντος άλλοτε ηγέτη του ΚΚΕ, κ. Ιωσήφ Ζαχαριάδης με την κόρη του, Ρούλα που ταξίδεψε από τη Ρωσία όπου ζει για να παραστεί στην τελετή που προγραμματίζεται να λάβει χώρα στο στρατόπεδο, όπου και θα τοποθετηθεί αναμνηστική πλάκα για τον Ν. Ζαχαριάδη.
Εχοντας συλληφθεί από το δικτατορικό καθεστώς Μεταξά, ο κραταιός τότε ηγέτης του ΚΚΕ έμεινε κρατούμενος από το 1936 έως το 1941, οπότε και παραδόθηκε στου γερμανούς κατακτητές. Μεταφέρθηκε στην Γκεστάπο Βιέννης και ακολούθως στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου έως το 1945 που απελευθερώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις. Ο Ζαχαριάδης επέστρεψε στην Ελλάδα στις 30 Μαΐου του 1945, αναλαμβάνοντας και πάλι τα ηνία του κόμματος (μέχρι τότε τον αντικαθιστούσε ο Γιώργης Σιάντος) σε μια δυσμενή περίοδο, καθώς είχε προηγηθεί η ήττα του ΕΛΑΣ στην σύγκρουση με τους Βρετανούς και τις κυβερνητικές δυνάμεις τον Δεκέμβριο του 1944 και ακολούθως η συμβιβαστική Συμφωνία της Βάρκιζας τον Φεβρουάριο του 1945, για να οδηγήσει στην συνέχεια το ΚΚΕ στην επιλογή της εμφύλιας σύρραξης (1946-1949) με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα.
Στο Νταχάου βρέθηκαν πάνω από 200 έλληνες κρατούμενοι. Ο Ζαχαριάδης υπήρξε καταλυτικός παράγοντας, σύμφωνα με μαρτυρίες συγκρατουμένων του, για να διασωθούν πολλοί από αυτούς, καθώς είχε ρόλο διερμηνέα και ως έμπειρος κομμουνιστής με εξαιρετικές οργανωτικές ικανότητες, κατάφερνε να γλυτώνει πολλούς από σοβαρούς μπελάδες. Οι έλληνες κομμουνιστές κρατούμενοι ήταν καλά οργανωμένοι, όπως και οι ρώσοι, οι γάλλοι και οι τσέχοι, όμως ο βασικότερος πυρήνας οργάνωσης του στρατοπέδου ήταν οι γερμανοί κομμουνιστές που βρίσκοντας στο Νταχάου από την ίδρυσή του. Με την συμμετοχή και του Ζαχαριάδη είχαν οργανώσει τα πράγματα στο στρατόπεδο έτσι ώστε να αντεπεξέρχονται τις δυσκολίες με το μικρότερο δυνατό κόστος, λαμβάνοντας όλα τα συνωμοτικά μέτρα για να μην γίνονται αντιληπτές οι κινήσεις τους από τους Ες-Ες και τους καταδότες. Επί της ουσίας σταδιακά είχαν πάρει στα χέρια τους την εσωτερική λειτουργία του στρατοπέδου. Για τον ρόλο του Ζαχαριάδη ως κρατουμένου στο ναζιστικό κάτεργο, είχαν ειπωθεί και αντίθετες απόψεις. Κάποιοι δεν δίστασαν να του προσάψουν ότι συνεργάστηκε με τους ναζί και γι’ αυτό κατάφερε να επιβιώσει αν και ήταν ηγέτης ενός ευρωπαϊκού κομμουνιστικού κόμματος το οποίο μάλιστα έπαιζε καθοριστικό ρόλο σε ένα από τα πιο αναπτυγμένα αντιστασιακά κινήματα που είχαν εκδηλωθεί στην κατεχόμενη Ευρώπη όπως το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Πάντως, τόσο οι μαρτυρίες συγκρατουμένων του ελλήνων και ξένων, όσο και οι έρευνες ιστορικών συνηγορούν υπέρ της επικρατέστερης εκδοχής βάσει της οποίας παρέμεινε αταλάντευτος αγωνιστής και ικανός οργανωτικός νους με αίσθημα αλληλεγγύης και συντροφικότητας με τους συγκρατουμένους του. Όπως έχει πει στα «Νέα» ο καθηγητής Ιστορίας του Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης με ειδίκευση στην άνοδο και την πτώση του Γ’ Ράιχ κ. Christoph Schminck-Gustavus, ο οποίος είχε συναντήσει τον Μάρκο Βαφειάδη που επέμενε μέχρι το τέλος της ζωής του για τον προδοτικό ρόλο του Ζαχαριάδη, αλλά και κρατούμενους: «κατέληξα στο συμπέρασμα πως μπορεί να έκανε φοβερά λάθη στις πολιτικές του αποφάσεις με τραγικά αποτελέσματα για την Ελλάδα, πράκτορας όμως και συνεργάτης των Γερμανών στο Νταχάου δεν ήταν».
Σύμφωνα με τον γερμανό καθηγητή ο οποίος ταξίδεψε στην Ρώμη και βρήκε τον Ιταλό Τζοβάνι Μελοντία, συγκρατούμενο του Ζαχαριάδη από την αρχή της κράτησής τους στο Νταχάου, ο οποίος το έδωσε μία πολύ λεπτομερή εικόνα του στρατοπέδου και της στάσης του Ζαχαριάδη «δεν του φάνηκε σε καμία περίπτωση συνεργάτης των Γερμανών, αλλά ένας πολύ γενναίος άνθρωπος που βοηθούσε τους συγκρατουμένους του». Ο Ιταλός του έδωσε συγκεκριμένες πληροφορίες για την παράνομη μυστική διοίκηση του στρατοπέδου με την οποία ήταν σε επαφή ο Ζαχαριάδης, έναν λόγο για τον οποίο ο τελευταίος είχε αποκτήσει και εχθρούς μεταξύ των Ελλήνων στο Νταχάου. «Εξάλλου ήταν αρκετά μεγαλύτερος από τους περισσότερους συγκρατουμένους του και ήθελε να υπογραμμίζει πως αυτός ξέρει τα πάντα και μπορεί να καθοδηγεί», είχε υποστηρίξει ο γερμανός ερευνητής.
