ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ότι η εκ των υστέρων καταγγελία για την αιφνιδιαστική υποβάθμιση της χώρας ίσως δεν έχει αποτέλεσμα, αρκετοί εξετάζουν τη δυνατότητα να τιμωρηθεί νομικά ο οίκος αξιολόγησης, προφανώς για να μην το κάνει ξανά. Στα εγχειρίδια πολέμου υπάρχει η συμβουλή ότι σε μια ύπουλη επίθεση ποτέ μην αντεπιτίθεσαι με λάθος όπλο, διότι αυτό το εκμεταλλεύεται ο αντίπαλος για να καλύψει τη δική του δολιότητα. Οπως περίπου την έπαθαν οι ΗΠΑ με τις ατομικές βόμβες που έριξαν στην Ιαπωνία για να εκδικηθούν το Περλ Χάρμπορ, κάνοντας όμως έτσι τους επιδρομείς να φαίνονται πιο συμπαθείς.
Προτού φτάσουμε σε νομικές ενέργειες που η έκβασή τους θα είναι άδηλη, θα πάρουν χρόνο και τελικά οι αποφάσεις θα ληφθούν από δικαστήρια χωρίς ελληνικές ευαισθησίες, είναι καλύτερα να αποδείξουμε στη διεθνή επενδυτική κοινότητα ότι η απόφαση τής Μoody΄s είναι παράλογη και απειλεί πρώτα απ΄ όλα τα δικά της συμφέροντα και όχι μόνο τα δικά μας, για τα οποία δεν νοιάζονται και πολλοί διεθνώς.
Η συγκυρία της δημοσίευσης της έκθεσης είναι ακόμα χειρότερη γιατί αντί να βοηθά τους επενδυτές ομολόγων- όπως οφείλει να κάνει ένας οίκος αξιολόγησης- εξοπλίζει όσους ποντάρουν στην κατάρρευσή τους. Είναι κοινό μυστικό ότι πέρυσι τέτοια εποχή που οργίαζαν τα σενάρια περί ελληνικής χρεοκοπίας είχαν γίνει μαζικές τοποθετήσεις σε ασφάλιστρα κινδύνου, τα λεγόμενα CDS. Συνήθως αυτά ήταν ετήσιας διάρκειας και αν έβγαινε τώρα η Μoody΄s και έλεγε έναν καλό λόγο για την Ελλάδα οι περυσινοί κερδοσκόποι θα πάθαιναν μεγάλη ζημιά, ενώ τώρα μπορούν να ανανεώσουν τα συμβόλαια φόβου με σημαντικό κέρδος.
Αν οι κάτοχοι ελληνικών ομολόγων πειστούν ότι τα σενάρια της Μoody΄s είναι αστήρικτα και ντε φάκτο τους ωθούν να αγοράσουν CDS, τότε μπορεί οι ίδιοι να προσφύγουν νομικά εναντίον της με το επιχείρημα ότι μείωσε αισθητά την περιουσία που κατέχουν. Μερικά επιχειρήματα προς αυτή την κατεύθυνση είναι τα εξής:
1. Η έκθεσηεπικαλείται την αβεβαιότητα στη διάρθρωση του ελληνικού χρέους μετά το 2013, ξεχνώντας την κρίσιμη ιδιαιτερότητα ότι σε αυτό περιλαμβάνονται σημαντικά ποσά τα οποία δεν μεταβιβάζονται σε τρίτους, δεν κινδυνεύουν από άμεση ρευστοποίηση και γενικά δεν είναι εκτεθειμένα στην κερδοσκοπία των αγορών. Για παράδειγμα, τα ομόλογα που έχουν δοθεί στα ασφαλιστικά ταμεία, τα κοινοπρακτικά δάνεια που έχουν συναφθεί για εξοπλισμούς των Ενόπλων Δυνάμεων, οι κεφαλαιακές ενισχύσεις των ελληνικών τραπεζών, καθώς και όσα ομόλογα χρησιμοποιούνται απόαυτές ως ενέχυρα στην ΕΚΤ για να πάρουν φτηνή ρευστότητα είναι από πρακτική άποψη « χρέος εκτός αγορών » και οι κάτοχοί τους δεν πρόκειται ποτέ να κάνουν ουρά στο υπουργείο Οικονομικών για να το ρευστοποιήσουν.
Σε αντίθεση μάλιστα με τον ισχυρισμό της Μoody΄s, το πραγματικά εκτεθειμένο χρέος θα συρρικνωθεί ακόμη περισσότερο μετά το 2013, γιατί με τη βοήθεια των 110 δισ. ευρώ της τρόικας θα έχει εξαγοραστεί το μεγαλύτερο μέρος των ομολόγων που κατέχουν σήμερα οι ξένες τράπεζες. Βεβαίως, και η ίδια η βοήθεια συνιστά ένα επιπλέον δάνειο προς τη χώρα μας, αλλά με την αναμενόμενη επιμήκυνση κατά μερικά χρόνια δεν θα δημιουργηθεί καμία ασφυξία στις πληρωμές.
2. Η υστέρηση των εσόδων την οποία επικαλείται για να στηρίξει τις δυσκολίες αποπληρωμής του χρέους είναι υπαρκτή, αλλά και απόλυτα εξηγήσιμη λόγω της μεγάλης ύφεσης της ελληνικής οικονομίας. Μετά το 2013 τα έσοδα θα έχουν μια υγιή επέκταση, βασισμένη κυρίως στην ανάπτυξη και όχι στις ευκαιριακές φορολογικές εισφορές που συχνά διογκώνουν τα κίνητρα φοροδιαφυγής. Ως τότε ελπίζει κανείς ότι θα έχουν επιλυθεί και τα θέματα δυσλειτουργίας του φορολογικού μηχανισμού, τα οποία επανήλθαν εκ νέου στο προσκήνιο με τις πρόσφατες παραιτήσεις.
Ακόμα όμως και παραμένοντας στα σημερινά χαμηλά επίπεδα, τα έσοδα είναι επαρκή για την έγκαιρη εξυπηρέτηση του χρέους. Με ανάπτυξη 2% και πληθωρισμό 3%, που ρεαλιστικά μπορεί να επικρατούν στην ελληνική οικονομία τα επόμενα χρόνια, το απαιτούμενο πρωτογενές πλεόνασμα που σταθεροποιεί το χρέος είναι μόλις 1,5% του ΑΕΠ σε μόνιμη βάση, ακόμη και αν τα επιτόκια δανεισμού ξεπεράσουν το 6% ετησίως. Αν ξεκινήσουν μερικές αποκρατικοποιήσεις και μειωθούν τα επιτόκια της βοήθειας, τότε η σταθεροποίηση του χρέους θα απαιτεί πρωτογενή πλεονάσματα μόλις 1% του ΑΕΠ, κάτι που είναι απόλυτα εφικτό.
3. Εκεί που έχει δίκιο η Μoody΄s είναι στη μεταρρυθμιστική κόπωση και στην παρατεινόμενη αντίδραση των οργανωμένων ομάδων σε νέα μέτρα· λησμονεί όμως και πάλι ότι μέσα στην ύφεση στραπατσάρονται ακόμα και οι καλύτερες ιδέες γιατί απλούστατα κανένας δεν εμπνέεται να ανοίξει νέα επιχείρηση όταν οι διπλανές του κλείνουν. Ισως αυτό πρέπει να αναγνωστεί ως πλάγια κριτική της Μoody΄s στην πολιτική του μνημονίου, το οποίο μέχρι σήμερα έχει συστηματικά υποτιμήσει τον κίνδυνο της ύφεσης και της ανεξέλεγκτης ανεργίας.
Για να ακυρώσει και αυτή την ανησυχία της έκθεσης, η Ελλάδα πρέπει να επινοήσει και να εφαρμόσει μερικά αναπτυξιακά μέτρα και να αποφύγει την εξουθένωση της οικονομίας, αφού έτσι και το αναπτυξιακό όφελος των αλλαγών θα έρθει ταχύτερα και η κόπωση θα μετατραπεί σε πίεση των πολιτών για ακόμα περισσότερες αλλαγές. Και τότε τα μελαγχολικά σενάρια της Μoody΄s θα μπουν στο περίφημο χρονοντούλαπο, ακόμα και αν δεν έχουν τελεσφορήσει οι νομικές αγωγές εναντίον της.

Ο κ. Ν. Χριστοδουλάκης είναι πρώην υπουργός.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ