Η αλήθεια για το εμβόλιο

ΗΤΑΝ Φεβρουάριος του 1976 όταν οι αμερικανοί πολίτες ξύπνησαν με δυσάρεστα νέα: ένας ιός γρίπης με χοίρεια προέλευση είχε μολύνει εκατοντάδες στρατιώτες στη βάση του Ford Dix της Νιού Τζέρσεϊ, ενώ ένας 19χρονος πολίτης της περιοχής είχε ήδη υποκύψει από αυτόν. Ο φόβος μιας επερχόμενης πανδημίας την επόμενη χρονιά έκανε τον πρόεδρο Φορντ να αποφασίσει
μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού και η φαρμακοβιομηχανία κλήθηκε να παραγάγει τα απαιτούμενα εμβόλια. Το κόστος αυτής της απόφασης άγγιζε τα 135 εκατομμύρια δολάρια. Ούτε οι σύμβουλοι του προέδρου όμως ούτε ο ίδιος ήταν προετοιμασμένοι για το αληθινό κόστος της: τον θάνατο 30 ανθρώπων, οι οποίοι μετά τον εμβολιασμό ανέπτυξαν το σύνδρομο GuillainΒarre, μια νευροπαραλυτική νόσο. Και το χειρότερο; Η πανδημία δεν ήρθε ποτέ! Σήμερα, 33 χρόνια μετά το
«Φιάσκο της Γρίπης», όπως ήταν ο τότε τίτλος των «Τimes» της Νέας Υόρκης, οι φόβοι της κοινής γνώμης για το εμβόλιο της γρίπης των χοίρων που εμφανίστηκε προσφάτως πληθαίνουν: Θα υπάρξει εμβόλιο για τη νέα γρίπη; Πότε θα είναι διαθέσιμο; Θα είναι οι ποσότητες επαρκείς για όλους όσοι το έχουν ανάγκη; Θα είναι ασφαλές και αποτελεσματικό; Τι κίνδυνο διατρέχουμε να ξαναζήσουμε την ιστορία του ΄76; Ας δούμε τα δεδομένα:

Παρασκευή και διαθεσιμότητα
ΟΛΑδείχνουν ότι εμβόλιο θα υπάρξει, καθώς τέσσερις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου για την παραγωγή του. Ετσι, την εβδομάδα που μας πέρασε ανακοινώθηκε η έναρξη των πρώτων κλινικών δοκιμών ενός εμβολίου, το οποίο αναπτύχθηκε από τη φαρμακευτική εταιρεία CSL που εδρεύει στη Μελβούρνη. Σύμφωνα με ανακοίνωση της εταιρείας, 240 υγιείς εθελοντές, ηλικίας από 18 ως 64 ετών, πρόκειται να λάβουν μέρος σε αυτή την πρώτη φάση κλινικών δοκιμών, η οποία θα διαρκέσει επτά εβδομάδες. Αυτή τη στιγμή, η CSL είναι η μόνη που άρχισε κλινικές δοκιμές. Ωστόσο, σύμφωνα με ανακοίνωση του αμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Αdministration, FDΑ) στις 10 Αυγούστου αναμένεται να αρχίσουν κλινικές δοκιμές σε οκτώ πανεπιστημιακά ιδρύματα και κλινικές της χώρας, κατά τις οποίες θα χορηγηθεί τόσο το εμβόλιο της CSL όσο και το εμβόλιο της γαλλικών συμφερόντων εταιρείας Sanofi-Ρasteur. Στις δοκιμές αυτές θα λάβουν μέρος μερικές χιλιάδες εθελοντές, ενώ σύντομα αναμένεται να δοκιμαστούν και τα εμβόλια που αναπτύσσονται από την αγγλική Glaxo και την ελβετική Νovartis.

Το πόσο θα διαρκέσουν οι κλινικές δοκιμές και πόσος χρόνος θα χρειαστεί μετά το πέρας αυτών για να κυκλοφορήσουν τα εμβόλια στην αγορά, είναι αυτή τη στιγμή δύσκολο να προσδιοριστεί επακριβώς. Η εμπειρία ωστόσο δείχνει πως όσο κι αν θα το επιθυμούσε κάποιος υπάρχει ένα μίνιμουμ χρόνου που δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Παραδείγματος χάριν, το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα δεν μπορεί να επιταχύνει την παραγωγή αντισωμάτων επειδή βιαζόμαστε για το εμβόλιο. Ετσι, σύμφωνα με το πλάνο που έδωσε ο FDΑ, τον πρώτο εμβολιασμό των εθελοντών θα ακολουθήσει ένας δεύτερος, τρεις εβδομάδες αργότερα. Και το νωρίτερο στα μέσα του Σεπτεμβρίου οι επιστήμονες θα μπορέσουν να πάρουν δείγμα αίματος και να εξετάσουν αν σε αυτό υπάρχουν ποσότητες αντισωμάτων ικανές να παρέχουν προστασία από τον ιό. Το πλέον αισιόδοξο σενάριο προβλέπει την ύπαρξη εμβολίου για ευρεία χρήση γύρω στα μέσα του Οκτωβρίου, αν και ένα μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας εξέφρασε αμφιβολίες για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι όποτε υπάρξει εμβόλιο, η χορήγησή του θα γίνεται κεντρικά, δεν θα είναι δυνατή δηλαδή η αγορά του από φαρμακεία, αλλά θα χορηγείται δωρεάν από τις υγειονομικές αρχές και με βάση τα κριτήρια προτεραιότητας που έχει θέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).

Το πρόβλημα της επάρκειας
ΣΥΜΦΩΝΑμε τον υπουργό Υγείας κ. Αβραμόπουλο, η χώρα μας έχει φροντίσει να εξασφαλίσει 8 εκατομμύρια δόσεις εμβολίου, οι οποίες θα καλύψουν τις ανάγκες 4 εκατομμυρίων ατόμων (δύο δόσεις για κάθε άτομο). Παράλληλα, υπάρχει πρόβλεψη- αν παραστεί ανάγκη- οι ποσότητες αυτές να διπλασιαστούν, ενώ όπως δήλωσε στο «Βήμα» ο κ. Αβραμόπουλος « υπάρχει πρόβλεψη για τον εμβολιασμό και ενός εκατομμυρίου μεταναστών, νομίμων και μη ». Αυτό ισούται με άλλα δύο εκατομμύρια δόσεων εμβολίου.

Πέρα από τις ενέργειες της χώρας ωστόσο, η επάρκεια των εμβολίων, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Την περασμένη εβδομάδα ο ΠΟΥ ανακοίνωσε ότι η ταχύτητα παραγωγής έχει μειωθεί για τεχνικούς λόγους, ενώ στέλεχος της Glaxo δήλωσε ότι η εταιρεία «εργάζεται όσο γρήγορα είναι δυνατόν».

Πόσο ασφαλές είναι
Η ΑΣΦΑΛΕΙΑτων εμβολίων (και των φαρμάκων γενικότερα) είναι πάντοτε ένα τεράστιο θέμα. Το εμβόλιο της γρίπης του 1976 είχε χορηγηθεί σε 40 εκατομμύρια Αμερικανούς προτού οι 30 θάνατοι από το σύνδρομο Guillain-Βarre αναγκάσουν την κυβέρνηση να άρει την απόφαση του γενικού εμβολιασμού. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η πιθανότητα εμφάνισης του συνδρόμου είναι μία στις 100.000. Με άλλα λόγια, ένας στους 100.000 ανθρώπους που θα εμβολιαστούν θα αναπτύξει αυτό το σύνδρομο για λόγους οι οποίοι παραμένουν άγνωστοι. Είναι λοιπόν μάλλον βέβαιο ότι εφόσον αποφασιστούν μαζικοί εμβολιασμοί του πληθυσμού, θα εμφανιστούν και κάποιες παρενέργειες των εμβολίων, η σπανιότητα των οποίων δεν τις κάνει φανερές στις κλινικές δοκιμές. Οπως όμως συμβαίνει και με όλα τα φάρμακα, θα πρέπει να εξετάσει κάποιος το ισοζύγιο κινδύνου και ωφέλειας. Αν η πανδημία του 1976 είχε όντως ενσκήψει με εκατομμύρια κρούσματα και χιλιάδες θανάτους, οι 30 θάνατοι από το σύνδρομο GuillainΒarr δεν θα είχαν την ίδια στατιστική βαρύτητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι άρθρο της επιθεώρησης «Εmerging Ιnfectious Diseases» (Τεύχος 12, Νο 1, Ιανουάριος 2006), το οποίο αφορά τα μαθήματα που έλαβαν οι υγειονομικές αρχές των ΗΠΑ μετά το 1976, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι « όταν ανθρώπινες ζωές είναι σε κίνδυνο είναι καλύτερα να κάνει κάποιος λάθηυπερδραστηριοποιούμενος παρά μη δραστηριοποιούμενος ».