Καθώς πλησιάζουμε στην 50ή επέτειο από τη Συνθήκη της Ρώμης- τα 50ά γενέθλια της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) η οποία έγινε αργότερα Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ)- η Ευρώπη δεν ξέρει πια ποια είναι η ιστορία που θέλει να αφηγηθεί.
Μια κοινή πολιτική αφήγηση στήριξε το μεταπολεμικό πρόγραμμα της (δυτικο)ευρωπαϊκής ενοποίησης για τρεις γενιές, αλλά διαλύθηκε με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι σήμερα δεν έχουν ιδέα από πού ερχόμαστε ούτε μοιράζονται ένα όραμα για το πού θέλουμε να πάμε.
Δεν ξέρουμε γιατί έχουμε την ΕΕ ούτε γιατί μας είναι αναγκαία. Ετσι χρειαζόμαστε επειγόντως μια νέα αφήγηση.
Προτείνω να βασίσουμε τη νέα μας ιστορία σε πέντε σημεία, το καθένα από τα οποία αποτελεί έναν κοινό ευρωπαϊκό στόχο. Αυτοί οι στόχοι είναι η ελευθερία, η ειρήνη, η κυριαρχία του νόμου, η ποικιλία των πολιτισμών και η αλληλεγγύη.
Κανείς από αυτούς τους στόχους δεν είναι μοναδικός για την Ευρώπη, αλλά οι περισσότεροι Ευρωπαίοι θα συμφωνούσαν ότι η φιλοδοξία για την επίτευξή τους είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της σύγχρονης Ευρώπης.
Σε αυτήν την πρόταση, η ταυτότητά μας δεν θα οικοδομηθεί με τον τρόπο του ιστορικού ευρωπαϊκού εθνικού κράτους- το οποίο είχε κάποτε οριστεί με χιούμορ ως μια ομάδα ανθρώπων που την ενώνει το κοινό μίσος για τους γείτονές της.
Δεν θα πρέπει καν να επιχειρήσουμε να αφηγηθούμε την ευρωπαϊκή ιστορία σαν μια τελεολογική μυθολογία, χαρακτηριστική της οικοδόμησης των εθνικών κρατών του 19ου αιώνα. Οσο πιο πολλά κράτη μπαίνουν στην ΕΕ τόσο πιο διαφορετική γίνεται η συλλογική μνήμη και τόσο πιο δύσκολη η οικοδόμηση κοινών μύθων για ένα κοινό παρελθόν.
Ούτε θα πρέπει να βασίσουμε την ευρωπαϊκή ταυτότητα στο αρνητικό στερεότυπο ενός εχθρού, «του άλλου». Μετά την κατάρρευση της σοβιετικής κομμουνιστικής «Ανατολής», έναντι της οποίας όρισε τον εαυτό της η Δυτική Ευρώπη από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ως το 1989, κάποιοι πολιτικοί και διανοούμενοι επιχειρούν τώρα να βρουν «τον άλλον» της Ευρώπης είτε στις ΗΠΑ είτε στο Ισλάμ.
Τα αρνητικά στερεότυπα για τους άλλους και η δημιουργία μύθων για το δικό μας συλλογικό παρελθόν είναι χαρακτηριστικά αυτού που αποκαλώ ευρωεθνικισμό- μια απόπειρα να επαναλάβουμε τις εθνικιστικές μεθόδους δημιουργίας μιας πολιτικής ταυτότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Σε αυτήν την πρόταση ο μόνος «άλλος» για την Ευρώπη είναι ο ίδιος ο προηγούμενος εαυτός της: τα δυστυχισμένα, αυτοκαταστροφικά και βάρβαρα κεφάλαια στην ιστορία του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Και δεν μιλάμε για το μακρινό παρελθόν. Η ιστορική γνώση και η συνείδηση παίζουν ζωτικό ρόλο εδώ, αλλά πρέπει να είναι μια ειλικρινής ιστορία η οποία θα δείχνει όλες τις ρυτίδες, και όχι μια μυθιστορία. Επιπλέον, δεν θεωρώ ούτε την ενότητα ούτε την ισχύ καθοριστικούς στόχους για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα. Η ενότητα, είτε εθνική είτε ολόκληρης της ηπείρου, δεν είναι αυτοσκοπός, απλώς ένα μέσον για την επίτευξη υψηλότερων στόχων. Το ίδιο και η ισχύς.
Ετσι η νέα μας αφήγηση πρέπει να είναι μια ειλικρινής ιστορία της προόδου μας, από διαφορετικά παρελθόντα προς κοινούς στόχους, για ένα κοινό μέλλον. Από τη φύση τους αυτοί οι στόχοι δεν μπορούν να επιτευχθούν πλήρως (δεν υπάρχει τέλεια ειρήνη ούτε ελευθερία), αλλά η κοινή φιλοδοξία για την επίτευξή τους μπορεί να μας ενώσει σε μία πολιτική κοινότητα.
Ο Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι βρετανός ιστορικός, καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Το εν λόγω άρθρο είναι συντομευμένη απόδοση ενός δοκιμίου που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Φεβρουαρίου του βρετανικού περιοδικού Ρrospect υπό τον τίτλο «Εurope΄s true stories».
