Ε ρώτηση: Πότε ενισχύονται οι άνθρωποι-μύθοι;
Απάντηση: Οταν αποσύρονται από την κυκλοφορία, όταν σιωπούν, εξαφανίζονται, πεθαίνουν. Τότε χωράνε άνετα και σ΄ ένα… μπουκάλι χυμό. Μια μικρή μονάδα παραγωγής και εμφιαλώσεων «βιοεπαναστατικών φρουτοχυμών» έστησε, λέει, ο σκηνοθέτης Εμίρ Κουστουρίτσα στο… «χωριό του».
Μύθος πρώτος: Το χωριό αυτό δεν υπήρξε ποτέ. Είναι ένα σύνολο από ξύλινες παράγκες και οικήματα, το πρώην σκηνικό μιας ταινίας του, στο οποίο ο δαιμόνιος συν-βαλκάνιος καλλιτέχνης έκανε πραγματικότητα το όνειρο όλων μας: Μετακόμισε εκεί και ζει παρέα με τους φίλους του… Το ονόμασαν Ντρβένγκραντ.
Μύθος δεύτερος: Ο Κουστουρίτσα αυτοαποκαλείται «Γιουγκοσλάβος». Είναι ακριβώς σαν να αποκαλούσες πριν από 30 χρόνια το Λένινγκραντ «Αγία Πετρούπολη». Ή σαν να επιμένεις να αποκαλείς σήμερα την Αγία Πετρούπολη «Λένινγκραντ». Με μία λέξη, ανιστόρητο.
«Σέρβοι,Κροάτες και Σλοβένοι είναι ίδιοι κατά το αίμα, τη γλώσσα, τα αισθήματα της ενότητάς τους, την [ιστορική] συνέχεια και την [εδαφική] ακεραιότητα της περιοχής στην οποία κατοικούν αδιάσπαστα» διακήρυτταν από την Κέρκυρα το καλοκαίρι του «θερμού» 1918 οι δημιουργοί (μήπως να πούμε καλύτερα «κατασκευαστές» με βρετανογαλλο-αμερικανική εντολή;) της μετέπειτα Γιουγκοσλαβίας.
Σήμερα, λιγότερο από έναν αιώνα αργότερα, οι ίδιοι ξένοι εντολείς έχουν διαλύσει το κράτος που «παρήγγειλαν», βοηθούντων και των Νοτιοσλάβων, γιατί λαός που θέλει, βγάζει και μόνος του τα μάτια του- τα ξέρουμε κι εμείς από τον δικό μας Εμφύλιο. Και όμως. Η σχετικώς βραχύβια και μάλλον προβληματική χώρα που λεγόταν Γιουγκοσλαβία έγινε πρότυπο και πέρασε στον χώρο του μύθου, έστω για μια μικρή ελίτ διανοουμένων όπως ο Εμίρ Κουστουρίτσα. Λάθος: Ο Νεμάνια Κουστουρίτσα, όπως είναι το χριστιανικό του όνομα από το 2005, όταν βαπτίστηκε οικειοθελώς χριστιανός ορθόδοξος με το επιχείρημα «είμαστε Σέρβοι που εδώ και 250 χρόνια γίναμε μουσουλμάνοι μόνο για να επιβιώσουμε από τους Τούρκους». Ιστορικώς ορθόν μεν, αλλά πόσο αντιφατικό, πόσο διχαστικό, πόσο θρησκειο-κεντρικό (συγγνώμη για τον νεολογισμό…) μήνυμα εκπέμπει αυτή η συμβολική προσωπική επιλογή ως προς το παρόν και το μέλλον της περιοχής που άλλοτε κρατούσε ενωμένη η σιδηρά χειρ του στρατάρχη Γιόζεφ Μπροζ Τίτο- ενός Κροατο-Σλοβένου.
Τέλος πάντων, οι χυμοί- μύθοι που εμφιαλώνει αυτή η «βιοεπαναστατική μονάδα» έχουν ετικέτες με ονοματεπώνυμο. Υπάρχει ο χυμός «Ερνέστο Τσε Γκεβάρα» (βατόμουρο)- το ιδανικό της διαρκούς επανάστασης. Υπάρχει ο χυμός «Φιντέλ Κάστρο» (μούρο)- το ιδανικό της επιβίωσης της επανάστασης με κάθε κόστος. Υπάρχει ο χυμός «Τίτο» (μύρτιλο)- το ιδανικό της εθνικής ενότητας. Και ετοιμάζονται άλλοι δύο: Ο χυμός «Σαντάμ Χουσεΐν» και ο χυμός «Ντιέγκο Μαραντόνα»- αγνώστων φρούτων προς το παρόν. Τώρα, τι ιδανικά εκπροσωπούν αυτοί οι δύο, δεν είναι σαφές. Ας πούμε ότι ο μακαρίτης ιρακινός δικτάτορας εκπροσωπεί την «αντίσταση» κατά των άλλοτε… χρηματοδοτών του Αμερικανών, ενώ ο αργεντινός πρώην ποδοσφαιριστής εκπροσωπεί το… ταλέντο με ολίγη βοήθεια από το χέρι του Θεού.
Για κάποιους ο χρόνος σκεπάζει με μια ζεστή αναλγητική γάζα όλες τις ανοιχτές ιστορικές πληγές. Για κάποιους άλλους αυτές οι πληγές δεν κλείνουν ποτέ. Αυτοί οι δεύτεροι για να ξεχαστούν χρειάζονται μύθους παρηγορητικούς και απλούς, σύμβολα δήθεν «παλιών καλών εποχών»- κι ας έψαχναν μικροί πού χάθηκε ο εξόριστος μπαμπάς που είχε πάει «ταξίδι για δουλειές».
Ο χυμός των μύθων είναι πολύ σκληρό ποτό. Χτυπάει κατακέφαλα- ακόμη και δημιουργούς που έχουν αποδείξει ότι διαθέτουν μυαλό, πολιτικό κριτήριο και καλλιτεχνική επάρκεια, όπως ο «Γιουγκοσλάβος» Κουστουρίτσα.
