Αυτογνωσία και αυτοσυγκράτηση ήταν αυτά που έπρεπε να επικρατήσουν στο ΠαΣοΚ μετά την ήττα στις εκλογές και τη δρομολόγηση των διαδικασιών ανανέωσης της εμπιστοσύνης στην ηγεσία ή της εκλογής νέου αρχηγού. Σωστά μου επισημάνθηκε ότι το μήνυμα της αυτογνωσίας απευθυνόταν κυρίως – αλλά όχι μόνο, συμπληρώνω – προς τον Γιώργο Παπανδρέου και το μήνυμα της αυτοσυγκράτησης απευθυνόταν – επίσης συμπληρώνω και όχι μόνο – προς τον Βαγγέλη Βενιζέλο.
Μετά τη συνεδρίαση του Πολιτικού Συμβουλίου, και παρά τις εντάσεις και τις αντιδικίες που υπήρξαν, φαίνεται ότι αυτοί οι δύο πρώτοι στόχοι της αυτογνωσίας και της αυτοσυγκράτησης επιτυγχάνονται. Περνάμε όμως τώρα στην επόμενη και ακόμη δυσκολότερη φάση μέχρι την εκλογή του νέου αρχηγού ή την επανεκλογή του προηγούμενου. Δύο είναι και πάλι, κατά τη γνώμη μου, τα μηνύματα αυτής της κρίσιμης περιόδου: πολιτικό στίγμα και αξιοπιστία.
Το ΠαΣοΚ δεν έχασε τις εκλογές επειδή δεν ήταν αρκετά αριστερό ή αρκετά εκσυγχρονιστικό ή αρκετά φιλολαϊκό. Τις έχασε επειδή στις πολιτικές του πρωτοβουλίες και στον λόγο του ήταν αρκετά «απ’ όλα», δηλαδή ασαφές. Αυτό το πολιτικό στίγμα, αντί να ενισχύει την αξιοπιστία μας, την υπονόμευε. Μια κρίσιμη μάζα ψηφοφόρων – όχι πολύ μεγάλη, αλλά πάντως κρίσιμη – προτίμησε τις δημοφιλείς διαμαρτυρίες των κομμάτων της Αριστεράς από τις δικές μας ασάφειες, καθώς και τις μεταρρυθμιστικές ασάφειες της Νέας Δημοκρατίας από τη δική μας επαμφοτερίζουσα συμπεριφορά. Αυτή είναι η εξήγηση της ήττας. Δουλέψαμε πολύ σκληρά για την κατάρτιση του προγράμματός μας, καταθέσαμε όλη την εμπειρία μας, ακόμη και την ψυχή μας, αλλά το μήνυμά μας και ο προγραμματικός μας λόγος δεν πέρασαν. Προτιμήσαμε τη μάχη των εντυπώσεων και του ξύλινου πολιτικού λόγου και τη χάσαμε γιατί οι αντίπαλοί μας ήταν καλύτεροι σε αυτή τη μάχη. Το συμπέρασμά μου, αλλά και η αυτοκριτική μου, είναι ότι παρά τις προσπάθειές μας για την επικράτηση της προγραμματικής αντιπαράθεσης και της αντιπαράθεσης στην ικανότητα παραγωγής θετικού αποτελέσματος για τη χώρα μας και τους πολίτες της, χάσαμε τη μάχη του πολιτικού στίγματος και της αξιοπιστίας.
Μετά, λοιπόν, τα μηνύματα της αυτογνωσίας και της αυτοσυγκράτησης, επιμένω στα μηνύματα του πολιτικού στίγματος και της αξιοπιστίας. Αυτά είναι τα μηνύματά μου προς τους δύο, μέχρι στιγμής, υποψήφιους αρχηγούς και σε όσους άλλους εμφανιστούν. Και σε αυτή τη μάχη δηλώνω παρούσα.
