Η καρκινοβατούσα «πολιτική των συμμαχιών», η αδιέξοδη πρόταση του Λαϊκού Μετώπου, το αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών και οι σκέψεις για διάδοχη κατάσταση


Στην Κούβα βρίσκεται η κυρία Αλέκα Παπαρήγα με την ευκαιρία του εορτασμού των 50 χρόνων από την αποβίβαση στη νήσο του θρυλικού πλοιαρίου «Γκράνμα» με επιβαίνοντες μερικές δεκάδες ανταρτών υπό τον Φιντέλ Κάστρο που ξεκινούσαν από το Μεξικό για να ανατρέψουν τον δικτάτορα Φουλχένσιο Μπατίστα. Η γενική γραμματέας του ΚΚΕ ταξίδεψε στη μακρινή Καραϊβική έχοντας στις αποσκευές της μουσικά CD με τραγούδια του κ. Μ. Θεοδωράκη τα οποία της έδωσε ο ίδιος με προσωπικές αφιερώσεις του προς τον ηγέτη της Κούβας που εορτάζει τα 80 χρόνια του. Εκτός από CD όμως προσέφερε στους «κουβανούς συντρόφους» και τις διαβεβαιώσεις της ότι το ΚΚΕ παραμένει αταλάντευτο στις αρχές του και αλληλέγγυο με τον «αγώνα για την επιβίωση της επανάστασης».


Δεκαπέντε χρόνια μετά την ανάδειξή της στο «τιμόνι» του ΚΚΕ, η «σιδηρά κυρία» του Περισσού – η οποία στις 5 Νοεμβρίου έκλεισε τα 61 χρόνια της – ατενίζει με αυτοπεποίθηση αλλά όχι με εφησυχασμό το παρόν του κόμματός της, παρά την αίσθηση που κυριαρχεί στο εσωτερικό του ότι «βρισκόμαστε σε διαρκή κλοιό» και ως εκ τούτου «οφείλουμε να επαγρυπνούμε». Τα τείχη του Περισσού άντεξαν στον ανατρεπτικό άνεμο που σάρωσε από το 1989 ως το 1991 τα καθεστώτα του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και το σύνολο σχεδόν των κομμουνιστικών κομμάτων της Δυτικής Ευρώπης. Το ΚΚΕ «άντεξε» παρά το μεγάλο πλήγμα που υπέστη από τη διάσπαση του ’91. Το μεγάλο διακύβευμα που ετέθη ενώπιον της κυρίας Παπαρήγα ήταν να «επιβιώσει το κόμμα». Και όπως παραδέχονται όλες οι εσωκομματικές πλευρές, κατάφερε «να κρατήσει το «μαγαζί»», παρά τις δυσκολίες που συσσωρεύτηκαν έκτοτε τόσο στο επίπεδο των (άλλοτε) ευρύτερων και στέρεων δεσμών με την κοινωνία και τη συνακόλουθη οργανωτική αποκρυστάλλωσή τους όσο και στη γενικότερη ανάπτυξή του, η οποία, όπως ομολογείται επισήμως, «εμφανίζει πρόβλημα».


* Οι ανησυχίες


Τα πρόσφατα αποτελέσματα των δημοτικών – νομαρχιακών εκλογών τεκμηρίωσαν μια πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί σταδιακά τα τελευταία χρόνια και προβληματίζει ορισμένους σοβαρά στον Περισσό: την υποχώρηση των παραδοσιακών δεσμών του ΚΚΕ με τις τοπικές κοινωνίες (είναι ενδεικτικό ότι στις δημοτικές εκλογές του ’82 το κόμμα ήλεγχε περί τους 60 δήμους σε όλη τη χώρα ενώ πλέον μετρούνται στα δάχτυλα των δύο χεριών). Παρά ταύτα, η ηγεσία μοιάζει να μη φοβάται αντίστοιχη υποχώρηση δυνάμεων στις προσεχείς εθνικές εκλογές – όπως δείχνουν άλλωστε και οι δημοσκοπήσεις -, όπου καταφέρνει να προσελκύσει ευρύτερες (καταγγελτικές) ψήφους αποδοκιμασίας των άλλων κομμάτων.


Η κατάσταση αυτή σε συνδυασμό με το «τέλμα» στο οποίο έχει περιέλθει η πολιτική πρόταση του Λαϊκού Μετώπου («για τη λαϊκή εξουσία και τη λαϊκή οικονομία»), την οποία έχει επεξεργαστεί το ΚΚΕ από το 15ο Συνέδριό του, καθώς και η καρκινοβατούσα «πολιτική των συμμαχιών», διαμορφώνουν ένα νέο πλαίσιο απαιτήσεων και δυσκολιών για την ηγεσία του κόμματος, η οποία «ποντάρει» στη διαφοροποίηση δυνάμεων «προς τα αριστερά», αν και εφόσον υπάρξει ποτέ. Για άλλη μία φορά άλλωστε ο Περισσός διαπίστωνε μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές του Οκτωβρίου ότι ο δικομματισμός εθριάμβευσε και καλούσε τις μάζες «να βγάλουν τα συμπεράσματά τους»…


Κάποιοι εκτιμούν ότι η κατάσταση που διαμορφώνεται σε συνδυασμό με την ισχύουσα «γραμμή» – «μόνοι εναντίον όλων» – θέτει νέα εμπόδια τα οποία «βρίσκουμε ήδη μπροστά μας», όπως λένε.


* Η διαδοχή στο ΚΚΕ


Ιστορικά η ανάδειξη γενικών γραμματέων στο ΚΚΕ γίνεται μέσω της προετοιμασίας της διαδοχής. Μοναδικές εξαιρέσεις ήταν οι περίοδοι κρίσεων, όπως το 1956 με την καθαίρεση του Νίκου Ζαχαριάδη ή μετά τη διάσπαση του 1968 με την αλλαγή του Κ. Κολιγιάννη, τον οποίο διαδέχθηκε ο Χ. Φλωράκης (17η Ολομέλεια, 1972). Η τελευταία μάλιστα είχε αρκετό παρασκήνιο με ενδιαφέρον: μετά τις ατυχείς βολιδοσκοπήσεις των Σοβιετικών την περίοδο ’69-’70 (είχαν προσεγγίσει τον Ηλ. Ηλιού, τον Μ. Γλέζο και τον Μ. Θεοδωράκη, όπως έχει αναφέρει ο ίδιος, αλλά όλοι αρνήθηκαν), έγινε στη Μόσχα (το ’72) μια κοινή συνεδρίαση μελών των Πολιτικών Γραφείων του ΚΚΣΕ και του ΚΚΕ. Εκεί βρέθηκε για τον λόγο αυτόν και ο Χ. Φλωράκης, ο οποίος είχε διαφύγει παράνομα από την Ελλάδα, ως μέλος ήδη του ΠΓ. Οι Σοβιετικοί δεν τον έβαλαν να διαμείνει μαζί με τα υπόλοιπα στελέχη στο ξενοδοχείο αλλά προτίμησαν να φιλοξενηθεί σε κάποιο σπίτι. Στη συνεδρίαση ο πανίσχυρος ιδεολογικός παράγων του ΚΚΣΕ Μ. Σουσλόφ έθεσε το θέμα αλλαγής ηγεσίας. Ο Κολιγιάννης το αναγνώρισε – η κατάσταση στο κόμμα μετά τη διάσπαση του ’68 ήταν απελπιστική – και όταν του ζητήθηκε να προτείνει κάποιο πρόσωπο, εκείνος ανέφερε τον… φυλακισμένο τότε στην Ελλάδα Γρ. Φαράκο. Κανείς δεν το δέχθηκε και με τις παραινέσεις των Στρίγκου, Ρούσου, Λουλέ, Μαυρομάτη κ.ά. προκρίθηκε η λύση Φλωράκη, η οποία επισημοποιήθηκε στη 17η Ολομέλεια του 1972.


Το 1989 ο Χ. Φλωράκης προετοίμασε ο ίδιος τη διαδοχή του. Είχε προτείνει στον Δ. Γόντικα να αναλάβει γραμματέας αλλά εκείνος αρνήθηκε («δεν είμαι έτοιμος, σύντροφε Χαρίλαε» του είχε πει) και έτσι προχώρησε στην επιλογή του κ. Φαράκου – ως μεταβατικής λύσης προς τη νεότερη γενιά στελεχών -, για την οποία αργότερα δέχθηκε σκληρή κριτική.


Οταν μετά το 13ο συνέδριο του 1991 έφτασε η ώρα για την εκλογή (από την Κεντρική Επιτροπή) του νέου γραμματέα και με δεδομένες τις ισορροπίες τρόμου στο νέο όργανο (56 «ορθόδοξοι» έναντι 53 «ανανεωτικών»), ο Φλωράκης πρότεινε τον Ι. Δραγασάκη, αλλά με την πλειοψηφία των μελών του ΠΓ να ανήκει στους «ορθόδοξους». Οι «ανανεωτικοί» δεν δέχθηκαν τη «μοιρασιά» και πήγαν μόνοι τους με τη λύση Δραγασάκη, ο οποίος βρέθηκε αντιμέτωπος με την Αλέκα Παπαρήγα, η οποία και κέρδισε την κρίσιμη αναμέτρηση.


Εκτοτε θέμα ηγεσίας δεν ετέθη στο ΚΚΕ παρά μόνο όταν προ δεκαετίας, μετά από μια άγρια κόντρα της γενικής γραμματέως με τον Μ. Κωστόπουλο, τότε μέλος του ΠΓ, απείλησε η ίδια με παραίτησή της. Λέγεται ότι όταν πήγε στον Φλωράκη και του έθεσε το ζήτημα, εκείνος της το ξέκοψε: «Ποιος σου είπε ότι έχεις δικαίωμα να παραιτηθείς;» της είχε πει. Η κυρία Παπαρήγα είχε τη στήριξη του Φλωράκη, παρά τις διαφορετικές αποχρώσεις σε θέματα πολιτικής τακτικής και στρατηγικής που είχαν και παρά τις διαφορετικές «κομματικές κουλτούρες» τους.


Τα σενάρια για αλλαγή φρουράς


Αμεσα αλλαγή «φρουράς» δεν αναμένεται στον Περισσό. Ωστόσο είναι αρκετοί εκείνοι που εκτιμούν ότι η γενική γραμματέας «σκέπτεται τη διαδοχή της και την προετοιμάζει». Οχι όμως πριν από τις εκλογές, όπου «θα ήθελε να οδηγήσει το κόμμα διασφαλίζοντας ένα καλό ποσοστό», αλλά «ενδεχομένως στην πορεία προς το 18ο συνέδριο». Κατά κανόνα ο γραμματέας αλλάζει πριν από το συνέδριο (είναι να γίνει το 2009) στην ΚΕ με πρόταση του απερχόμενου γραμματέα.


Αν και εφόσον δρομολογηθεί η διαδοχή στο ΚΚΕ, επικρατέστερη επιλογή της κυρίας Παπαρήγα φέρεται να είναι το μέλος του ΠΓ και διευθυντής του «Ριζοσπάστη» κ. Δ. Κουτσούμπας. Η ανάθεση σε αυτόν και του Τομέα Διεθνών Σχέσεων του κόμματος κρίνεται ότι έγινε σε αυτή την κατεύθυνση καθώς του διασφαλίζει διευρυμένο κύρος μέσω των διεθνών επαφών του με τις ηγεσίες κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων του κόσμου. Πρόκειται για στέλεχος της «γενιάς της διάσπασης» (από το 1991 μέλος του ΠΓ) που διαδέχθηκε στη διεύθυνση του «Ριζοσπάστη» τον παραγκωνισθέντα κ. Τ. Τσίγκα, πρώην μέλος του ΠΓ, ενώ δεν δίστασε να έλθει δημοσίως σε (θεωρητική) διάσταση με τον κραταιό κ. Γόντικα πριν από το 17ο συνέδριο για θέματα τακτικής και στρατηγικής. Θεωρείται ότι είναι ο «εκλεκτός» της κυρίας Παπαρήγα και ως εκ τούτου «ο πιθανότερος διάδοχός της».


Τα σενάρια μιλούν και για ενδεχόμενες άλλες «λύσεις». Σε αυτές συγκαταλέγουν και τον πανίσχυρο γραμματέα της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας κ. Δ. Αρβανιτάκη, μέλος του ΠΓ με άριστες πολιτικές και προσωπικές σχέσεις με τον κ. Γόντικα, τον άνθρωπο δηλαδή «που ελέγχει το κόμμα» και ο οποίος, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, «δεν θα έβλεπε με κακό μάτι» την ανάδειξη του κ. Αρβανιτάκη στο κορυφαίο πόστο.


Από εκεί και πέρα για τους γνωρίζοντες τα εσωκομματικά του ΚΚΕ σε επίπεδο σεναρίων «παίζει» και ο κ. Σπ. Χαλβατζής, στην περίπτωση που προκριθεί η ανάγκη για ένα πρόσωπο το οποίο «θα συσπειρώνει το κόμμα πάνω από μηχανισμούς». Πρόκειται για προβεβλημένο στέλεχος με μεγάλη εμπειρία και άνθρωπο με απόλυτη προσήλωση στην «κομματική γραμμή» αλλά και δεσμούς με τον «έξω κόσμο». Συγκαταλέγεται σε εκείνες τις κομματικές δυνάμεις που «ανησυχούν και προβληματίζονται» για την πορεία του ΚΚΕ αλλά «είναι με την πλάτη στον τοίχο».