Οι υφιστάμενες στην Ελλάδα διακρίσεις εις βάρος της θρησκευτικής ελευθερίας αποφεύγονται, μόνο όταν το κράτος τηρεί θρησκευτική ουδετερότητα έναντι των θρησκειών και, φυσικά, και έναντι των τυχόν αρνητικών έναντι της θρησκείας απόψεων. Ούτε πλειοψηφικές αποφάσεις επιτρέπεται να νοθεύουν τη θρησκευτική ουδετερότητα, αφού εδώ πρόκειται για προστασία ατομικών δικαιωμάτων, άρα για προστασία και έναντι πλειοψηφιών. H θρησκευτική ουδετερότητα δεν σημαίνει, φυσικά, ότι δεν μπορεί να υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός Πολιτείας και Εκκλησίας και φιλική συνεργασία τους σε διάφορα θέματα· ούτε ότι δεν θα υπάρχει σεβασμός στις παραδόσεις και εν γένει στην ιστορική διάσταση του θέματος, στον βαθμό όμως που αυτή δεν θίγει ανθρώπινα δικαιώματα.
H θρησκευτική ουδετερότητα του Κράτους διασφαλίζει πλήρως και εγγυάται τη θρησκευτική ελευθερία. Τούτο σημαίνει ότι καθένας είναι ελεύθερος να θρησκεύεται με τον τρόπο και με την ένταση που θέλει, ασκώντας ακριβώς τη θρησκευτική του ελευθερία. Είναι επομένως διαστρέβλωση (φοβούμαι σκόπιμη) της πραγματικότητας το λεγόμενο ότι οι υποστηρικτές της θρησκευτικής ουδετερότητας του Κράτους δήθεν θέλουν την αποθρησκευτικοποίηση της κοινωνίας.
Σε όλες τις προηγμένες χώρες ισχύει κατά βάση το σύστημα της θρησκευτικής ουδετερότητας του Κράτους, χωρίς να θίγονται οι παραδόσεις και η θρησκευτικότητα του λαού στον βαθμό που αυτή εκούσια (και όχι άνωθεν επιβαλλόμενη) υπάρχει.
H Ελλάδα έχει μείνει ουραγός, μεταξύ των προηγμένων χωρών, στο ζήτημα αυτό. Είναι καιρός, η πολιτική εξουσία να τολμήσει. H διαδικασία νέας αναθεώρησης του Συντάγματος δίνει την ευκαιρία. Φοβούμαι όμως ότι και πάλι δεν θα υπάρξει η απαραίτητη πολιτική τόλμη.
Εκτός από τη γενικότερη έλλειψη θρησκευτικής ουδετερότητας του Κράτους αναφέρω, ενδεικτικά και μόνο, μερικές ακόμη από τις αναχρονιστικές διατάξεις του Συντάγματος που θίγουν τη θρησκευτική ελευθερία:
– Προβλέπεται η απαγόρευση του προσηλυτισμού (απαγόρευση άγνωστη στα Συντάγματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών). H ανελεύθερη αυτή ρύθμιση είναι αδικαιολόγητη σε μια σύγχρονη κοινωνία, όπου η διάδοση ιδεών, απόψεων, θέσεων, με θεμιτά μέσα, πρέπει να είναι ελεύθερη. Οι διατάξεις του ΠΚ αρκούν για την πάταξη του προσηλυτισμού, ο οποίος χρησιμοποιεί αξιόποινους τρόπους επιβολής.
– H κατά το Σύνταγμα προστασία μόνο των «γνωστών» θρησκειών στενεύει αδικαιολόγητα την ελευθερία της (θρησκευτικής και γενικότερης) συνείδησης. H «γνωστή θρησκεία» πρέπει να αντικατασταθεί απλώς με την έννοια της θρησκείας ή, ακόμη καλύτερα, να διευρυνθεί με αναφορά σε κάθε θρησκεία ή κοσμοθεωρία.
– H πρόβλεψη στο Σύνταγμα του τρόπου διοίκησης της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδας θίγει καίρια την αυτονομία της (ενώ οι άλλες, μικρότερες, θρησκείες στην Ελλάδα απολαύουν αυτονομίας) και πρέπει να καταργηθεί. H Εκκλησία θα έχει, νομίζω, την ικανότητα να βρει στους δικούς της ιερούς κανόνες πώς και από ποιους πρέπει να διοικείται.
Ο κ. Μιχάλης Σταθόπουλος είναι καθηγητής του Αστικού Δικαίου, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης.
