Φιλελεύθερος μια ολόκληρη ζωή


Τον στενό δεσμό που συνέδεε επί δύο και πλέον δεκαετίες τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Δημήτριο Λαμπράκη, τον ιδρυτή των εφημερίδων «Ελεύθερον Βήμα» και «Αθηναϊκά Νέα» – τους γεννήτορες των σημερινών «Το Βήμα» και «Τα Νέα» -, θα παρουσιάσει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας κ. Βάσος Μαθιόπουλος στις 7 μ.μ. αύριο Δευτέρα στην αίθουσα της Παλαιάς Βουλής (οδός Σταδίου). Την εκδήλωση διοργανώνει το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος K. Βενιζέλος», το οποίο εδρεύει στα Χανιά, στο πλαίσιο διαλέξεων του Ιδρύματος αφιερωμένων σε σημαντικές προσωπικότητες του ευρύτερου βενιζελικού χώρου και ασφαλώς ο Δημήτριος Λαμπράκης, ως ένας από τους στενούς συνεργάτες, προσωπικός φίλος και ιδεολογικά συγγενής με τον μεγάλο πολιτικό, ανήκει σε αυτή την κατηγορία.


Γεννημένος στον Βάμο των Χανίων τον Μάιο του 1888 ο Δημήτριος Λαμπράκης ανήκει σε εκείνο τον «κόσμο» ο οποίος, όπως έγραψε το 1924 ο βρετανός πρωθυπουργός Λόιντ Τζορτζ, «έδωσε στην Ελλάδα τον αστικό, φιλελεύθερο προσανατολισμό της στις δεκαετίες ευθύς μετά τον A´ Παγκόσμιο Πόλεμο». Νέος, μόλις τελειώνει το Γυμνάσιο Χανίων το 1906, με το όραμα και το πνεύμα της κρητικής ελευθερίας, πηγαίνει ως δάσκαλος στο χωριό Φλάμπουρο της Φλώρινας, όπου συλλαμβάνεται από τους Τούρκους ως «πράκτορας» της Ελλάδας, φυλακίζεται και καταδικάζεται σε θάνατο δι’ απαγχονισμού αλλά αμνηστεύεται με την άνοδο των Νεοτούρκων στην εξουσία. Επιστρέφει στην Κρήτη αλλά δεν μένει πολύ καιρό. Συνδέεται με τους Μακεδονομάχους και φεύγει για τη Δυτική Μακεδονία να πολεμήσει τους βούλγαρους κομιτατζήδες και τους Τούρκους, συλλαμβάνεται όμως πάλι και καταδικάζεται, αλλά η ελληνική κυβέρνηση παρεμβαίνει, εξαγοράζει την ποινή του και τον ελευθερώνει. Ο Λαμπράκης φεύγει αμέσως για το Γιοχάνεσμπουργκ, όπου εκδίδει μια εβδομαδιαία εφημερίδα, αλλά γυρίζει πίσω στην Ελλάδα μετά ενάμιση χρόνο και παίρνει μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913 ως εθελοντής. Επιστρέφει το 1914 στην Αθήνα και προσλαμβάνεται ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Πατρίς» του Σπύρου Σίμου, τη μία από τις δύο μη βασιλόφρονες ελληνικές εφημερίδες της εποχής. Τότε έκανε και την πρώτη, εντελώς συμπτωματικά, γνωριμία του με τον Βενιζέλο. Μια γνωριμία που εξελίχθηκε σε στενή φιλία και στενή συνεργασία, σε ημέρες χαράς και έμπνευσης αλλά και σε στιγμές προσωπικής και εθνικής μείωσης, ως τον θάνατο του Εθνάρχη, τον Μάρτιο του 1936. Ο Λαμπράκης εντυπωσιάζεται από την εμβρίθεια, από τον φιλελεύθερο προοδευτικό οραματισμό του Βενιζέλου και εκφράζει τα αισθήματά του στις στήλες της εφημερίδας στην οποία ήταν πλέον αρχισυντάκτης.


H «Πατρίς» υποστήριζε τον Βενιζέλο και τη δημοκρατία αλλά είναι ακραίων αντιλήψεων και δεν μπορεί να εκφράσει τον αστικό κόσμο που αρχίζει να αναδύεται στην Ελλάδα μετά το 1918. Ο Βενιζέλος αναζητεί τον δυναμικό άνδρα με ιδέες φιλελεύθερες και εθνικό προοδευτικό όραμα που, επικεφαλής μιας εφημερίδας, θα μπορεί να γίνει ο πόλος έλξης όλων των «νέων ανθρώπων», του κόσμου της ανερχόμενης ελληνικής αστικής τάξης – διανοουμένων, επιστημόνων, επιχειρηματιών, εμπόρων, πολιτικών κ.ά. Ο Δημήτριος Λαμπράκης θα είναι αυτός στον οποίον ο ηγέτης των Φιλελευθέρων θα αναθέσει αυτόν τον ρόλο. Ετσι γεννήθηκε «Το Βήμα», τον Φεβρουάριο του 1922, σε ημέρες τραγικές, όταν ήδη είχε κριθεί η εκστρατεία της Μικράς Ασίας. Γύρω από την εφημερίδα συγκεντρώθηκαν βιομήχανοι δημιουργοί όπως οι Μποδοσάκης, Μακρής, Σπυρόπουλος, Μεταξάς, συγγραφείς όπως οι Μελάς, Παπαντωνίου, Σπανούδη, επιστήμονες όπως οι Καλιτσουνάκις, Ζολώτας, Βέης, Διαμαντόπουλος, Κιτσίκης, καλλιτέχνες όπως η Κυβέλη, ο Βεάκης, ο Γληνός, εικαστικοί όπως οι Τόμπρος, Σώχος, Μπουζιάνης, Ζογγολόπουλος και εκατοντάδες άλλοι. Ολη η προοδευτική Ελλάδα είχε ένα «βήμα» για να εκφραστεί – από τότε ως και σήμερα. Αργότερα, όσο διευρυνόταν ο χώρος, προστέθηκαν τα «Αθηναϊκά Νέα», ο «Οικονομικός Ταχυδρόμος» και «Ο Ταχυδρόμος». Εντυπα ενός Οργανισμού που, με την έμπνευση, το όραμα και τον δυναμισμό του δημιουργού του, έγιναν το φυτώριο των πρώτων πραγματικά επαγγελματιών δημοσιογράφων της Ελλάδας.


Εκφραστής των προοδευτικών ιδεών της εποχής του, ανυποχώρητα αντιμοναρχικός, πολέμιος των φασιστικών κομμάτων και κυβερνήσεων που κάνουν την εμφάνισή τους στις δεκαετίες του ’20 και του ’30 στην Ευρώπη, ο Δημήτριος Λαμπράκης καθορίζει και κρατά τη «γραμμή» των εφημερίδων και περιοδικών του σε αυτή την κατεύθυνση. Και, φυσικά, πληρώνει το τίμημα – συλλαμβάνεται το 1935 ως υποστηρικτής, ο ίδιος και οι εφημερίδες του, του κινήματος του Πλαστήρα, συλλαμβάνεται τη μεθεπομένη της 4ης Αυγούστου 1936 και, όταν στη διάρκεια της Κατοχής καταζητείται από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς, διαφεύγει στη Μέση Ανατολή όπου συλλαμβάνεται από τους Αγγλους(!) και τίθεται σε αυστηρό περιορισμό σε μια σκηνή στην έρημο για τις αντιμοναρχικές ιδέες του. Μόνο την άνοιξη του 1945 του επέτρεψαν οι Αγγλοι να επιστρέψει στην Αθήνα. Ο Δημήτριος Λαμπράκης πέθανε το 1957.