Σε περίπου τρεις εβδομάδες αρχίζει η ελληνική προεδρία στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Και ξαφνικά η ελληνική εξωτερική πολιτική ανακαλύπτει θέματα και ορολογία που έμοιαζαν εξωτικά: τράφικινγκ, μετανάστες, οργανωμένο έγκλημα. Μόνο που, όπως έδειξε η πρόσφατη συνάντηση στο Λονδίνο, «ο Διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες». Η υποχρέωση έκδοσης θεωρήσεων (βίζας) για τους βούλγαρους υπηκόους είχε καταργηθεί εδώ και αρκετούς μήνες και από αυτή την άποψη τα παράπονα του υπουργού Εξωτερικών της Βουλγαρίας για έλληνες αστυνομικούς που εξανάγκασαν 16.000 συμπατριώτες του, αν και είχαν νόμιμα εκδοθέντα διαβατήρια, να ματαιώσουν το προγραμματισμένο ταξίδι τους στην Ελλάδα ηχούσαν εύλογα στα αφτιά του έλληνα υπουργού των Εξωτερικών κ. Γιώργου Παπανδρέου. Τα επιχειρήματα του αξιωματικού της ΕΛ.ΑΣ. κ. Ρίζου στο φυλάκιο του Προμαχώνα ήταν εξίσου εύλογα και μάλλον πιο κοντά στην πραγματικότητα: Οι 16.000 βούλγαροι υπήκοοι ήταν στην πραγματικότητα Βουλγάρες που αναζητούσαν μια θέση στην αγορά εργασίας του σεξ της Βόρειας Ελλάδας. Εμφανίζονταν συνήθως στα σύνορα με έλληνες συνοδούς κατά πολύ μεγαλυτέρους τους στην ηλικία, με αποτέλεσμα – και με μόνο το κριτήριο αυτό της διαφοράς ηλικίας – να τους αρνούνται οι αστυνομικοί την είσοδο στη χώρα.


Μέχρι πριν από μερικούς μήνες, το υπουργείο Εξωτερικών γνώριζε πολύ λίγα πράγματα στο επίπεδο της πολιτικής και υπηρεσιακής του ιεραρχίας για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα από ασύμμετρες απειλές, όπως η λαθραία διακίνηση μεταναστών – ιδιαίτερα γυναικών και παιδιών – από κυκλώματα του οργανωμένου εγκλήματος, το εμπόριο ναρκωτικών, λαθραίων τσιγάρων και όπλων και η επανεπένδυση χρημάτων από τα κέρδη αυτής της δραστηριότητας για τη χρηματοδότηση της πολιτικής και της διοίκησης στις βαλκανικές χώρες.


Η ηγεσία της χώρας αντιμετώπιζε το φαινόμενο ως ενδημικό μιας περιοχής στην οποία η συσσώρευση κεφαλαίου για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας πολιτών θα περάσει, κατά την έκφραση ενός μέλους της ελληνικής αντιπροσωπείας στη συνάντηση του Λονδίνου την περασμένη εβδομάδα, και μέσα από παράνομες οικονομικές δραστηριότητες. Η ελληνική πλευρά – κυρίως ο υπουργός Δημόσιας Τάξης κ. Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, επιχείρησε να κάνει μια πιο «κοινωνική» και λιγότερο αστυνομική προσέγγιση ενός φαινομένου που οι Βρετανοί – πρωτοπόροι, είναι αλήθεια, στην Ευρώπη – αντιμετώπιζαν ως τώρα με αμιγώς αστυνομικά κριτήρια. Στην αντιμετώπιση αυτή έπαιξε ρόλο και το γεγονός ότι η βρετανική κυβέρνηση οργάνωσε σε συνεργασία με την υπάτη διοίκηση του ΟΗΕ στη Βοσνία τη συνοριακή αστυνομία της Ομοσπονδίας περιορίζοντας τη διέλευση λαθρομεταναστών προς τις χώρες της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης. Οι Βρετανοί για την καταπολέμηση του «οργανωμένου εγκλήματος» στην περιοχή ξεκινούν από την ανάγκη να αντιμετωπιστούν δικά τους προβλήματα:


* Ο έλεγχος του μεγαλύτερου μέρους παράνομων δραστηριοτήτων σε μεγαλουπόλεις όπως το Λονδίνο (καταναγκαστική πορνεία, ναρκωτικά) έχει περάσει την τελευταία τριετία στον απόλυτο έλεγχο της αλβανικής μαφίας.


* Το 70% της ηρωίνης που διακινείται στο νησί διέρχεται από τον «βαλκανικό διάδρομο».


Η ελληνική πλευρά ωστόσο, αν και δεν έχει να επιδείξει κάποιο «σχέδιο» για την αντιμετώπιση του προβλήματος «οργανωμένο έγκλημα στα Βαλκάνια», έχει τις δικές της λίγο διαφορετικές εμπειρίες από επί μέρους πολιτικές που δείχνουν ότι το κοινωνικό πρόβλημα της περιοχής καθορίζει και τα περιθώρια επιτυχίας των οποιωνδήποτε επιμέρους παρεμβάσεων:


* Ετσι το κέντρο για τη μετανάστευση στον Αυλώνα, που είχε λειτουργήσει με πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης και τη συμμετοχή της γερμανικής και της ιταλικής αστυνομίας, υπολειτουργεί ενώ μέσα από την πόλη εξακολουθούν να διακινούνται χιλιάδες λαθρομετανάστες κάθε χρόνο.


* Η διακίνηση λαθρομεταναστών μέσω των Βαλκανίων συνεχίζεται αμείωτη, όπως άλλωστε και η διακίνηση ναρκωτικών και προϊόντων καπνού, με τους μηχανισμούς να αλλάζουν κάθε φορά που αλλάζουν οι κυβερνήσεις (πΓΔΜ, Γιουγκοσλαβία).


* Στις περιπτώσεις του λαθρεμπορίου καπνού μάλιστα, που παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ομάδων οργανωμένου εγκλήματος στο Μαυροβούνιο, στη Σερβία και στην πΓΔΜ, σε πολλές περιπτώσεις το ΣΔΟΕ σε συνεργασία με τις βρετανικές υπηρεσίες έχει διαπιστώσει την εμπλοκή βρετανικών και αμερικανικών εταιρειών καπνού, οι οποίες έχουν πολλαπλάσια κέρδη από τη διακίνηση των προϊόντων μέσω των Βαλκανίων συγκριτικά με τα «ψίχουλα» που αποκομίζουν οι ντόπιοι διακινητές.


Παίρνοντας θέση στο πρόβλημα, η διεύθυνση βαλκανικών υποθέσεων του ελληνικού ΥΠΕΞ και οι υπουργοί Γ. Παπανδρέου και Μ. Χρυσοχοΐδης διευκρίνισαν και στο Λονδίνο ότι πληθυσμοί όπως εκείνος του Κοσσυφοπεδίου, στο οποίο η ανεργία προσεγγίζει το 60%, δεν έχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις σε σχέση με τη «μαύρη οικονομία».


Ιδιαίτερη είναι η ελληνική επιμονή στην ανάγκη να «χαλαρώσουν» οι τελωνειακοί έλεγχοι καθώς τα «σκληρά και αδιαπέραστα σύνορα» τροφοδοτούν τη διαφθορά και τη συγκρότηση συμμοριών διασυνοριακού εγκλήματος. Γι’ αυτό η ελληνική πλευρά ενθαρρύνει πρωτοβουλίες όπως αυτές της συνεργασίας των δημάρχων του Κουμάνοβο, του Γκνίλιανε και του Πρέσεβο στο «τρίγωνο» πΓΔΜ, Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας γύρω από τον άξονα του αυτοκινητοδρόμου Νις – Βράνιε – Σκόπια – Θεσσαλονίκη, επιχειρώντας να πείσει τις τοπικές ελίτ ότι μπορούν να προχωρήσουν στην παλιννόστηση ενός καθεστώτος ελεύθερης επικοινωνίας καταπολεμώντας ομάδες που κερδίζουν από την ύπαρξη «σκληρών συνόρων».


Σε αστυνομικό επίπεδο όλες οι πρωτοβουλίες που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια (κέντρο ανταλλαγής πληροφοριών στο Βουκουρέστι, σύμφωνο σταθερότητας, συνεργασία τοπικών αστυνομιών με FBI και Σκότλαντ Γιαρντ, συναντήσεις για περιορισμό διακίνησης μικρών όπλων) αναπτύσσονται η «μία δίπλα στην άλλη» και όχι η μία εις επίρρωσιν της άλλης. «Ξοδεύονται απλώς χρήματα σε ταξίδια και συναντήσεις χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα» εκτίμησε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας που συμμετείχε στη συνάντηση. Και στο Λονδίνο δεν έγινε σαφές αν η αστυνομική συνεργασία θα «υλοποιείται» μέσα από το σύστημα της ευρωπαϊκής αστυνομίας (Γιουροπόλ) ή μέσα από διμερείς συμφωνίες, αν και γίνεται φανερό ότι όλο και περισσότερες χώρες – και η Ελλάδα – προτιμούν για λόγους πρακτικούς το δεύτερο.


Είναι χαρακτηριστικό ότι η σημαντικότερη πρωτοβουλία για περιορισμό των «μικρών όπλων» που πήρε η διεθνής κοινότητα στο Γκραμς της Αλβανίας με τη συλλογή και καταστροφή των μικρών ατομικών όπλων που είχαν κλαπεί το 1997 από τις αλβανικές πολεμικές αποθήκες απέδωσε μόνο το 10% των όπλων που είχαν κλαπεί.


ΜΕΤΡΑ Πακέτο μέτρων για τα Βαλκάνια


Τώρα οι Βρετανοί πρότειναν και η ελληνική πλευρά ανέλαβε να υλοποιήσει στο εξάμηνο της προεδρίας της ένα «πακέτο μέτρων» που θα έχει ως βάση του:


* Τη σύνταξη ενός εθνικού πλάνου από τις βαλκανικές χώρες για την ανασυγκρότηση των μεθοριακών αστυνομικών τους σωμάτων που πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ως το τέλος του Φεβρουαρίου.


* Την εκπαίδευση των ανθρώπων που θα επανδρώσουν αυτά τα σώματα.


* Στόχος είναι τα ειδικά σώματα συνοριοφυλάκων να γίνουν «επιχειρησιακώς μάχιμα» ως την εκπνοή της θητείας της ελληνικής προεδρίας, τον Ιούνιο του 2003.


Τα μέτρα αυτά αφορούν τη Γιουγκοσλαβία, την Αλβανία και την πΓΔΜ.


Από την πλευρά του ο υπουργός Δημόσιας Τάξης κ. Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ανέλαβε να συγκαλέσει συνάντηση των ομολόγων του από τις παραπάνω χώρες, να καταστήσει επιχειρησιακώς ενεργό το κέντρο του Αυλώνα, το οποίο θα πρέπει ως τον Ιούνιο του 2003 να λειτουργήσει ως τεχνικός σύμβουλος της αλβανικής κυβέρνησης για θέματα λαθρομετανάστευσης, να συγκροτήσει δίκτυο αστυνομιών των χωρών της Δυτικής Βαλκανικής (με τη συμμετοχή της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και της Τουρκίας) για τον καλύτερο έλεγχο των σταθμών εισόδου (λιμανιών, αεροδρομίων) και την αντιμετώπιση της διεθνούς τρομοκρατίας.


* Το υπουργείο Δικαιοσύνης προγραμματίζει σε συνεργασία με το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου να δημιουργήσει ένα δίκτυο συνεργασίας δικαστικών λειτουργών για δικαστές και εισαγγελείς με στόχο να τους εξειδικεύσει στο «ευρωπαϊκό κεκτημένο» και στα ζητήματα δικαστικής συνδρομής με τις χώρες της ΕΕ.