Από τους πρωταγωνιστές του 15ου Συνεδρίου του ΚΚΕ (Μάιος 1996) θα απουσιάζουν δύο: ο κ. Μήτσος Κωστόπουλος και ο κ. Γιάννης Θεωνάς. Ολοι οι υπόλοιποι θα είναι εκεί, στην ίδια «αίθουσα συνεδρίων» του κόμματος στον Περισσό, όπου την προσεχή Πέμπτη ξεκινούν οι εργασίες του 16ου συνεδρίου: και ο ιστορικός ηγέτης του ΚΚΕ κ. Χ. Φλωράκης και η γενική γραμματέας κυρία Αλέκα Παπαρήγα και ο επί των οργανωτικών του κόμματος και «σκιώδης γραμματέας» κ. Δ. Γόντικας. Κάποια πρόσωπα που αναμένεται να παίξουν επίσης πρωταγωνιστικό ρόλο είναι το μέλος του Πολιτικού Γραφείου (ΠΓ) και εκ των μετριοπαθών στελεχών κ. Σπ. Χαλβατζής καθώς και οι γραμματείς των ισχυροτέρων κομματικών οργανώσεων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, οι κκ. Δ. Ζάχαρης και Χρ. Κόφφας.
Δεν θα είναι βεβαίως μόνον αυτοί. Στελέχη όπως ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος κ. Ορ. Κολοζώφ, ο «επικοινωνιολόγος» του κόμματος κ. Μ. Μαΐλης, ο διευθυντής του «Ριζοσπάστη» κ. Δ. Κουτσούμπας, το μέλος του ΠΓ κ. Θ. Τζιαντζής, ο γραμματέας του ΠΑΜΕ κ. Γ. Μαυρίκος, το μέλος της γραμματείας της Κεντρικής Επιτροπής (ΚΕ) κ. Κ. Βουλγαρόπουλος, ο αρχισυντάκτης του «Ριζοσπάστη» κ. Τ. Τσίγκας, ο συνδικαλιστής κ. Γ. Σταυρόπουλος, ο γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Πειραιά κ. Σ. Κωτσαντής, οι βουλευτές κκ. Μ. Αγγουράκης και Α. Σκυλλάκος, το μέλος της ΚΕ κυρία Ελένη Κατροδαύλη, ο γραμματέας της ΚΝΕ κ. Ν. Σοφιανός, ο εκδότης του «Ριζοσπάστη» κ. Σ. Λουκάς, το μέλος της γραμματείας της ΚΕ κ. Δ. Αρβανιτάκης, η υπεύθυνη του Οικονομικού Τμήματος κυρία Ελένη Μπέλλου, ο συνδικαλιστής ναυτεργάτης κ. Γ. Μαρίνος κ.ά. είναι από εκείνους που αναμένεται να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο κατά τη διάρκεια του κρίσιμου (για το μέλλον του μακροβιότερου κόμματος της χώρας) συνεδρίου…
ΑΛΕΚΑ ΠΑΠΑΡΗΓΑ Αδιαμφισβήτητη αρχηγός και στη νέα ΚΕ
Αν κάποιος τολμούσε να σκιαγραφήσει με μια φράση το πολιτικό «προφίλ» του συνεδρίου του ΚΚΕ, θα έλεγε ότι «το συνέδριο «είναι» της Αλέκας»! Η επικρατέστερη εκτίμηση είναι ότι όχι μόνο δεν θα αμφισβητηθεί εμπράκτως η γενική γραμματέας του κόμματος αλλά μετά την τροπή που πήρε η υπόθεση των «τεσσάρων», με την αποδοκιμασία τους από τους βετεράνους, η θέση της ενισχύθηκε. Το ΚΚΕ βεβαίως δεν είναι προσωποπαγές κόμμα. Το κάθε συνέδριο βάσει του Καταστατικού εκλέγει νέα ΚΕ και αυτή τον γραμματέα της που «δίνει λόγο» στο κόμμα. Οι συσχετισμοί ωστόσο που διαμορφώνονται στο εσωτερικό του «επιβάλλουν» και την εκάστοτε ηγεσία. Και αυτή τη φορά οι συσχετισμοί που υπάρχουν γέρνουν σαφώς προς το μέρος της κυρίας Παπαρήγα. Αυτό φάνηκε (και) από τη στήριξη που είχε η πολιτική του Μετώπου στον προσυνεδριακό διάλογο και ειδικότερα από κεντρικές επιλογές όπως αυτή της συγκρότησης του ΠΑΜΕ της «αντι-ΓΣΕΕ» του ΚΚΕ του οποίου ηγείται ο κ.Γ. Μαυρίκος.
Ακόμη και άστοχες, όπως απεδείχθη, επιλογές πέρασαν σχεδόν απαρατήρητες από την αρθρογραφία του προσυνεδριακού διαλόγου, όπως αυτή του κ. Κ. Ζουράρι, ο οποίος, αφού «φιγουράρισε» στις εκλογικές λίστες του κόμματος, κατόπιν ζήτησε την… αυτοδιάλυσή του! Η κυρία Λιάνα Κανέλλη, η οποία είναι προσωπική επιλογή της κυρίας Παπαρήγα, στηρίχθηκε ανεπιφύλακτα από το κόμμα, το οποίο δεν δίστασε να διακηρύξει ότι η πρόσφατη βομβιστική επίθεση κατά των γραφείων του περιοδικού «Νέμεσις» της κυρίας Κανέλλη στρέφεται κατά του ΚΚΕ και των συνεργασιών του με συγκεκριμένα πρόσωπα. Οποιαδήποτε άλλη εξέλιξη από την επανεκλογή της κυρίας Παπαρήγα θα αποτελούσε έκπληξη.
Η προ ημερών ομιλία της στη συνδιάσκεψη της ΚΟΑ είχε τον χαρακτήρα της συνέχειας, του ποιοτικού άλματος, ενώ περιείχε και δείγματα διαλλακτικότητας σχετικά με το μείζον θέμα των συνεργασιών. Η κυρία Παπαρήγα ανέβασε τον πήχη των πολιτικών και οργανωτικών απαιτήσεων του κόμματος ζητώντας «να φέρουμε το κόμμα στο ύψος των περιστάσεων», ενώ δεν δίστασε να πει πως «είμαστε πίσω από τη δουλειά που πρέπει να γίνει» και ότι «πρέπει να μάθουμε να δουλεύουμε καλύτερα με τους συμμάχους μας», ενώ ζήτησε «να ενισχυθεί η κριτική προς τα στελέχη».
Η κυρία Παπαρήγα εξελέγη πρώτη φορά γενική γραμματέας στο 13ο συνέδριο (της διάσπασης) το 1991. Υπερίσχυσε έναντι του αντιπάλου της κ. Γ. Δραγασάκη με 57 ψήφους προς 53. Ηταν επιλογή του κ. Φλωράκη και στην κρίσιμη συνεδρίαση της ΚΕ προτάθηκε από τον κ. Ορ. Κολοζώφ. Μέλος της ΚΕ ήταν από το 10ο Συνέδριο (1978) και από το 1986 μέλος του ΠΓ. Επανεκλέχθηκε γραμματέας στο 14ο Συνέδριο λίγους μήνες μετά τη διάσπαση, καθώς και στο 15ο Συνέδριο.
Δ. ΓΟΝΤΙΚΑΣ Ο ηλεκτρολόγος της κομματικής «μηχανής»
Κάποιοι θεωρούν ότι το μέλος του Πολιτικού Γραφείου και αρμόδιος επί των οργανωτικών του κόμματος κ. Δ. Γόντικας εκ της θέσεώς του, αλλά και εκ της πείρας του στον τομέα αυτό, «κρατά το κόμμα στα χέρια του». Είναι ο άνθρωπος που χειρίζεται όλες τις «λεπτές υποθέσεις» όντας επικεφαλής της γραμματείας της Κεντρικής Επιτροπής, ενός μηχανισμού που αποτελεί την «ατμομηχανή» του κόμματος. Στην 11μελή γραμματεία συμμετέχουν ακόμη οι κκ. Κ. Βουλγαρόπουλος, Γ. Ποσοτίδης, Λ. Χατζηπαυλίδης, Δ. Αρβανιτάκης, Χ. Κόφφας, Δ. Ζάχαρης, Σ. Κωτσαντής, Ι. Χώτος, Θ. Κωνσταντινίδης και η κυρία Ελένη Μπέλλου. Θεωρείται ότι είναι ο πιο στενός συνεργάτης της κυρίας Παπαρήγα από την εποχή ακόμη όπου και οι δύο ήταν στην Κομματική Οργάνωση Αθήνας. Στη θέση μάλιστα του Γραμματέα της μεγαλύτερης κομματικής οργάνωσης του ΚΚΕ, τον είχε διαδεχθεί η σημερινή Γενική Γραμματέας. Φέρεται ως το στέλεχος σε πλήρη γνώση του οποίου γίνονται όλα στο κόμμα. Οι αρμοδιότητές του στο κόμμα τον καθιστούν ως τον «υπ’ αριθμόν 2» στην ιεραρχία που είναι ενήμερος για όσα συμβαίνουν. Ηταν από τους πρωταγωνιστές του εξοβελισμού από την ΚΕ των κκ. Κωστόπουλου και Θεωνά στο 15ο Συνέδριο.
Ηλεκτρολόγος στο επάγγελμα, αλλά επαγγελματικό στέλεχος του ΚΚΕ εδώ και πάρα πολλά χρόνια, χαρακτηρίζεται «άνθρωπος του μηχανισμού». Διέσχισε όλες τις βαθμίδες της κομματικής ιεραρχίας και στην εξέλιξή του αυτή υπήρχε η προσωπική σφραγίδα του κ. Φλωράκη. Ανήκει στη γενιά της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Στη διάρκεια της χούντας συνελήφθη και εκτοπίστηκε στη Γυάρο και στη Λέρο. Με την απελευθέρωσή του αναλαμβάνει Γραμματέας της ΚΝΕ της οποίας ηγήθηκε ως το 1979. Στο 9ο Συνέδριο του κόμματος το 1974 εκλέγεται στην ΚΕ και στις εκλογές της ίδιας χρονιάς γίνεται βουλευτής στη Β’ Πειραιώς. Υποψήφιος στην ίδια περιφέρεια ήταν και ο γνωστός μουσικοσυνθέτης κ. Μίκης Θεοδωράκης, δεν θα λάβει όμως την απόλυτη κομματική στήριξη και δεν θα εκλεγεί (έλαβε 14.000 ψήφους έναντι 17.000 του κ. Γόντικα). Στις εκλογές του 1977 επανεκλέγεται στην ίδια περιφέρεια.
Οταν ο κ. Φλωράκης έθεσε το 1988-1989 θέμα ομαλής αντικατάστασής του ένα από τα τρία ονόματα που είχε αναφέρει στο ΠΓ ως εν δυνάμει διαδόχους του ήταν και εκείνο του κ. Γόντικα. Τελικώς προτιμήθηκε ο κ. Φαράκος (Ιούλιος 1989), επιλογή για την οποία ο επίτιμος πρόεδρος του ΚΚΕ δέχεται κριτική… Αν ετίθετο θέμα αλλαγής φρουράς στην ηγεσία του κόμματος ο κ. Γόντικας θα ήταν μια από τις πλέον ισχυρές υποψηφιότητες αν και λέγεται ότι ως πολιτική προσωπικότητα δεν διαθέτει το βεληνεκές της κυρίας Παπαρήγα στο εσωτερικό του κόμματος.
Δ. ΖΑΧΑΡΗΣ Ο μαθηματικός των σκληρών επιλογών
Ηγείται της μεγαλύτερης οργάνωσης του ΚΚΕ, της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας, από τα «σπλάχνα» του μηχανισμού της οποίας προέρχεται. Επί πολλά χρόνια επαγγελματικό στέλεχος και μέλος της ΚΕ από το 11ο Συνέδριο το 1982 (είχε προταθεί και στο 10ο Συνέδριο το 1978, αλλά δεν εξελέγη). Οργανώθηκε στην ΚΝΕ τους τελευταίους μήνες της δικτατορίας όντας φοιτητής της Μαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, την οποία και δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει. Ανθρωπος των κομματικών μηχανισμών συνέδεσε το όνομά του με σκληρές επιλογές που στιγμάτισαν κατά καιρούς τις οργανώσεις της Αθήνας, όπως οι διαγραφές γραμματέων των «αχτίδων» των βορείων προαστίων το 1985 και η καθαίρεση από την ΚΕ του κ. Σ. Χατζόπουλου, ενώ δραστήριο ρόλο έπαιξε και το 1991 στη μάχη κατά των «ανανεωτικών».
Μέλος του ΠΓ έγινε στο 15ο Συνέδριο και ανήκει σε εκείνα τα ανώτατα στελέχη που είναι άγνωστα στον ευρύτερο κόσμο. Αποφεύγει τις δημόσιες πολιτικές παρεμβάσεις και περιορίζεται κυρίως στην τρέχουσα διαχειριστική κομματική και οργανωτική δουλειά. Φέρει ωστόσο το μεγαλύτερο φορτίο ευθύνης για την προώθηση των επιλογών του κόμματος. Αυτό άλλωστε επεσήμανε και η κυρία Παπαρήγα στη συνδιάσκεψη της οργάνωσής του, καλώντας την ΚΟΑ «να αναλάβει ένα μεγάλο μέρος των καθηκόντων για το Μέτωπο» και «να πάρει ουσιαστικές πρωτοβουλίες». Εκ των πραγμάτων λοιπόν ο κ. Μήτσος Ζάχαρης συγκαταλέγεται στους πρωταγωνιστές του 16ου Συνεδρίου.
ΧΡ. ΚΟΦΦΑΣ Ο γραμματέας που «καθάρισε» τη Θεσσαλία
Είναι ο άνθρωπος που ανέλαβε από πλευράς ηγεσίας να απαντήσει δημοσίως στις αιτιάσεις του κ. Κωστόπουλου. Με άρθρο του στον «Ριζοσπάστη» στα τέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου, αμέσως μετά τη γνωστή συνέντευξη του πρώην βουλευτή στη «Θεσσαλία», θα υποστηρίξει: «Τι σχέση έχουν οι απόψεις του Μ.Κ. (σ.σ.: για το εργατικό κίνημα) με τις συλλογικά επεξεργασμένες θέσεις του κόμματος; Καμία»! Και θα τον κατηγορήσει ότι «κόπτεται για μια ΓΣΕΕ, ένα Εργατικό Κέντρο, μια Ομοσπονδία κτλ., ενώ δεν βρίσκει κουβέντα να πει για τον ρόλο των πλειοψηφιών τους σήμερα». Το άρθρο του κ. Κόφφα, μέλους της Γραμματείας της ΚΕ και επικεφαλής της δεύτερης μεγαλύτερης οργάνωσης του ΚΚΕ, της Κομματικής Οργάνωσης Θεσσαλονίκης (ΚΟΘ), ουσιαστικά ήταν το προμήνυμα για ό,τι θα επακολουθούσε, δηλαδή τη διαγραφή του κ. Κωστόπουλου. Ο κ. Κόφφας είναι καθηγητής φυσικής αγωγής και φέρεται ως ο «ιθύνων νους» της πρότασης υποψηφιότητας του κ. Ζουράρι μαζί με τον βουλευτή Α’ Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ καθηγητή Αρχαιολογίας κ. Γ. Χουρμουζιάδη. Πάντως είτε τον πρότεινε ο ίδιος είτε όχι το βέβαιον είναι ότι εκ της θέσεώς του στην ΚΟΘ στήριξε την υποψηφιότητά του. Οι πληροφορίες μάλιστα έφεραν την οργάνωσή του να προτείνει τον κ. Ζουράρι πρώτο στη σειρά εκλογιμότητας (σταυροδότηση). Παρά την επιμονή της ωστόσο υπερίσχυσε η προώθηση του κ. Χουρμουζιάδη και βεβαίως η εκλογή του με τα γνωστά αποτελέσματα («ξέσπασμα» του κ. Ζουράρι ότι η έδρα τού ανήκει κτλ.).
ΣΠ. ΧΑΛΒΑΤΖΗΣ Ο μετριοπαθής
Ανήκει στα μετριοπαθή στελέχη της ηγεσίας του κόμματος που απέφευγε στις κρίσιμες φάσεις τις ακραίες επιλογές. Γεγονός εξαιτίας του οποίου βρέθηκε αρκετές φορές στη δίνη του κυκλώνα. Οπως την περίοδο της διάσπασης της ΚΝΕ το 1989, της οργάνωσης της οποίας ο ίδιος ηγήθηκε μετά τον κ. Γόντικα από το 1979 ως το 1983, για να τον διαδεχθεί ο αποθανών προ ενός έτους Γ. Γράψας. Τότε ο κ. Χαλβατζής δεν ακολούθησε τους πρώην συντρόφους του, παρά ταύτα κατηγορήθηκε εντόνως από το κόμμα για την «απείθεια» της ΚΝΕ, η οποία γυρνώντας σελίδα στην ιστορία της όρθωνε το πολιτικό ανάστημά της στην κυρίαρχη τότε γραμμή της ηγεσίας του κόμματος (συγκρότηση ΣΥΝ, κυβέρνηση Τζαννετάκη κτλ.). Γραμμή που δύο χρόνια μόλις αργότερα ανατρεπόταν από το ίδιο το κόμμα, παρά το γεγονός ότι απέφευγε να καταδικάσει ρητώς τις σχετικές αποφάσεις.
Ο κ. Χαλβατζής, γουνεργάτης στο επάγγελμα, ανήκει και αυτός στη γενιά των Λαμπράκηδων. Στη διάρκεια της χούντας συνελήφθη και εξορίστηκε στη Γυάρο. Χαρακτηρίζεται για την προσφορά, τη σεμνότητα και την κομματικότητά του κάποιοι τον κατατάσσουν σε εκείνους που «φυλάνε τα νώτα τους» και αποφεύγει τις εντάσεις. Δεν απουσιάζει πάντως ούτε από τις κρίσιμες αποφάσεις ούτε από τις κρίσιμες στιγμές. Ηταν το μέλος του ΠΓ που πήγε προσφάτως στη Μαγνησία τη γενέτειρα του κ. Κωστόπουλου, όπου διαθέτει επιρροή για να παρουσιάσει τις θέσεις της ΚΕ και μάλιστα δυο τρεις ημέρες πριν από την κοινή συνέντευξη Τύπου των «τεσσάρων». Στον «Ριζοσπάστη» δημοσιεύθηκαν εκτενή αποσπάσματα από την ομιλία του όπου ανέλυε τον τρόπο που το αστικό κράτος και τα ΜΜΕ εκμεταλλεύονται όσους αποχωρούν από το κόμμα για ιδεολογικές διαφορές, εννοώντας προφανώς ότι όποιος δεν συμφωνεί και τολμά να το πει «εκ των πραγμάτων» μετατρέπεται σε «όργανο της αντίδρασης»… Ο κ. Χαλβατζής είναι ο αρμόδιος του κόμματος για τα θέματα της τοπικής και νομαρχιακής αυτοδιοίκησης, αρκετές φορές υποψήφιος στον Πειραιά, δίχως ωστόσο να εκλεγεί και υποψήφιος νομάρχης Πειραιώς.
Χ. ΦΛΩΡΑΚΗΣ Ο μεγάλος γέρος εναντίον της φράξιας
Κατά την προσυνεδριακή περίοδο πριν από το 15ο Συνέδριο ο επίτιμος πρόεδρος του ΚΚΕ κ. Χ. Φλωράκης είχε κρατήσει επιμόνως στάση σιωπής στα όσα διαδραματίζονταν στο κόμμα με αφορμή τις απόψεις του κ. Κωστόπουλου (που διατυπώνονταν σε άρθρο του). Αυτή τη φορά όμως δεν περίμενε το συνέδριο για να μιλήσει. Οπως και οι βετεράνοι του κόμματος που κατακεραύνωσαν τους χειρισμούς των τεσσάρων διαγραφέντων. Ανθρωποι που βρέθηκαν για δεκαετίες στο πλευρό του ιστορικού ηγέτη του ΚΚΕ εξεγέρθηκαν στο άκουσμα της πρόσκλησης των «τεσσάρων» να καλέσει η ΚΕ τους βετεράνους να αναλάβουν πρωτοβουλία «για τη σωτηρία του κόμματος»!
Η κίνηση αυτή αποδείχθηκε μοιραία για τους «τέσσερις», αν και όπως ισχυρίζονται οι ίδιοι η πρότασή τους αυτή δεν συνιστούσε υπέρβαση της ΚΕ αφού σε αυτήν απευθυνόταν. Η ουσία ωστόσο είναι ότι η έκκλησή τους λειτούργησε αυτοπαγιδευτικά και συνέβαλε στο να ξεσηκωθεί εις βάρος τους η κατακραυγή της «παλαιάς φρουράς»: παλαίμαχοι όπως ο κ. Σ. Τσαμπής, πρώην μέλος του ΠΓ, από τους τελευταίους μαχητές του ΔΣΕ που περιπλανιόνταν στα βουνά της Ικαρίας ως το 1955, ο κ. Τ. Μαμάτσης, επί πολλά χρόνια μέλος του ΠΓ, ο δημοσιογράφος κ. Γ. Μωραΐτης, ο οποίος στη διάρκεια της χούντας είχε δικαστεί μαζί με τον κ. Κωστόπουλο και τον κ. Γ. Φαράκο, ο «εξ απορρήτων» του κ. Φλωράκη κ. Μ. Πετρούνιας, ο συνδικαλιστής από τον χώρο των λογιστών κ. Κ. Μαραγκουδάκης, ο κ. Γ. Παλαβός, για πολλά χρόνια μέλος της ΚΕ, πρώην αξιωματικός της Αστυνομίας που εντάχθηκε στο ΕΑΜ, και άλλοι πολλοί καταδίκασαν με τον σκληρότερο τρόπο τους «τέσσερις».
Τον κύκλο των ομοβροντιών ολοκλήρωσε ο κ. Φλωράκης, ο οποίος αποδοκίμασε από το βήμα της συνδιάσκεψης της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας (ΚΟΑ) «τον Μήτσο Κωστόπουλο και τους άλλους τρεις». Η ιστορία επαναλαμβάνεται καθώς φαίνεται, αφού και στο 15ο Συνέδριο ο κ. Φλωράκης δεν είχε αντιδράσει για τον αποκλεισμό του κ. Κωστόπουλου από την ΚΕ. «Απόψεις για τούτο ή το άλλο ζήτημα μπορεί να έχει ο καθένας μας, το θέμα είναι πού τις διατυπώνει και πού τις συζητάει» θα πει τώρα ο ιστορικός ηγέτης του κόμματος, ο οποίος για μία ακόμη φορά επιβεβαίωσε τον (κομματικό) κανόνα: Κανένα έλεος με όποιον υπερβαίνει τις αρχές λειτουργίας, δηλαδή την πλειοψηφούσα άποψη! Ούτε βεβαίως παραξένεψε κανέναν η στάση του κ. Φλωράκη που βρίσκεται σε πλήρη αντιστοιχία με τη στάση που τηρούσε ανέκαθεν έναντι όσων διαφωνούσαν.
Πάντως οι βετεράνοι κατ’ ουσίαν δεν καταδίκασαν τις πολιτικές ενστάσεις που διατύπωναν οι «τέσσερις» για πλευρές της πολιτικής του ΚΚΕ. Μάλιστα ο κ. Φλωράκης διατύπωσε παρόμοια άποψη περί «μιας ΓΣΕΕ, μιας Ομοσπονδίας» κτλ. με τον κ. Κωστόπουλο.
Ο «καπετάν Γιώτης» θα λάβει τον λόγο και στο συνέδριο. Ενώ δεν αποκλείεται όπως διεφάνη από τον προσυνεδριακό διάλογο να αντιμετωπίσει την κριτική όσων βλέπουν τις «ρίζες» της υπόθεσης των διαγραφέντων στην περίοδο ανάπτυξης στο εσωτερικό του ΚΚΕ «ρεφορμιστικών τάσεων» από το 11ο Συνέδριο ακόμη (1982), με αποκορύφωμα τη διάσπαση του 1991. Οι αιχμές μάλιστα που διατυπώθηκαν έδειξαν ότι το θέμα του διαβόητου ’89 δεν έχει κλείσει οριστικά για το κόμμα…
