Ο σημερινός φάκελος που ανοίγεται από «Το Βήμα» οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι αποτελεί μια σημαντική πολιτική επιλογή. Το πνεύμα και η ουσία των κειμένων που αποτελούν τη βάση των σχολίων και των άρθρων των συντακτών της εφημερίδας αποτυπώνουν μια πραγματικότητα. Το θέμα του ανοίγματος των αγορών και της προώθησης του ανταγωνισμού αποτελεί για την ελληνική οικονομία βασική αναπτυξιακή επιλογή. Να λοιπόν γιατί διάλεξα και τον συγκεκριμένο τίτλο για το σημερινό μου σχόλιο.
Με όσα γράφονται δεν είναι δυνατόν να διαφωνώ. Επέλεξα λοιπόν να επικεντρώσω το σημερινό μου σχόλιο σε ένα θέμα που οφείλουμε να μην το παραγνωρίζουμε όταν αναφερόμαστε σε ελεύθερη αγορά. Θα σχολιάσω το θέμα της κρατικής παρέμβασης σε ένα πλαίσιο ελεύθερης αγοράς. Και αυτή η επιλογή μου δεν γίνεται με σκοπό να βγω από αριστερά στον σχολιασμό της εφημερίδας αλλά να υπενθυμίσω ότι πουθενά στη βιβλιογραφία της οικονομικής επιστήμης, εκτός από τις φυλλάδες των πολιτικών διαφωτιστών, δεν διατυπώνεται η άποψη ότι ελεύθερη αγορά υπάρχει χωρίς τον συντονιστικό ρόλο του κράτους.
Ας ξεκινήσουμε με ορισμένα βασικά. Θεωρώ ότι σήμερα υπάρχουν δύο κατηγορίες υποστηρικτών του μηχανισμού της αγοράς. Υπάρχουν αυτοί που δεν γνωρίζουν τις λειτουργίες του και το μόνο που κάνουν είναι να τον δέχονται σαν αναγκαίο κακό. Υπάρχουν και εκείνοι που γνωρίζουν τις δυνατότητές του για την οικονομική ανάπτυξη και υποστηρίζουν ότι η επιλογή είναι να απελευθερωθούν οι αγορές αλλά ταυτόχρονα να δημιουργηθούν και να λειτουργήσουν όλοι οι δοκιμασμένοι μηχανισμοί παρέμβασης. Κατά τη γνώμη μου, ο ρόλος του κράτους ήταν και παραμένει ένας και μοναδικός στην οικονομία. Να δημιουργεί αγορές, όταν δεν υπάρχουν, να διευκολύνει και να συντηρεί την ελευθερία τους και, τέλος, να τις παρακολουθεί ώστε να μην παρεκτρέπονται.
Για όλες τις έννοιες που προαναφέρθηκαν υπάρχουν στην οικονομική επιστήμη σαφή μέτρα μέτρησης ώστε στην ουσία το κράτος να χειρίζεται τις αγορές όπως ακριβώς και η δικαιοσύνη την ατομική ελευθερία και την προσωπικότητα. Ανακοινώνονται οι ποινές και οι παραβάσεις και δημιουργείται ένας ανεξάρτητος από τη διοικητική εξουσία μηχανισμός ελέγχου και επιβολής του νόμου.
Οσοι λοιπόν υποστηρίζουμε την άποψη ότι μέσα από την ελεύθερη αγορά μπορούμε να προοδεύουμε ως κοινωνία δεν ισχυριστήκαμε ποτέ ότι αυτό θα γίνει χωρίς έλεγχο των παραβιάσεων της ελεύθερης λειτουργίας των αγορών στον ανταγωνισμό από τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτές. Ο ανταγωνισμός δεν έχει προνομιούχους και μη επιχειρηματίες. Ο ανταγωνισμός δεν έχει προστατευμένους Ελληνες και απροστάτευτους ξένους. Ο ανταγωνισμός δέχεται τα οικονομικά άτομα ως ίσα στη νόμιμη οικονομική τους δραστηριότητα ανεξάρτητα αν είναι έλληνες ή πολωνοί εργαζόμενοι, ανεξάρτητα αν είναι έλληνες τσιμεντάδες ή άγγλοι. Οι κανόνες δεν έχουν σχέση με το αν είσαι μέλος του κόμματος ή χρηματοδότης του. Αυτά είναι γνωστά και ξεκαθαρισμένα. Τώρα γιατί γράφονται άλλα δεν το γνωρίζω.
Ας δούμε λοιπόν τι πρέπει να προσέξουμε απελευθερώνοντας τις αγορές, όπως ορθά προτείνει «Το Βήμα».
Κατ’ αρχήν επιτροπή ανταγωνισμού ικανή να παρεμβαίνει και να επιβάλλει ποινές και στα ιδιωτικά ολιγοπώλια και στα κρατικά μονοπώλια. Οταν βλέπει τις τιμές των χρηματιστηριακών συναλλαγών να πηγαίνουν στο μηδέν, να τιμωρεί τους χρηματιστές που ως σήμερα λειτουργούσαν σαν καρτέλ με συντονισμένη συμπεριφορά και όχι να συντονίζεται με δήθεν φωνές τρόμου για αθέμιτο ανταγωνισμό. Ικανή να αποφασίζει με οικονομική θεμελίωση και όχι να συμπεριφέρεται σαν γραφείο διεκπεραίωσης υποθέσεων.
Απαιτείται όμως και κάτι ακόμη. Να έχεις δημόσιες διοικήσεις που γνωρίζουν τις αγορές, καταλαβαίνουν γιατί υπάρχουν και τις εκτιμούν όπως ο καπετάνιος τη θάλασσα. Μόνο τότε θα αναζητούν την πληροφόρηση που τους παρέχουν οι αγορές, ώστε όταν βλέπουν ότι δεν υπάρχουν, π.χ., κρατικές προμήθειες να αντιγράφουν τεχνικές χωρίς να φοβούνται ότι θα τους χαρακτηρίσουν όπως χαρακτηρίζουν οι ίδιοι τους αντιπάλους τους.
Ο κ. Νίκος Γ. Χαριτάκης είναι επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
