Αναγκαίοι οι συμβιβασμοί για τη λύση του Κυπριακού

Eάν το 1990 μου έλεγε κάποιος ότι δεν θα λυνόταν το Κυπριακό μέσα στο 1993, όπως ελπίζαμε, αλλά ακόμα χειρότερα ότι θα περνούσαν από τότε 25 χρόνια και η κατοχή θα συνεχιζόταν, η Κύπρος θα εξακολουθούσε να είναι μοιρασμένη στα δύο, με την Πράσινη Γραμμή να συμβολίζει τα «σύνορα» μεταξύ των δύο κοινοτήτων, και ότι οι προοπτικές συμφωνίας θα ήταν πολύ χειρότερες παρά τότε, δεν θα τον πίστευα. Μια τέτοια εξέλιξη θα μου φαινόταν αδιανόητη τότε, όμως είναι η πραγματικότητα που σήμερα αντιμετωπίζουμε.

Συζητούμε για τις προοπτικές αξιοποίησης του φυσικού μας πλούτου χωρίς να λαμβάνουμε υπ’ όψιν ότι χωρίς λύση του Κυπριακού δεν μπορούμε να ελπίζουμε στη δυνατότητα αξιοποίησής του.

Πριν από μερικούς μήνες κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί ότι η Τουρκία θα εμπόδιζε τη διενέργεια των γεωτρήσεων στην περιοχή Σουπιά του Τεμαχίου 3. Ακόμα και όταν άρχισε να υλοποιείται αυτός ο στόχος, πολλοί πίστευαν ότι η Τουρκία δεν θα ανανέωνε τη NAVTEX και η Eni θα μπορούσε να προχωρήσει, έστω και με λίγη καθυστέρηση, στις γεωτρήσεις. Δυστυχώς, όμως, ο στόχος της Τουρκίας επιτεύχθηκε και η Εni αναγκάστηκε να αποχωρήσει. Αυτό το πολύ δυσάρεστο γεγονός θέλουμε να το ξεχνάμε και αρχίσαμε τώρα να θριαμβολογούμε λέγοντας ότι η Τουρκία δεν θα τολμήσει να τα βάλει με την ExxonMobil. Εχει όμως κανένας την ψευδαίσθηση ότι εάν τελικά η Τουρκία θελήσει να δημιουργήσει προβλήματα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα προχωρήσουν σε σύγκρουση με την Τουρκία για να διαφυλάξουν τον φυσικό πλούτο της Κύπρου; Δεν μας επιτρέπεται να ξεχνάμε ότι τα Ηνωμένα Εθνη, η Ευρωπαϊκή Ενωση και διάφορες άλλες χώρες περιορίστηκαν στο να εκφράσουν την ανησυχία και δυσαρέσκειά τους για τις πράξεις της Τουρκίας, αλλά ταυτόχρονα μας είπαν ότι ο μόνος τρόπος να λυθούν οι διαφορές είναι να βρούμε λύση στο Κυπριακό. Ξεχνάμε ότι πέρασαν σχεδόν 5 δεκαετίες από τότε χωρίς να υπάρξει οιαδήποτε πρόοδος. Δυστυχώς, η τραγωδία του Ελληνισμού είναι ότι πάντοτε το εφικτό έρχεται σε σύγκρουση με το ευκταίο. Το δυστύχημα όμως είναι ότι ενώ το ευκταίο μπορεί να μένει πάντοτε το ίδιο, το εφικτό αλλάζει, γιατί αυτό που ήταν εφικτό χθες δεν είναι σήμερα και αυτό που είναι εφικτό σήμερα δεν είναι σίγουρο ότι θα είναι και αύριο.

Η ζωή με δίδαξε ότι οι διαπραγματεύσεις επιτυγχάνουν μόνο όταν και οι δύο πλευρές αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει βιώσιμη συμφωνία με το να επιβληθεί ο ένας στον άλλον. Δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να στηρίζεσαι στα όνειρα του ευκταίου αλλά στην πραγματικότητα του εφικτού. Χρειάζεται απλώς να θέτεις στον εαυτό σου το ερώτημα κατά πόσο η διατήρηση της αβεβαιότητας και της στασιμότητας εξυπηρετεί ή ζημιώνει την υπόθεση που υπερασπίζεσαι.

Γι’ αυτό είναι απαραίτητο, πέρα από τα μεγάλα λόγια και τις ηρωικές δηλώσεις, να είμαστε έτοιμοι να προβούμε στους αναγκαίους συμβιβασμούς την κατάλληλη στιγμή για να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό και να μη φοβόμαστε να αναλαμβάνουμε την ευθύνη των αποφάσεών μας.

Πολλοί από εμάς θέλουν να αγνοούν τις πραγματικότητες. «Να κάνουμε τον λογαριασμό χωρίς τον ξενοδόχο» όπως λέγεται. Θα ακούσατε, είμαι βέβαιος, την άποψη ότι «εκεί που φτάσαμε πλέον η επιθυμητή λύση είναι εμείς από εδώ και εκείνοι από εκεί και να ιδρυθούν δύο ανεξάρτητα κράτη μέσα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης». Δεν ξέρω γιατί επιδιώκουν να δημιουργούν τέτοιες ψευδαισθήσεις, αλλά δεν χρειάζεται να είναι ένας σοφός ή ειδικός επιστήμονας για να γνωρίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση σε καμία περίπτωση δεν θα δεχθεί κράτος-μέλος της να μοιραστεί σε δύο ή περισσότερα κρατίδια τα οποία στη συνέχεια θα γίνουν πλήρη μέλη της. Το τελευταίο παράδειγμα ήταν αυτό της Καταλωνίας. Αλλά εκείνο που είναι σίγουρο είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι αποφασισμένη να «αυτοκτονήσει». Σήμερα είναι Ενωση 28 χωρών, που μπορεί αύριο να γίνουν 33 με τα Δυτικά Βαλκάνια. Γι’ αυτό προσπαθεί να μειώσει τη δύναμη των εθνικών κρατών, ιδίως όσον αφορά τη δημοσιονομική πολιτική, και να αυξήσει τη δύναμη του κέντρου γιατί μόνο έτσι μπορεί να επιζήσει. Είναι λοιπόν αστείο να θεωρηθεί ότι η Ευρώπη θα δεχόταν η μικρή Κύπρος να χωριστεί σε δύο ανεξάρτητα κράτη και μάλιστα πλήρη μέλη της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης.

Μια δεύτερη ψευδαίσθηση είναι ότι στο απομακρυσμένο έως αδύνατο ενδεχόμενο δημιουργίας δύο κρατών, ο πλούτος του φυσικού αερίου θα περιέλθει αποκλειστικά στην ελληνοκυπριακή κοινότητα. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν δεδομένα που δεν είναι της στιγμής να αναλυθούν, θεωρώ καθήκον μου να προειδοποιήσω για τις πολύ αρνητικές, θα έλεγα, τραγικές επιπτώσεις μιας τέτοιας επιδίωξης.

Μια τρίτη ψευδαίσθηση είναι ότι η μοιρασμένη Κύπρος αποτελεί πυλώνα σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Ειλικρινά, δεν μπορώ να καταλάβω πώς μια χώρα, που δεν είναι καν σε θέση να διασφαλίσει την ΑΟΖ της, θα μπορέσει να εγγυηθεί στους ξένους ότι οι επενδύσεις τους είναι σίγουρες και εγγυημένες όπως σε οιανδήποτε άλλη χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Σε μεγάλο βαθμό, το αίσθημα της ασφάλειας που νιώθουμε οφείλεται στο ότι τα τελευταία δέκα χρόνια, όπως αναφέρεται στην έκθεση του γ.γ. του ΟΗΕ για τον ρόλο της UNFICYP, δεν υπήρξαν σοβαρά στρατιωτικά επεισόδια. Τονίζεται όμως ότι οι προκλήσεις παραμένουν και υπάρχει πιθανότητα, ιδίως όσο οι δύο πλευρές δεν συνομιλούν, η ένταση να αυξηθεί, πράγμα που θα επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Υπό τις σημερινές συνθήκες η παρουσία της UNFICYP στην Κύπρο αποτελεί την καλύτερη εγγύηση για την αποφυγή και επίλυση οιωνδήποτε στρατιωτικών ή άλλων επεισοδίων. Αλλά ποιος είναι εκείνος που μπορεί να εγγυηθεί ότι η UNFICYP θα παραμένει εδώ και για τις επόμενες δεκαετίες, εάν δεν υπάρξει καμία πρόοδος στις διαπραγματεύσεις για επίλυση του Κυπριακού; Αντιθέτως, η έλλειψη διαπραγματεύσεων δημιουργεί τη δυνατότητα για σκλήρυνση των θέσεων των δύο πλευρών και την έλλειψη εμπιστοσύνης.

Δικαιολογημένα κάποιος μπορεί να διερωτηθεί γιατί τώρα τόση απαισιοδοξία, αφού αυτές οι συνθήκες επικρατούσαν και στο παρελθόν; Η απάντηση λέγεται Κραν Μοντανά. Η κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά άλλαξε άρδην τις συνθήκες που επικρατούσαν. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ στην έκθεσή του αρνήθηκε πεισματικά να επιρρίψει ευθύνες για την αποτυχία των διαπραγματεύσεων. Τόνισε ότι χάθηκε μια ιστορική ευκαιρία για επίλυση του Κυπριακού και λέει μεν ότι είναι έτοιμος να προσφέρει τις υπηρεσίες του για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, αλλά θέτει για πρώτη φορά έναν πολύ ουσιαστικό όρο. Λέει ότι «θα πρέπει οι πλευρές να συμφωνήσουν από κοινού την επανέναρξη των συνομιλιών και να ζητήσουν στη συνέχεια από τον γενικό γραμματέα να υποβοηθήσει την όλη διαδικασία».

Mια χώρα στην οποία η ειρήνη εξαρτάται από την παρουσία των ειρηνευτικών δυνάμεων του ΟΗΕ δεν μπορεί να είναι υπόδειγμα σταθερότητας για τις άλλες χώρες. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να λέμε ότι «αυτός είναι ο στόχος, αλλά θα χρειαστούν χρόνια για να τον πετύχουμε» διότι έχει αποδειχθεί πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ο χρόνος δεν λειτουργεί υπέρ μας. Το στάτους κβο εξυπηρετεί τον ισχυρότερο και ο ισχυρότερος στην περιοχή μας αναμφισβήτητα είναι η Τουρκία.

Το μέλλον του τόπου μας το οποίο τότε μόνο θα μπορεί να διασφαλιστεί, εάν άμεσα, και εννοώ ΑΜΕΣΑ, επιδιώξουμε να επαναρχίσουν οι συνομιλίες, οι οποίες αυτή τη φορά να οδηγήσουν, το ταχύτερο δυνατό, σε τελική διευθέτηση, κάτι το οποίο απαιτεί και το πρόσφατο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Μια ενωμένη Κύπρος στο πλαίσιο της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας θα μπορεί να προσφέρει απεριόριστο πλούτο στη χώρα μας, η Κύπρος να γίνει το διαμάντι της Ανατολικής Μεσογείου και παράδειγμα για όλους.

Τα βασικά σημεία από την αντιφώνηση του πρώην προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Γιώργου Βασιλείου κατά την παρουσίαση του Β’ τόμου της αυτοβιογραφίας του «Οικοδομώντας το μέλλον».