Η ευημερία των αριθμών δεν έχει ευθεία σχέση με την ευημερία των ανθρώπων, αγώνισμα εκ των πραγμάτων δύσκολο, επίπονο και διαρκές. Ημεδαποί και διεθνείς διαχειριστές της οικονομικής εξουσίας ωστόσο επικαλούνται συχνά το πρώτο ως άλλοθι της αδυναμίας τους να πετύχουν το δεύτερο.
Τεράστιο και εκρηκτικό ζήτημα με απροσδιόριστες ακόμη αλλά θρηνητικές παρενέργειες, αν αφεθεί διολισθαίνοντας να εκλυθεί, είναι η ανεργία των νέων. Η κοινωνία μας, αλλά και οι ηγετικοί της κύκλοι διακατέχονται δυστυχώς από αυτό που ονομάσθηκε σύνδρομο του Τιτανικού. Τότε το καράβι βυθιζόταν αλλά οι επιβάτες της πρώτης θέσης δεν είχαν καταλάβει τίποτε και συνέχιζαν, ανυποψίαστοι για την προελαύνουσα τραγωδία, να γλεντούν και να χορεύουν.
Η συμπτωματολογία του φαινομένου είναι χαρακτηριστική: α. Εχει δημιουργηθεί ήδη μια ατελείωτη στρατιά ανέργων επιστημόνων. Οι ομόλογοι τους ως την προηγούμενη δεκαετία απερροφούντο στο (ατυχές βέβαια) Δημόσιο, αλλά και στον ακόμη επιμένοντα ελληνικά ιδιωτικό τομέα. Τώρα αποτελούν το επιστημονικό προλεταριάτο της χώρας. Η συντριπτική πλειονότητα δεν έχει καμίαν ελπίδα να εργασθεί σε θέση ανάλογη των γνώσεών της στον δημόσιο τομέα. Ούτε όμως και στον ιδιωτικό δυστυχώς, του οποίου η κατά κανόνα κρατικοδίαιτη εργοδοσία πέραν της επιχορηγούμενης εφήμερης και ανασφαλούς απασχόλησης καμίαν εγγύηση σταθερότητας και συνέχειας δεν παρέχει.
Εχουν διαμορφωθεί δύο κυρίως είδη ανέργων νέων. Εκείνοι που υποφέρουν γι’ αυτό, με όλες τις συνέπειες. Και εκείνοι που έχουν εθισθεί σε αυτό, με όλες επίσης τις συνέπειες. Είναι περιττό να θυμίσουμε τα ψυχικά και άλλα δράματα που «ανθοφορούν» μέσα σε αυτό το κλίμα.
Λείπει ο δημιουργικός και σωτήριος παράγων εργασία, που απελευθερώνει τον άνθρωπο, τον ενεργοποιεί και όταν κρίνει αυτό που αγαπά πολλαπλασιάζει την αποτελεσματικότητά του, δηλαδή την ποθούμενη παραγωγικότητα.
Νευρώσεις, μελαγχολίες, αλλοτριώσεις, πρόωρες κοπώσεις, μη ανατάξιμες απογοητεύσεις απειλούν να αχρηστεύσουν μιαν ολόκληρη γενιά. Αυτήν που τώρα είναι σε αναζήτηση εργασίας. Η ευθύνη μας για την ψυχολογία, την ισορροπία και τη δημιουργικότητα αυτής της γενιάς είναι ασήκωτη. β. Νέες, πραγματικές θέσεις απασχόλησης. Προϋποθέτουν παραγωγικές επενδύσεις, κάτι που όμως βρίσκεται σε συνάρτηση με την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, μεγέθη μάλλον λανθάνοντα της πολιτικής των στόχων των ιθυνόντων.
γ. Χωρίς ξενοφοβίες, ρατσισμούς, και άλλα νοσηρά σύγχρονα επιφαινόμενα, υπάρχει το ανοιχτό θέμα των περίπου 500.000 ξένων λαθρομεταναστών, οικονομικών προσφύγων ή όποιας, άλλης ονομασίας. Στο μέτρο που αυτή η χώρα δεν είναι χώρα υποδοχής μεταναστών, η συντήρηση αυτής της νόθας κατάστασης είναι ακατανόητη για στοιχειωδώς σοβαρό κράτος. Με άλλα λόγια, χρειαζόμαστε ναι ή όχι ξένα εργατικά χέρια, πόσα, πότε, πού;
Ας καταλήξουν επιτέλους οι αρμόδιοι σε ένα συμπέρασμα – απόφαση και ας προσπαθήσουν να εφαρμοσθεί. Από εκεί και πέρα όμως τέρμα στη μαύρη αγορά εργασίας, που και το κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα υπονομεύει και την ανεργία πυροδοτεί. Αλλωστε, είναι απίστευτο μια χώρα που δεν έλυσε το πρόβλημα της δικής της ανεργίας να κάνει εισαγωγή ανέργων από άλλες χώρες.
δ. Εβδομάδα 35 ωρών και διά βίου εκπαίδευση. Με την πρώτη απελευθερώνεται ένας αριθμός κατεχομένων θέσεων απασχόλησης, ενώ με τη δεύτερη καθίστανται ευπροσάρμοστοι στις νέες συνθήκες «δυνάμει» άνεργοι. Είναι γενικά αποδεκτό άλλωστε ότι η συνεχής εκπαίδευση με τη θέσπιση διατήρησης ενός ελάχιστου βιοτικού επιπέδου αποτελούν εργαλεία – κλειδιά για την αποτροπή του κοινωνικού αποκλεισμού.
Δυστυχώς οι κατά καιρούς εξαγγελλόμενες νέες θέσεις εργασίας είναι δηλώσεις προθέσεων. Και δεν αποτυπώνονται σε έργα. Οι ρυθμιστές της πορείας της ΕΕ δεν θέλησαν ή δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν σε ένα πρόγραμμα κατά της ανεργίας που απαιτούσε εξαιρετική γενναιότητα, την οποία προφανώς δεν διέθεταν.
Εδώ σε μας εξάλλου δεν έχει κατανοηθεί επαρκώς ότι η ΟΝΕ δεν μπορεί να είναι η νέα Μεγάλη Ιδέα του Εθνους. Πολύ περισσότερο που τα βασικά μεγέθη της έχουν επίμονα αμφισβητηθεί, στη θεωρία από τους ειδικούς και στην πράξη από την αφερεγγυότητά τους. Σήμερα φαίνεται ευκρινέστερα ότι η μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και η αντίστοιχη του πληθωρισμού δεν οδηγούν, δεν οδήγησαν πάντως, αυτόματα στη μεγαλύτερη ανάπτυξη και απασχόληση. Απολογητικός επί του θέματος υπήρξε πρόσφατα ο ίδιος ο Ζακ Ντελόρ, υπενθυμίζοντας ότι τα κριτήρια της σύγκλισης θα πρέπει να ερμηνεύονται με δυναμικό και όχι στατικό τρόπο, δηλαδή να ελέγχεται κατά πόσο υπάρχει προοπτική για μια υγιή χρηματοοικονομική ανάπτυξη.
Η προσδοκία περισσότερων θέσεων απασχόλησης και ευημερίας απομακρύνεται συνεχώς λόγω των πολιτικών που αποφασίζονται στις Βρυξέλλες. Νέος κύκλος λιτότητας σημαίνει, όπως είναι φυσικό, νέα ύφεση και όξυνση της ανεργίας.
Τελικά όσοι επενδύουν ελπίδες για ένα έστω ελέγξιμο φαινόμενο ανεργίας στο πρόσφατο ευχολόγιο του Συμβουλίου Κορυφής στο Λουξεμβούργο θα αισθανθούν πολύ γρήγορα δεινή απογοήτευση. Η ΟΝΕ που βασίζει στην ονομαστική σύγκλιση τη σωτηρία των οικονομιών (ακόμη και διά της ευθανασίας των ανθρώπων) δεν πρόκειται με τους τρέχοντες πολιτικοϊδεολογικούς συσχετισμούς να μετουσιωθεί σε φορέα ελπίδας.
Στις εθνικές αποφάσεις κάθε χώρας εναπόκεινται ευθύνες και πρωτοβουλίες για πολιτικές «καρδιάς»
Επιτέλους εμείς πρέπει εν ονόματι των αξιών ζωής στις οποίες πιστεύουμε να δώσουμε απαντήσεις σε διλήμματα αλλά και ψευδοδιλήμματα, που τίθενται καθημερινά. Παραδείγματα πλεονάζουν. Ενδεικτικά:
Πρώτον: Μεγάλα έργα. Η ανικανότητα να απορροφήσουμε τα κονδύλια του ΚΠΣ είναι παροιμιώδης. Και κατά περίπτωση εγγίζει τα όρια του κωμικοτραγικού. Πόσες χιλιάδες θέσεις εργασίας χάνονται από αυτό;
Δεύτερον: Εχουμε πει: «Σταθερότητα, ανάπτυξη και κοινωνική αλληλεγγύη συμπορεύονται ενιαία και αδιαίρετα». Το κομματιάσαμε. Και ενός κακού, μύρια έπονται. Εν ονόματι της μονοσήμαντης και γι’ αυτό εύθραυστης σταθεροποίησης υπερφορολογήσαμε την εργασία και απαλλάξαμε το κεφάλαιο.
Την ίδια στιγμή όμως τα υπερκέρδη του κεφαλαίου δεν κατευθύνθηκαν σε παραγωγικές επενδύσεις, δεν δημιούργησαν νέες και μόνιμες θέσεις εργασίας. [Την προηγούμενη δεκαετία από τους νέους ζητούνταν περισσότερα προσόντα (μεταπτυχιακά, διδακτορικά κλπ.), τώρα για να βρουν κάποια δουλειά πρέπει να αποκρύπτουν τα προσόντα. Αφόρητοι οι καιροί και τα ήθη τους!..]. Δυστυχώς τα υπερκέρδη του κεφαλαίου δεν αξιοποιήθηκαν από την εγχώρια βιομηχανία για μια δραστική μείωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών. Χαρακτηριστικό είναι ότι η αύξηση της ζήτησης κατά τη διανυόμενη δεκαετία πήγε κατά τη μερίδα του λέοντος 67,5% στις εισαγωγές και μόνον 2,5% στην αύξηση της παραγωγής! Καταναλωτικά «βίτσια» που έχουμε. Απτόητοι αγοράζουμε τουλίπες Ολλανδίας, πατάτες Βελγίου, (αποχαρακτηρισμένες) τρελές αγελάδες Αγγλίας και μανταρίνια Ισπανίας…
Τρίτον: Παγκοσμιοποίηση υπάρχει και υφιστάμεθα τις συνέπειές της. Τις κακές συνέπειες. «Κάτι» πρέπει να κάνουμε για να ωφεληθούμε κιόλας από αυτήν. Παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα είναι το κλειδί. Μερικά της παγκοσμιοποίησης ό,τι και να κάνουμε σε εθνικό επίπεδο θα τα υποστούμε. Μονεταρισμός, νεοφιλελευθερισμός ή ευρωενωσιακός τραπεζοκεντρισμός έχουν κατασκευάσει το αποφώλιον τέρας της χρηματιστικής οικονομίας. Το γρήγορο και μεγάλο κέρδος, ο χοντρός τζόγος επταπλασιάζει καθημερινά για κερδοσκοπικούς λόγους τη διακίνηση των νομισμάτων στη διεθνή αγορά ενώ οι πραγματικές συναλλαγές είναι μόλις στο 1/7. Ωστόσο ακόμη και ο μεγαλύτερος ίσως «παίκτης» αυτού του παιχνιδιού, ο Τζορτζ Σόρος, αποφαινόταν πρόσφατα: «Η οικονομία είναι πολύ σημαντική για να την αφήσουμε στα χέρια των διοικητών των κεντρικών τραπεζών». Και βέβαια εξίσου επικίνδυνο να την αφήσουμε στα χέρια των ομοτέχνων του κ. Σόρος. Οι τυφλοί μηχανισμοί της οικονομίας της αγοράς, αφιέμενοι στην ανέλεγκτη λειτουργία των νόμων «της», αποδιαρθρώνουν τον δημόσιο τομέα, αποδυναμώνουν τελείως το κράτος – στρατηγείο και εκμηδενίζουν τα περιθώρια μιας ενεργού κοινωνικής και φορολογικής πολιτικής.
Σίγουρα δεν υπάρχει μαγικό ραβδί και επειδή δεν υπάρχει επιβάλλονται κινήσεις και πρωτοβουλίες σε εθνικό επίπεδο για να χτυπηθεί η νέα φτώχεια, η κοινωνία των (όλο και απομειούμενων) 2/3. Το ευπαθέστερο και πιο πονεμένο κομμάτι της κοινωνίας μας είναι οι άνεργοι νέοι. Είναι οι νέοι που δεν μπορούν να βρουν όχι τη δουλειά που τους πρέπει, αλλά καμία δουλειά.
Με ή χωρίς την όποια στήριξη των γονέων τους κινδυνεύουν. Και κινδυνεύουν όχι τόσο γιατί δεν βρήκαν ή έχασαν τη δουλειά, αλλά γιατί έχασαν την ελπίδα. Ολα σε αυτόν τον κόσμο και πάντως σε αυτόν τον τόπο δεν μπορεί να είναι οικονομία αγοράς. Και αν είναι πρέπει αυτή να τροχιοδρομηθεί στην υπηρεσία όλων. Στην οικοδόμηση ενός μέλλοντος δικαιοσύνης, προόδου και αλληλεγγύης. Δεν υπάρχουν μονοσήμαντες τεχνοκρατικές λύσεις για την οικονομία. «Μέτρον χρημάτων άνθρωπος». Εναρμόνιση κοινωνίας και οικονομίας, εξισορρόπηση κοινωνικών αναγκών προς τις οικονομικές δυνατότητες. Ολα μπορεί να γίνουν σωστά. Αλλά προσοχή, «ο άνθρωπος είναι πιο δυνατός από το σίδερο, αλλά και πιο αδύναμος από το γυαλί». Αυτό σημαίνει υπεράνω και μέγιστος ρόλος της πολιτικής. Της Πολιτικής με κεφαλαίο Π. Από την άλλη απελπίσθηκε ο κόσμος και δίκαια σατιρίζει: «Στο καφενείο η Ελλάς, οι θεατρίνοι / μ’ ασετιλίνη και κεριά / την Γκόλφω παίζουν στα παιδιά / με φουστανέλες δανεικές / και δάκρυ πληρωμένο δυο αβγά / και τρεις δραχμές»…
Ο κ. Στυλιανός Παπαθεμελής είναι βουλευτής του ΠαΣοΚ, πρώην υπουργός.
