Μια γλυκιά βραδιά του Οκτωβρίου 2007, είχα τη χαρά να συντρώγω με τον Φώτη Καφάτο (τον μεγάλο έλληνα βιολόγο που πρόσφατα έφυγε από τη ζωή) και τον αμερικανό νομπελίστα Χάρολντ Βάρμους (Harold Varmus). Οι δυο τους είχαν προηγουμένως πραγματοποιήσει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση-διάλεξη σε μια κατάμεστη αίθουσα στο Μέγαρο Μουσικής. Το θέμα ήταν «Η επιστήμη ως Παγκόσμιο Παραγωγικό Εγχείρημα» και η επιλογή των δύο ανδρών δεν ήταν καθόλου τυχαία. Εκείνη την περίοδο ο Καφάτος ήταν ο πρώτος πρόεδρος του νεοσυσταθέντος Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας. Αντιστοίχως, ο Βάρμους είχε υπάρξει διευθυντής των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ και έμελλε να γίνει διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου για τον Καρκίνο επί προεδρίας Ομπάμα.
Η ατμόσφαιρα στο τραπέζι ήταν χαλαρή και η κουβέντα κάποια στιγμή στράφηκε στα ερευνητικά ενδιαφέροντά τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι και οι δύο διατηρούσαν με ζήλο τα ερευνητικά εργαστήριά τους παρά το γεγονός ότι ήταν επιφορτισμένοι με τεράστιες διοικητικές ευθύνες. Περιττό δε να σημειώσω ότι σε αυτό το τραπέζι περισσότερο άκουγα και λιγότερο μιλούσα! Παρ’ όλα αυτά, συνεπικουρούμενη ίσως από το κρασί, τόλμησα να διακόψω τον Βάρμους ακριβώς τη στιγμή που ξεστόμιζε την εκτίμηση ότι σε μια πενταετία θα… «Μα τι έχουν πια αυτά τα πέντε χρόνια; Κάθε φορά που διαβάζω ανακοινώσεις ερευνητικών αποτελεσμάτων ή ακούω διαλέξεις υπάρχει αυτή η επωδός: σε πέντε χρόνια θα έχουμε το εμβόλιο, το φάρμακο, το οτιδήποτε! Γιατί πέντε και όχι δύο; Ή δέκα;». Γέλασε με την καρδιά του ο Βάρμους και είπε αστειευόμενος: «Τώρα που το λες, μου φαίνεται πως τα πέντε χρόνια είναι ένα διάστημα αρκετά μικρό για να διατηρηθεί η ελπίδα και αρκετά μεγάλο για να ξεχαστεί το θέμα αν κάτι δεν πάει καλά!».
Φυσικά, μετά τα γέλια, μου εξήγησε ότι η πενταετία δίνει αρκετό χρόνο στον ερευνητή να ολοκληρώσει αυτά που κάνει απερίσπαστος, γι’ αυτό και ήταν της άποψης ότι οι χρηματοδοτικοί οργανισμοί θα έπρεπε να επιτρέπουν τουλάχιστον ένα τέτοιο διάστημα. Στην παρατήρησή μου ότι για κάποιον που είναι ασθενής η πενταετία φαίνεται αιώνας, μου αντιγύρισε ότι για να μετουσιωθούν τα αποτελέσματα της βασικής έρευνας σε κλινικές εφαρμογές η πενταετία είναι ένα ελάχιστο διάστημα και πως είναι καλύτερα η όποια πρόοδος να γίνεται με αργά και κυρίως ασφαλή βήματα. Προσέθεσε επίσης ότι ζούμε στην ιστορική περίοδο όπου τεράστιες πρόοδοι γίνονται σε εκπληκτικά μικρά χρονικά διαστήματα και έφερε ως παράδειγμα τις θεραπείες για το AIDS.
Από εκείνο το βράδυ έχω πάψει να μετράω αναφορές σε πενταετίες. Αντιθέτως, παρατηρώ ότι βιώνουμε την εκπληκτική μεταμόρφωση της ιατρικής, η οποία με τη βοήθεια της βιολογίας γίνεται εξατομικευμένη. Η ογκολογία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: οι θεραπείες χορηγούνται πια στους ασθενείς επί τη βάσει των μοριακών ιδιοτήτων των όγκων τους, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα και μειώνοντας της παρενέργειες. Φυσικά υπάρχουν ακόμη τόσο πολλά να γίνουν! Αλλά, είτε τα πράγματα γίνουν γρήγορα είτε πάρουν περισσότερο από πέντε χρόνια, το βέβαιον είναι ότι ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν δικαιολογούνταν τόση αισιοδοξία για την αντιμετώπιση τόσο πολλών και τόσο δύσκολων ασθενειών.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
