Ενα, εν πολλοίς, άγνωστο κεφάλαιο της ιστορίας των ιδεών στην Ελλάδα διερευνά ο Παντελής Βουτουρής, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, στο βιβλίο του «Ιδέες της σκληρότητας και της καλοσύνης. Εθνικισμός, Σοσιαλισμός, Ρατσισμός, 1897-1922», που μόλις κυκλοφόρησε (Καστανιώτης). Οι θεωρίες της ευγονικής, οι ιδέες της σκληρότητας, η φιλοσοφία της δύναμης και οι θεωρίες για το δίκαιο του πολέμου, το δικαίωμα του ισχυρού να επικρατεί επί των ανίσχυρων βρίσκουν μεγάλη απήχηση μεταξύ των διανοουμένων της εποχής και «διακινούνται» μέσα από προοδευτικά έντυπα, όπως ο «Νουμάς», ή από τους κόλπους εταιρειών και οργανώσεων, όπως ο Εκπαιδευτικός Ομιλος. Ανάμεσα στους πρωταγωνιστές και θιασώτες αυτών των ιδεών είναι οι πιο γνωστοί σοσιαλιστές και δημοτικιστές της εποχής, όπως ο μαρξιστής Πέτρος Βλαστός ή ο Γ. Σκληρός, ο «νατσιοναλιστής» Ιων Δραγούμης και άλλοι λογοτέχνες και διανοούμενοι σχεδόν όλου του ιδεολογικού φάσματος.
Με τη γνώση που έχουμε σήμερα για τον φασισμό και τα εγκλήματά του μπορεί να μας ξενίζουν ή ακόμη και να μας σοκάρουν απόψεις σαν αυτές του Βλαστού, το 1908, ότι πρέπει να αφήνουμε τους αρρώστους και τους «σακάτηδες» να πεθαίνουν γιατί αλλιώς θα εκφυλιστούν οι υγιείς, δηλαδή η ιδέα του Καιάδα. Η γενική παραδοχή ήταν ότι ο Ελληνας είχε εκφυλιστεί, καθώς «δεν υπάρχει φυλή της Ασίας, της Ευρώπης ή της βορινής Αφρικής που να μην έσταξε μέσα του». Οι Ελληνες είχαν αποκτήσει ασιατικά γνωρίσματα, όπως η υποκειμενικότητα, το νωθρό και ακαλαίσθητο πνεύμα, ο σατανικός ατομικισμός. Σύμφωνα με την ευγονική θεωρία του Βλαστού υπήρχε δυνατότητα αναγέννησης, αν είχαμε συστηματική επιμειξία των «Ρωμιών» με το αμόλυντο αίμα των βουνίσιων Αρβανιτών. Ο Βλαστός πίστευε επίσης ότι μια χαμένη ευκαιρία της ρωμιοσύνης να «σωθεί» ήταν να επικρατούσαν οριστικά οι Φράγκοι στην Κωνσταντινούπολη. Αν έμεναν, το «σαξονικό αίμα» θα ήταν το προζύμι της φυλετικής αναγέννησης.
Φυσικά κάθε ετεροχρονισμένη ερμηνεία είναι επικίνδυνη και αυθαίρετη αν δεν δούμε όλη αυτή την κίνηση μέσα στο πλαίσιο εκείνης της εποχής. Αλλά καλό είναι να ξέρουμε την Ιστορία σε ένα παρόν εθνικιστικής παράκρουσης.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
