Ο Ανδρέας, ο Αλέξης ή εμείς;

Ο Ανδρέας ήταν όντως ένας χαρισματικός πολιτικός. Κατάφερε να εκφράσει με μοναδικό τρόπο τα οράματα μιας μεγάλης προοδευτικής πλειοψηφίας των πολιτών της εποχής του για εθνική αλλαγή πορείας. Οι πολύ προικισμένοι άνθρωποι όμως συνήθως έχουν και σημαντικές αδυναμίες.

Γεγονός πάντως είναι ότι, παρά τις κατηγορίες των πολιτικών του αντιπάλων, την περίοδο 1981-1996 έγιναν πολλά και σημαντικά, σε τομείς όπως η εθνική συμφιλίωση, η ισοπολιτεία, η εμβάθυνση της δημοκρατίας, το οικογενειακό δίκαιο, η στήριξη των χαμηλόμισθων και των χαμηλοσυνταξιούχων, το ΕΣΥ, το ΑΣΕΠ, η επιτυχημένη διεκδίκηση ευρωπαϊκών πόρων, η διεθνής συνεργασία και άλλα που ουδείς καλοπροαίρετος μπορεί να αμφισβητήσει.

Εγιναν προφανώς και σοβαρά λάθη. Δεν συνειδητοποιήθηκε επαρκώς η ανάγκη δραστικών παρεμβάσεων για μια ανταγωνιστική οικονομία, για μια λειτουργική αξιοκρατικά στελεχωμένη δημόσια διοίκηση, για σύγχρονους θεσμούς, για παιδεία υψηλής ποιότητας και ό,τι άλλο απαιτείται από το νέο πλαίσιο λειτουργίας μιας χώρας πλήρους μέλους της ΕΟΚ.

Δεν αξιοποιήθηκε όσο έπρεπε η πολιτική παντοδυναμία του των πρώτων χρόνων μετά τον θρίαμβο του ’81 για την εφαρμογή ενός προγράμματος τολμηρών μεταρρυθμίσεων. Τότε που ο Ανδρέας ήταν πολιτικά κυρίαρχος. Πάντως, παρά τα όποια λάθη και τις όποιες παραλείψεις, το 1996, όταν πέθανε o Ανδρέας, οι μακροοικονομικοί δείκτες κινούνταν ακόμη σε ανεκτά επίπεδα.

Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός που οδήγησε στη χρεοκοπία συνέβη αργότερα, από το 2001 και μετά, όταν η Ελλάδα έγινε μέλος της ευρωζώνης και ειδικά την περίοδο 2007-2009.

Αξιολογώντας σήμερα την περίοδο εκείνη και έχοντας αφενός άμεση αντίληψη των δυνατοτήτων του και της μοναδικής σχέσης που διατηρούσε με τον κόσμο ως μέλος του στενού του επιτελείου για αρκετά χρόνια (1981-1987), αφετέρου την εμπειρία των όσων συνέβησαν μετά τον Ανδρέα, το κυρίαρχο συναίσθημα που με διακατέχει, κάνοντας και την όποια αυτοκριτική μού αναλογεί, είναι αυτό της μεγάλης χαμένης ευκαιρίας, παρά τα όσα θετικά έγιναν.

Το άλλο αβίαστο συμπέρασμά μου, μια που είχα το προνόμιο να ζήσω από κοντά πρόσωπα και πράγματα, είναι ότι ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη. Οσο χαρισματικός και να είναι κάποιος ηγέτης, εάν δεν υπάρχει δίπλα του μια υψηλού επιπέδου ηγετική ομάδα, μια δεξαμενή ικανών και έμπειρων στελεχών και ένα αξιόπιστο και καλά επεξεργασμένο σχέδιο που να μπορεί να κινητοποιήσει την κοινωνία, κανείς δεν μπορεί να «σηκώσει» τη χώρα πάνω του μόνος. Καλό θα ήταν να το συνειδητοποιήσουν όλοι αυτό. Τόσο οι εν ενεργεία όσο και οι επίδοξοι κυβερνήτες

Ειδικά σε μια εποχή που η όποια μεταπολιτευτική «αθωότητα» έχει χαθεί από καιρό, ο χρόνος λειτουργεί αντίστροφα, η ΕΕ βιώνει και αυτή μια απίστευτη υπαρξιακή κρίση, η γειτονιά μας φλέγεται και η κοινωνία είναι σε απόγνωση.

Οι μη προνομιούχοι τού σήμερα είναι τα θύματα του λαϊκισμού, του πελατειακού κράτους, των ανίκανων ή εμμονικών που βρίσκονται σε σημαντικές θέσεις ευθύνης, αυτών που υπονομεύουν τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που έχει ανάγκη ο τόπος, αυτών που παθαίνουν αλλεργία με λέξεις όπως η αριστεία, η επιχειρηματικότητα, η καινοτομία.

Μη προνομιούχοι σήμερα είναι οι άνεργοι, είναι οι χαμηλοσυνταξιούχοι που κάνουν αγώνα κάθε μήνα για να επιβιώσουν αξιοπρεπώς, οι μικρομεσαίοι και οι επαγγελματίες που στραγγαλίζονται από την υπερφορολόγηση, είναι οι νέοι που εγκαταλείπουν τα όνειρά τους να σταδιοδρομήσουν στον τόπο τους και μεταναστεύουν στο εξωτερικό. Είναι σαφές ότι η χώρα μας μετά την πρωτοφανή κρίση των τελευταίων οκτώ χρόνων και τρία μνημόνια έχει και πάλι επείγουσα ανάγκη να αλλάξει σελίδα. Ομως η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται.

Αντίθετα, η προσπάθεια που γίνεται από κάποιους, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Π/Θ, να γίνει αναβίωση του κλίματος της περιόδου του «αντιδεξιού» ΠαΣοΚ και εκμετάλλευση των συναισθημάτων που τρέφουν ακόμη αρκετοί πολίτες προς τον Ανδρέα, εμφανιζόμενοι ως πολιτικοί του διάδοχοι, είναι απολύτως ατυχής και εκ του πονηρού.

Οι σημερινές ανάγκες της Ελλάδας απαιτούν άλλου είδους πολιτικό σκηνικό. Ευρύτατες συναινέσεις για να κερδηθεί με αποτελεσματικό αλλά συνάμα κοινωνικά δίκαιο τρόπο ο χαμένος χρόνος. Δεν χρειαζόμαστε μεσσίες. Ούτε αυθεντικούς ούτε κατά φαντασία. Ούτε τεχνητές διαιρέσεις και φανατισμούς. Τους επόμενους μήνες οι δημοκρατικοί πολίτες θα έχουν τη μοναδική ευκαιρία να συμμετάσχουν στη δημιουργία μιας νέας μεγάλης προοδευτικής παράταξης που θα μπορεί να διαδραματίσει κυρίαρχο ρόλο στην ασφαλή και ισότιμη συμμετοχή της Ελλάδας στον σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, της οποίας η νέα αρχιτεκτονική είναι υπό διαμόρφωση, και στην επιστροφή της χώρας μας στην κανονικότητα.

Που θα ξαναζωντανέψει την ελπίδα. Πρέπει επιτέλους να σηκωθούμε από τον καναπέ. Οι δικές μας επιλογές θα σφραγίσουν ανεξίτηλα, θετικά η αρνητικά, την «επόμενη μέρα». Εφτασε η ώρα τού Εμείς.

Ο κ. Γιάννης Παπανικολάου είναι οικονομολόγος, τ. οικονομικός σύμβουλος και διευθυντής του Οικονομικού γραφείου του Π/Θ, αντιπρόεδρος της επιτροπής διαλόγου του Ποταμιού.